Wîkîpediya

Tirk

(Ji Gelê Tirk hat beralîkirin)

Tirk an jî Rom (bi tirkî: Türkler) komekî etnikî ne ku bi piranî li Anatolyayê,[68] rojhilata Trakyayê û li Bakurê Kîprosê dijîn.[69] Nifûsa giştî ya gelên Tirkiyeyê yên li derveyî welat ji 6,5 mîlyon kesî derbas dibe, ji van derdora 5,5 mîlyon li welatên Ewropaya Rojava dijîn.[70] Tirkên mayî yên li derveyî Tirkiyê ku li axa împeratoriya osmaniyan a berê dijîn, ku îro jî di nav kêmneteweyan de têne dîtin. Tirk bi eslê xwe ji Asyaya Navîn in û bi gelên tirkî re wekî azerî, tirkmen, teterên Krîmê, ûzbêk, ûygûr, yaqût û hwd. ve girêdayî ne.[71] Tirkên „Muhacîr“ wekî 10 mîlyon kesên misilman ya dewleta osmanî bûn, û neviyên wan ên piştî hilweşîna împeratoriya Osmanî ji dayik bûne, bi piranî Tirk in, lê alban, bosnak, yewnanên misilman, çerkez, teterên Krîmê, bulgarên misilman, pomak,[72] û romayên misilman[73] jî henê ku ji şerên sedsala 18an heya sedsala 20an koçî Trakyaya Rojhilat û Anatolyayê kirin, bi taybetî ji bo zilma berdewam a li welatên xwe xîlas bibin. Îro çaryek heya sêyek nifûsa Tirkiyeyê ya 85 mîlyonî bi eslê xwe ji ev Muhacîran ne.[74]

Tirk
Türkler
Gelhe tevahî
c. 80 mîlyon
 Tirkiye 58,000,000 - 62,000,000[1][2]
 Kîpros 315,000[3]
Herêmên ku lê şêniyên sereke ne
 Almanya2,000,000 - 7,000,000[4][5][6][7]
 Iraq2,000,000 - 3,000,000[8][9]
 Sûrî1,700,000[10][11][12]
 DYA1,000,000 - 3,000,000[13][14][15][16][17][18][19]
 Fransa1,000,000[20][21][22][23][24]
 Lîbya700,000 - 1,000,000[25]
 Bulgaristan588.318–800.000[26][27][28]
Keyaniya Yekbûyî500.000[29][30][31]
  Holenda400,000 - 2,000,000[32][33][34]
 Awistirya360,000 - 500,000[35][36]
 Libnan280,000[37][38]
 Belçîka250,000 - 500,000[39][40]
 Awistralya250,000[41][42]
 Qazaxistan250,000[42]
 Swêd185,000[43][44][45]
 Rûsya109,883–150,000[46][47]
 Azerbaycan130,000[48]
  Swîsre120,000[49]
 Misir100,000 - 1,500,000[50]
 Kanada100,000[51]
 Makedonyaya Bakur77,959–200,000[52][53]
 Danîmarka70,000 - 75,000[54][55]
 Qirgizistan55,000[48]
 Îtalya50,000[56]
 Yewnanistan49,000 - 130,000[57][58][59][60]
 Romanya28,226–80,000[61][62][63]
 Ûzbêkistan25,000[48]
 Kosova18,738–60,000[64][65]
 Norwêc16,500[66]
 Tirkmenistan13,000[67]
 Fînlenda10,000[67]
Ziman
Tirkî
Baweriya dînî
Îslam (sunîtî û elewîtî)
yên din: Xiristiyanî, Tengrî, Cihûtî

Tirko ji Asyaya Navendî di sedsala 11an de, bi fethên selcûqî li Anatolyayê bi cîh bûne. Vê yekê dest bi veguhertina herêmî kir, ku bi giranî herêmeke yewnanaxev piştî ku berê helenî bû, bûye herêmekî misilmanên tirk.[75][76][77] Împeratoriya Osmanî di nav çend sedsalan de piraniya herêmên Balkanê, başûrê Qefqasyayê, Rojhilata Navîn (ji bilî Îranê, tevî ku wan beşek ji wê kontrol dikir) û Afrîkaya bakur de desthilatdar bû. Împerator heya dawiya Şerê Cîhanî yê Yekem desthildar kir, dema ku ji aliyê hevpeymanan ve hat hilwêşandin û parve kirin. Piştî Şerê Serxwebûnê yê Tirkan ku bi paşxistina Tevgera Netewî ya Tirk re gelek deverên ku ji aliyê Hevalbendan ve hatibûn windakirin, bi dawî bû, Tevgerê di 1ê Mijdara 1922an de împeratoriya Osmanî qedand û di 29ê Cotmeha 1923an de Komara Tirkiyeyê îlan kir.[78]

Etîmolojî

biguhêre

Kurd di nav xwe de wana bi navê Rom û Roma reş jî bi nav dikin. Tê gotin ku ev ji bêjeya Roma tê û ji ber ku li rojavayê kurdan bi hezaran salan xelkên ji împeratoriya romî dijîn, kurdên ku li rojava bijiya jê rê gotine rom. Herwiha heya 100 sal berê jî peyva „tirk“ nedihate bikaranîn û ev jî bûye sedem ku hinek kurd îro jî dibêjin rom.[79] Rêxistinên polîtîk ên kurdan ji ber ku di bin fîlozofiya "biratiya tirk û kurdî" têdikoşiyan xwastin binavkirina rom ji holê rabe û di hemî xebatên xwe de hewla wê dan.

Jêderên pêşîn ên ku li ser "tirkan" disekinin, bi piranî çavkaniyên çînî yên di sedsala şeşan de ne. Di van çavkaniyan de "tirk" wekî "tujue" (T'u-chüe) hatin xuya kirin.[80][81] Di sedsala yekem a piştî zayînî de, nivîskarê yewnan a Pomponius Mela behsa gelekî bi nav "turcae" dike, xelkekî ku li daristanên bakurê Deryaya Azovê dijî. Plinî yê Kal navê "tyrcae" behsê dike. Arkeologê inglîz Ellis Minns dibêje ku '"tyrcae", Τῦρκαι ji bo Ἱύρκαι "Iyrcae" sererastkirineke derewîn e, ji ber ku li gorî Hêrodotos "Iyrkai" ev mirov in ku li derveyî "Thyssagetae" dijiyan.[82]

Dîrok

biguhêre

Dema Selçûqî

biguhêre
 
Nexşeya selcûqian di sedsala 11an
 
Serêkî ji aliya selçûqî wekî hat çekirin.

Selcûqiyan navê xwe ji Selcûq Xan yê ku ji ela oxiziyan ji eşîra Qiniqan bû û di sedsala 9an de li rojhilata Gola Aralê (îro axa Qazaxistan, Ûzbêkistan) dijî bû û girtî bû. Selçûq Xan ji pê bavê xwe Dukak Xan mir re bû kargerê Oxûzan. Di sala 985an de Selçûq Xan bi Xanêdana xwe ve derbaza ola Îslam bû.[83] Selcûq Xan cara pêşin di bin kargeran Qaraxanan de bû.[84] Çar lawên Selçûq Xan wekî bi nav Mikaîl, Îsraîl, Mûsa û Yûnûs hê bûn.

Di bin serdariya lawên Mîkaîl, Tûxrûl Beg (1038–1063) û Çaxr Beg (1038–1060) de, Selçûqî di 1030an de ji herêma Xorasanê derketin û di 1040an de di Cenga Dandanakan de împeratoriya Xeznawiyan bin xistin. Ji pê Tûxrûl Beg û Çaxrî Beg re dewleta Selcûqiyan bû du paran. Tûxrûl Beg li rojavaya keyîtî ji Îsfehan de, Çaxrî Beg jî ji Merw de rojhilata keyîtî karger kir.[85] Tûxrûl beg keyîtiya xwe li Îran û Iraqê fireh kir. Ji pê ku mîrektiya Bûriyan hilweşî, wî bandora xwe li ser xelîfetê Ebasî kir, ku li başûrê Iraqê di ve demê hikûm kir. Tûxrûl beg li Bexdadê ji xelîfe unvana siltan girt.[86]

Di bin kargera Alp Arslanê (1060–1072) keyîtî dîsa bû yek û ji pê serfiraziya di şerê Milazgirê de di sala 1071an hembera bîzansan re dagirkirina cîhên Anatolya û Sûriyeyê dest pê kir.[87] Di dema Alp Arslan de erîşên Fatimiyan yên li Meke û Medîne bin xistin û xelîfetiya ebasî li Iraqê şun da saz kir. Di bin kargera Alp Arslan û paşwerê xwe Melik Şah I (1072–1092) û wezîrê xweyê Nizam Elmulk (1065–1092) de keyîtiyê dema xwe a herî baş dîtî bû. Di wê demê de medreseyên Nizam Elmulk hatin sazandin. Di wê demê de selcûqiyên Kermanê li Omanê hat sazandin.[88][89]

Ji pê wezîr Nizam Elmulk ji aliya xaşxaşiyan hat kuştin û mirina Siltan Melik-Şah (1092) re di keyîtiyê de li ser textê ceng der ketin. Vê cengê heta 1118an dewam kir û keyîtî di parvên Xorasan û Iraqê de bû du paran.

Ji pê sedsala 11an li Anatolyayê siltanatiya Rûmê bi paytexta a Qonye (di ve demê binav Iconum) hat sazkirin û li Sûriye jî bindesthildariyên selcûqî bûn. Ew mirnişiyên li Sûrî ji pê re ji aliya zengiyan di sedsala 12an de hat yekkirin û li şûnê kurdên eyûbî hat sazandin.[90]

Wextê tirkên Anatolyayê

biguhêre

Li Xorasanê dema siltan Sancar (1118–1157) de, lawê Melik Şah bû, selcûqiyan demeke xwe ya dina baş dît. Lê ji pê di 1141an de li Semerqand hembera Kara Kitaiyan de bin ket re çend salan şunda keyîtî hilwaşî ye. Selcûqiyên li Anatoliyayê ji pê binketîniyê di 1243an hembera Îlxaniyan re lawaz bûn û di 1307an de hilweşî. Paşê bi awayê began dabeş bû û li ser bermayiyên vê dewletê împeratoriya osmaniyan ava bû.

Împeratoriya Osmanî

biguhêre
 
Nexşeya Beylikên tirk di sedsala 14an

Piştî ku tirkên oxizî bûn Misilman, nêzî alema Îslamê bûn û di sedsala 9an de li bakurê Deryaya Qezwînê û Behra Aralê dest bi bicihbûna xwe kirin.[91] Di sedsala 10an de, Selçûqiyan ji welatê bav û kalên xwe, Asyaya Navendî, bi tevlêkirina axa Farisan di nav sînorên xwe de, dest bi koça rojava kirin û Dewleta Selçûqiyan ava kirin.[92][93]

Di nîvê duyemîn ê sedsala 11an de Selçûqiyan dest bi niştecihbûnê kirin û êrîşî herêmên rojhilatê Anatolyayê kirin. Di sala 1071ê de, di serdema Siltan Alp Arslan de, bi serketina Selçûqiyan re piştî şerê Milazgirê yê di navbera Tirkên Selçûqî û Împeratoriya Bîzansê de, tevgera Tirknasî û îslamiyetê li ser axa Anatolyayê dest pê kir. Bi vê tevgerê re zimanê tirk derbasê Anatolyayê bûn û belav bûn.[94] Ji ber vê yekê Xiristiyanî û Yewnanî ku li herêmê belav bûbûn, hêdî hêdî misilmantî û çanda tirkan li şûna xwe girtin.[95][96]

Piştî belavbûna Împaratoriya Mezin a Selçûqiyan, Siltanên selcûqîyen ya Anatolyayê ku li ser mîrekiyên din ên Tirk ên li Anatoliyê desthilatdar bû, demeke dirêj li Anatoliyê desthilatdarî kir.[97] Selçûkiyên Anatoliyê ku paytexta wan bajarê Îznîk e, piştî ku bajarê Îznîkê di dema Sefera xaçperestan a yekem de ji aliyê Bîzansiyan ve hat girtin, di sala 1097an de ji aliyê siltan Kiliçarslan I ve paytexta xwe birin Qonyeyê û ji vê rojê û vir ve Qonye paytexta Dewleta Selçûqiyan e. Selçûqiyên ku serdema xwe ya zêrîn di serdema siltan Alaeddîn Keykubadê Yekem de jiyaye, piştî mirina I. Alaeddîn ketiye dewra rawestanê.[98]

Împeratoriya mongolan ji mirina Alaeddîn Keykubad sûd werdigirin, bi êrîşa li ser sînorê rojhilatê Selçûqiyan hewl didin ku bikevin Anatoliyê. Bi rastî, bi têkçûna ku di encama Şerê Kosedagê de di navbera dewleta Selcûqiyên Anatolyayê û Mongolan de di bin fermandariya Baycu Noyan de di sala 1243 de hat, Anatolya ket bin desthilatdariya mongolan û Dewleta Selçûqiyan a Anatoliyê qels bû û dev ji xwe berda.[99] cihê mîrekiyên tirkan e. Di nav van mîrektiyan de, Mîrektiya Osmanoğulları, ku li derdora Söğut û Bilecikê hatibû damezrandin, di dawiya sedsala 13an de serxwebûna xwe ragihand.

 
Şere Konstantinopolîse navbera Tîrken Osmanîyan û Yewnanên Bizansê.

Mîrektiya osmanî ya ku Osman I. serokatiya wê dikir, di salên pêş de gav bi gav mezin bû û li ser Anatolya, Balkan, Afrîkaya Bakur û Şam serdestiya xwe ava kir. Di 1453an de di bin serokatiya siltan Mehmed de paytextê împeratoriya Bîzansê bajarê Konstantînopolisê hate fetihkirin û împeratorî ji holê rabû.[100][101] Piştî vê bûyerê osmanî bûne împeratorî.

Di sala 1514an de Selîm I bi têkbirina mîrê sefewî Şah Îsmaîl di Şerê Çaldiranê de sînorên împeratoriyê ber bi rojhilat ve berfireh kir. Di sala 1517an de herêmên Şam, Misir û Cezayir bi dest xist û li Misirê siltanatiya Memlûkan hilweşand û hişt ku xîlafeta Îslamê derbasî împeratoriya Osmanî bibe. Dûv re çend şerên deryayî di navbera împaratoriyên Osmanî û Portûgalî de li ser Deryaya Sor, Deryaya Erebî û Kendava Besreyê hatin kirin da ku di Okyanûsa Hindî de serweriyê bi dest bixin.[102] Serdestiya portûgalî ya li ser Hindistanê ji hêla osmaniyan ve wekî xeteriyek hate dîtin. Ji ber ku vedîtina Cape of Good Hope û Amerîkî, bi saya Vedîtinên Erdnîgarî yên di dawiya sedsala 15an de, bû sedem ku rêyên bazirganiyê yên kevn ên ku bazirganiya di navbera Asyaya Rojhilat û Ewropaya Rojava de, ku di destê Osmaniyan de bûn, winda bikin. girîngiya wan û bandoreke neyînî li aboriya Osmanî kir.[103]

 
Şere Prevezayê di sala 1538.

Împeratoriya Osmanî di sedsalên 16an û 17an de, bi taybetî di serdema Siltan Silêmanê Qanûnî de gihîştiye lûtkeya xwe. Di vê serdemê de, tevahiya Balkanan, Ewropaya Navîn û başûrê Polonyayê bi dagirkirina erdên ber bi Împeratoriya Romê ya Pîroz a Alman a li rojava ve hatin girtin. Hêzên deryayî yên Osmanî bi ketina pêşbirkên curbicur ên li behrê bi ser ketin. Piştî ku Barbaros Hayreddîn Paşa di Şerê Prevezayê de di sala 1538an de Xaçperestan têk bir, kontrola împaratoriyê li Deryaya Navîn zêde bû. Li rojhilat hin nakokiyên bi Dewleta Sefewiyan re, ku ji ber nakokiyên mezhebî û nakokiyên erdnîgarî derketine, carnan veguheriye şer û di navbera sedsalên 16 û 18an de berdewam kiriye.[104]

Împeratoriya Osmanî li paş zemanê ma û nikarîbû pêşketinên nû yên wekî Ronesans, Şoreşa Zanistî, Serdema Ronahîdariyê û Şoreşa pîşesaziyê ku li Ewropaya Rojava pêk hatin, bîne welatê xwe. Piştî Peymana Karlowitzê ku di sala 1699an de hat îmzekirin, bi dawîbûna Şerên Îttîfaqa Pîroz re, Împeratoriya Osmanî hêdî hêdî dest bi paşveçûnê kir. Gelek reform û Fermana Tanzîmatê ya ku di sedsala 19an de hat ragihandin, bi armanca nûjenkirina welat; lê bi ser neket.[105]

 
Tekîliyen Aşîtî ya Karlowitzê.

Bi ser de jî, tevgera Osmanî ya ku ji bo parastina yekparebûna axa welêt hatibû pêşxistin û tê de fikira mirovên ji eslê xwe yên olî û etnîkî yên cuda bi hev re dijîn, bi ser neket û nekarî pêşî li perçebûnê bigire. Di sala 1854an de, di dema Şerê Krîmê de, Împeratoriya Osmanî cara yekem ket nav deynên biyanî; lê deyn nehatin dayîn. Di nava 20 salên pêş de gihîşt asta bilind û bû sedem ku aborî ber bi îflasê ve biçe û dewleta Osmanî bikeve rewşeke dijwar.[106] Piştî vê yekê felaketên wek Krîza Rojhilat a 1875-78 û Şerê Osmanî-Rûsya yên 1877-78 de çêbûn. Di encamê de dema ku aboriya Osmanî ji ber nekarî deynên xwe bide wêrankirin, di sala 1881’an de Düyun-u Umumiye ji aliyê welatên deyndêr ve ji bo misogerkirina berhevkirina deynan hate avakirin.[107] Bi vî awayî kontrola dahatên Împeratoriya Osmanî derbasî destên welatên deyndêr bû. Di destpêka sedsala 20an de Împaratoriya Osmanî li gorî hêzên ewropî bûye welatekî pîşesazî û kêm pêşketî.[107] Lê dîsa jî, ew li Asyaya Başûr-rojhilatê jî bibandor bûn ji ber ku osmaniyan leşker şandin ber vasalê xwe yê herî dûr, Sultanatiya Aceh li Sumatra, Îndonezya. Hêzên wî yên li Aceh li hember Portekîzên ku derbazî Okyanûsa Atlantîk û Hindistanê bûn, Sîltanatên Malacca dagir kirin, û Spanya ku ji Amerîkaya Latînî derbas bûn û Manîla misilmanên berê li Filîpînê dagir kirin, ji ber ku ev hêzên Îberî mijûl bûn. di şerên Osmanî-Habsburgan de ku bi navê Şerên Osmanî-Habsburgî dihatin binavkirin.[107] Wan şerê cîhanê li dijî Xelîfetiyê kirin.[108]

Împeratoriya Osmanî li aliyê hêzên navendî ket Şerê Cîhanî yê Yekem û di şer de têk çû. Bi Qanûna Dersînorkirinê ya ku ji ber zêdebûna rageşiya etnîkî ya bi Ermeniyan re di dema şer de hat derxistin, Ermenî ji aliyê dewletê ve ji Herêma Rojhilatê Anadoluyê koçî Sûriyeyê kirin. Li gorî çavkaniyên cuda, hate îdîakirin ku di dema koçberiyê de ji 300.000 heta 1.500.000 Ermenî jiyana xwe ji dest dane. Ev mirin ji aliyê gelek çavkaniyên cuda ve wekî Qirkirina Ermeniyan hatine pênasekirin. Li aliyê din aliyê tirk jî diyar kir ku bûyer ne jenosîd in û diyar kir ku ermenî tenê hatine veguhestin. Di dema şerê li împeratoriyê de ji bilî Ermeniyan, Yewnanî û Asûrî jî hatin kuştin û ev bûyer ji aliyê hin çavkaniyan ve weke jenosîd hatin pênasekirin.[109]

 
Kampanyayê Mezopotamyayê, Şere Kûtê.

Piştî şer, neteweyên girêdayî împeratoriyê ji hev cuda bûn û dewletên nû yên cuda ava kirin. Di 30ê cotmeha 1918an de Împeratoriya Osmanî bi Hêzên Antant re Agirbesta Mudrosê îmze kir. Peymana Sêvrê ku di 10ê tebaxa 1920an de hat îmzekirin, axa Osmanî di nav Hêzên Antantê de hat parvekirin, lê nekarî bikeve meriyetê.[110]

Gelhenasî

biguhêre

Ziman

biguhêre
  Gotara bingehîn: Zimanê tirkî
 
Belavbûna tirkî di Tirkiye û Kurdistanê

Zimanê tirkî ji zimanên tirknîjad yên ku herî zêde tê axaftin, li derdora 80 heya 90 mîlyonî diaxivin. Zimanê neteweyî yê Tirkiye û Bakurê Kîprosê e. Komên piçûktir ên girîng ên tirkîaxêv jî li Iraq, Sûrî, Almanya, Awistirya, Bulgaristan, Makedonyaya Bakur,[111] Yewnanistan,[112] Qefqasya û deverên din ên Ewropa û Asyaya Navendî hene. Kîpros daxwaz ji Yekîtiya Ewropayê ku zimanê tirkî wek zimanê fermî lê zêde bike, tevî ku Tirkiye ne endamê wê ye.[113] Zimanê tirkî di cîhanê de di rêza 13emîn de ye.

Dîn

biguhêre

Piranîya gelên tirk misilman in an jî misilmanên ku li ser dersên ekola Henefî ya Îslama Sunnî dişopînin. Ew civaka herî mezin a misilman li Tirkiye û Kîprosê Bakur û her weha komên herî mezin ên misilman li Awistirya, Bulgaristan, Çekya, Danîmarka, Almanya, Liechtenstein, Holenda, ava dikin. Romanya û Swîsre. Ji bilî tirkên sunî, tirkên elewî jî hene ku kevneşopiyên wan ên îslamî yên herêmî li Anatolyayê bi cih bûne, herwiha Bektaşiyên ku bi kevneşopî navenda wan Anatolya û Balkanan in.[114]

Gelhenasiya Tirkiye

biguhêre

Li gorî çapa 2016 ya CIA World Factbook, 70-75% ji nifûsa Tirkiyê ji tirkên etnîkî pêk tê, ku Kurd %19 û hindikahiyên din jî di navbera 7 û %12 de ne.[115] Li gorî Milliyet, di rapora 2008an de ku ji hêla akademîsyenên sê zanîngehên Tirkiyeyê yên li rojhilatê Anatolyayê ve ji bo Konseya Ewlehiya Neteweyî ya Tirkiyê hat amadekirin, tê pêşniyarkirin ku bi qasî 55 milyon tirkên etnîkî, 9,6 milyon kurd, 3 milyon zaza, 2,5 milyon çerkez, 2 milyon Bosnak, 500,000-1,3 milyon albanî, 1 milyon gurcî, 870.000 ereb, 600.000 pomak, 80.000 laz, 60.000 ermenî, 30.000 brîtanî, 25.000 asûrî / suryanî, 20.000 cihû û 15.000 yewnan û 500 êzdî li Tirkîyê dijîn.[116]

Mijarên têkildar

biguhêre

Çavkanî

biguhêre
  1. ^ Garibova, Jala (2011), "A Pan-Turkic Dream: Language Unification of Turks", in Fishman, Joshua; Garcia, Ofelia (eds.), Handbook of Language and Ethnic Identity: The Success-Failure Continuum in Language and Ethnic Identity Efforts, Oxford University Press, p. 268, ISBN 978-0-19-983799-1, Approximately 200 million people,... speak nearly 40 Turkic languages and dialects. Turkey is the largest Turkic state, with about 60 million ethnic Turks living in its territories.
  2. ^ Hobbs, Joseph J. (2017), Fundamentals of World Regional Geography, Cengage, p. 223, ISBN 978-1-305-85495-6, The greatest are the 65 million Turks of Turkey, who speak Turkish, a Turkic language...
  3. ^ Xeletiya çavkanî: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named :1
  4. ^ "Bevölkerung mit Migrationshintergrund - Ergebnisse des Mikrozensus - Fachserie 1 Reihe 2.2 - 2017" (PDF). Statistisches Bundesamt (bi almanî). r. 61. Ji orîjînalê (PDF) di 17 tîrmeh 2019 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 17 tîrmeh 2019.
  5. ^ Engstrom, Aineias (12 January 2021), "Turkish-German "dream team" behind first COVID-19 vaccine", Portland State Vanguard, Portland State University, archived from the original on 27 March 2021, retrieved 27 March 2021, The German census does not gather data on ethnicity, however according to estimates, somewhere between 4–7 million people with Turkish roots, or 5–9% of the population, live in Germany.
  6. ^ Szyszkowitz, Tessa (2005), "Germany", in Von Hippel, Karin (ed.), Europe Confronts Terrorism, Palgrave Macmillan, p. 53, ISBN 978-0-230-52459-0, It is a little late to start the debate about being an immigrant country now, when already seven million Turks live in Germany.
  7. ^ Orvis, Stephen; Drogus, Carol Ann (2018). Introducing Comparative Politics: Concepts and Cases in Context. CQ Press. p. 305. ISBN 978-1-5443-7444-4. Today, nearly three million ethnic Turks live in Germany, and many have raised children there.
  8. ^ Triana, María (2017), Managing Diversity in Organizations: A Global Perspective, Taylor & Francis, p. 168, ISBN 978-1-317-42368-3, Turkmen, Iraqi citizens of Turkish origin, are the third largest ethnic group in Iraq after Arabs and Kurds and they are said to number about 3 million of Iraq's 34.7 million citizens according to the Iraqi Ministry of Planning.
  9. ^ Tastekin, Fehim (2018). "Why Iraqi Turkmens are excluded from the new government". Al-Monitor. Archived from the original on 12 September 2021. Retrieved 12 September 2021. Turkmens are said to be 10-13% of the overall Iraqi population [i.e. 4 to 5 million out of a total population of 40 million], but that ratio is not reflected in parliament.
  10. ^ Aikman, David (2014), The Mirage of Peace: Understand The Never-Ending Conflict in the Middle East, Baker Publishing Group, ISBN 978-1-4412-2355-5, There is also about 1.7 million Turks in Syria, and about 800,000 Druze,...
  11. ^ Maisel, Sebastian (2016), Yezidis in Syria: Identity Building among a Double Minority, Lexington Books, r. 15, ISBN 978-0739177754
  12. ^ Pierre, Beckouche (2017), "The Country Reports: Syria", Europe's Mediterranean Neighbourhood, Edward Elgar Publishing, rr. 178–180, ISBN 978-1786431493, Before 2011, Syria's population was 74% Sunni Muslim, including...Turkmen (4%)...
  13. ^ U.S. Census Bureau. "TOTAL ANCESTRY REPORTED Universe: Total ancestry categories tallied for people with one or more ancestry categories reported 2013 American Community Survey 1-Year Estimates". Ji orîjînalê di 12 sibat 2020 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 3 çiriya pêşîn 2012.
  14. ^ Encyclopedia of Cleveland History. "Immigration and Ethnicity: Turks". Ji orîjînalê di 12 adar 2016 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 7 sibat 2010.
  15. ^ The Washington Diplomat. "Census Takes Aim to Tally'Hard to Count' Populations". Roja gihiştinê 5 gulan 2011.
  16. ^ Farkas 2003, 40.
  17. ^ Feldman, Brian (2022), The District 15 Delegation will be making an appearance Thursday on a TV show which reaches over 2 million Turkish Americans as well as viewers in Turkey!, Facebook, retrieved 3 November 2022
  18. ^ Lucena, Jorge (2022), MEET MURAD ISLAMOV: THE FOUNDER AND CEO OF MAYA BAGEL EXPRESS, Flaunt, archived from the original on 26 March 2022, retrieved 26 March 2022, Over 3 million Turkish Americans live in various states across the united states. They have had a significant impact on the united states' culture, achievements, and history.
  19. ^ Bryson, John (2012), "Remarks by Commerce Secretary Bryson, April 5, 2012", Foreign Policy Bulletin, Cambridge University Press, 22 (3): 137, Here in the U.S., you can see our person-to-person relationships growing stronger each day. You can see it in the 13,000 Turkish students that are studying here in the U.S. You can see it in corporate leaders like Muhtar Kent, the CEO of Coca-Cola, and you can see it in more than one million Turkish-Americans who add to the rich culture and fabric of our country. The citation is also available on Remarks at Center for American Progress & Confederation of Businessmen and Industrialists of Turkey (TUSKON) Luncheon, U.S. Department of Commerce, 2012, retrieved 13 November 2020
  20. ^ Fransa Diyanet İşleri Türk İslam Birliği. "2011 YILI DİTİB KADIN KOLLARI GENEL TOPLANTISI PARİS DİTİB'DE YAPILDI". Ji orîjînalê di 7 kanûna paşîn 2012 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 15 sibat 2012.
  21. ^ Gallard, Joseph; Nguyen, Julien (2020), "Il est temps que la France appelle à de véritables sanctions contre le jeu d'Erdogan", Marianne, archived from the original on 14 February 2021, retrieved 25 November 2020, ... et ce grâce à la nombreuse diaspora turque, en particulier en France et en Allemagne. Ils seraient environ un million dans l'Hexagone, si ce n'est plus...es raisons derrière ne sont pas difficiles à deviner : l'immense population turque en Allemagne, estimée par Merkel elle-même aux alentours de sept millions et qui ne manquerait pas de se faire entendre si l'Allemagne prenait des mesures allant à l'encontre de la Turquie.
  22. ^ Council of Europe 2006, 23.
  23. ^ Blacklock 2005, 8
  24. ^ Hentz, Jean-Gustave; Hasselmann, Michel (2010). Transculturalité, religion, traditions autour de la mort en réanimation. Springer-Verlag France. doi:10.1007/978-2-287-99072-4_33. ISBN 978-2-287-99072-4. La France d'aujourd'hui est une société multiculturelle et multiethnique riche de 4,9 millions de migrants représentant environ 8 % de la population du pays. L'immigration massive de populations du sud de l'Europe de culture catholique après la deuxième guerre mondiale a été suivie par l'arrivée de trois millions d'Africains du Nord, d'un million de Turcs et de contingents importants d'Afrique Noire et d'Asie qui ont implanté en France un islam majoritairement sunnite (Maghrébins et Africains de l'Ouest) mais aussi chiite (Pakistanais et Africains de l'Est).
  25. ^ Rashad, Sarah (2020). "Kouloughlis: Turkey's bridge to intervention in Libya". Centre d'Etudes Moyen-Orient (CEMO). Retrieved 19 August 2021.
  26. ^ National Statistical Institute of Bulgaria (2011). "2011 Population Census in the Republic of Bulgaria (Final data)" (PDF). National Statistical Institute of Bulgaria.
  27. ^ Sosyala 2011, 369.
  28. ^ Bokova 2010, 170.
  29. ^ Home Affairs Committee 2011, 38
  30. ^ "UK immigration analysis needed on Turkish legal migration, say MPs". The Guardian. 1 tebax 2011. Roja gihiştinê 1 tebax 2011.
  31. ^ Federation of Turkish Associations UK (19 hezîran 2008). "Short history of the Federation of Turkish Associations in UK". Ji orîjînalê di 10 kanûna paşîn 2012 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 13 nîsan 2011.
  32. ^ van Veen, Rita (2007), 'De koningin heeft oog voor andere culturen', Trouw, archived from the original on 12 April 2021, retrieved 25 December 2020, Erol kan niet voor alle twee miljoen Turken in Nederland spreken, maar hij denkt dat Beatrix wel goed ligt bij veel van zijn landgenoten.
  33. ^ Baker, Rauf (2021), The Netherlands: The EU's "New Britain"?, Begin–Sadat Center for Strategic Studies, Bar-Ilan University, The Netherlands, which has a total population of 17 million, contains around two million Turks,...
  34. ^ Aalberse, Suzanne; Backus, Ad; Muysken, Pieter [in Dutch] (2019), Heritage Languages: A language Contact Approach, John Benjamins Publishing Company, p. 90, ISBN 978-90-272-6176-2, the Dutch Turkish community... out of a population that over the years must have numbered half a million.
  35. ^ Warum die Türken? (PDF), vol. 78, Initiative Minderheiten, 2011, archived from the original (PDF) on 18 January 2021, retrieved 17 August 2021, Was sind die Gründe für dieses massive Unbehagen angesichts von rund 360.000 Menschen türkischer Herkunft?
  36. ^ Mölzer, Andreas. "In Österreich leben geschätzte 500.000 Türken, aber kaum mehr als 10–12.000 Slowenen". Archived from the original on 25 December 2018. Retrieved 30 October 2020.
  37. ^ Al-Akhbar. "Lebanese Turks Seek Political and Social Recognition". Al Akhbar. Archived from the original on 20 June 2018. Retrieved 2 March 2012. Erdogan's envoys were surprised to find out that Turks who immigrated 100 years ago today number nearly 80,000.
  38. ^ "Suriye Türkmenlerinin sorunlarına ilişkin gündem dışı konuşması". Grand National Assembly of Turkey. 2018. Retrieved 17 December 2020. Yaklaşık olarak 200 bin Türkmen'in Lübnan'da yaşadığı tahmin edilmektedir.
  39. ^ Manço, Altay; Taş, Ertugrul (2019), "Migrations Matrimoniales: Facteurs de Risque en Sante´ Mentale", The Canadian Journal of Psychiatry, SAGE Publishing, 64 (6): 444, doi:10.1177/0706743718802800, PMC 6591757, PMID 30380909
  40. ^ Debels, Thierry [bi holandî] (2021), Operatie Rebel: toen de Belgische heroïnehandel in Turkse handen was, PMagazine, archived from the original on 16 August 2021, retrieved 16 August 2021, Volgens diverse bronnen zouden eerst een half miljoen Turken die toen in Belgie verbleven – Belgen van Turkse afkomst en aanverwanten – gescreend zijn.
  41. ^ Lennie, Soraya (2017). "Turkish diaspora in Australia vote in referendum". TRT World. p. 28. Retrieved 14 November 2020. An estimated 200,000 Turks live in Australia with most of them based in Melbourne's northern suburbs.
  42. ^ a b Vahdettin, Levent; Aksoy, Seçil; Öz, Ulaş; Orhan, Kaan (2016), Three-dimensional cephalometric norms of Turkish Cypriots using CBCT images reconstructed from a volumetric rendering program in vivo, Scientific and Technological Research Council of Turkey, Recent estimates suggest that there are now 500,000 Turkish Cypriots living in Turkey, 300,000 in the United Kingdom, 120,000 in Australia, 5000 in the United States, 2000 in Germany, 1800 in Canada, and 1600 in New Zealand with a smaller community in South Africa.
  43. ^ Laczko, Frank; Stacher, Irene; Klekowski von Koppenfels, Amanda (2002), New challenges for Migration Policy in Central and Eastern Europe, Cambridge University Press, p. 187, ISBN 978-90-6704-153-9
  44. ^ Sayıner, Arda (2018). "Swedish touch in Turkey". Daily Sabah. Retrieved 6 September 2021.
  45. ^ Widding, Lars. "Historik". KSF Prespa Birlik. Retrieved 17 November 2020.
  46. ^ Демоскоп Weekly. Всероссийская перепись населения 2010 г. Национальный состав населения Российской Федерации. Archived from the original on 21 May 2012. Retrieved 30 January 2012.
  47. ^ Ryazantsev 2009, p. 172.
  48. ^ a b c Karcı, Durmuş (2018), "The Effects of Language Characters and Identity of Meskhetian Turkish in Kazakhstan", The Journal of Kesit Academy, 4 (13): 301–303
  49. ^ Schweizer Nein könnte Europa-Skeptiker stärken, Der Tagesspiegel, 2009, retrieved 26 May 2021, Dabei erwarten Vertreter der rund 120.000 Türken in der Schweiz nach dem Referendum keine gravierenden Änderungen in ihrem Alltag.
  50. ^ Gamal, Gamal, Did the Turks sweeten Egypt's kitty?, Al-Ahram Weekly, retrieved 1 May 2018, Today, the number of ethnic Turks in Egypt varies considerably, with estimates ranging from 100,000 to 1,500,000. Most have intermingled in Egyptian society and are almost indistinguishable from non-Turkish Egyptians, even though a considerable number of Egyptians of Turkish origin are bilingual.
  51. ^ Aytaç, Seyit Ahmet (2018), Shared issues, stronger ties: Canada's envoy to Turkey, Anadolu Agency, retrieved 7 February 2021, Turkish diaspora of some 100,000 Turks largely in Toronto is growing, says Canadian Ambassador Chris Cooter ... We have a growing Turkish diaspora and they're doing very well in Canada. We think it's 100,000, largely in Toronto. We have several thousand Turkish students in Canada as well.
  52. ^ Census of Population, Households and Dwellings in the Republic of Macedonia, 2002" (PDF). Republic of Macedonia – State Statistical Office. 2005. Retrieved 12 December 2017.
  53. ^ Knowlton, MaryLee; Nevins, Debbie (2020), North Macedonia, Cavendish Square Publishing, ISBN 978-1-5026-5590-5, The Turks are the second largest national minority in Macedonia. Like other ethnic groups, they claim higher numbers than the census shows, somewhere between 170,000 and 200,000.
  54. ^ Larsen, Nick Aagaard (2008), Tyrkisk afstand fra Islamisk Trossamfund, Danish Broadcasting Corporation, retrieved 1 November 2020, Ud af cirka 200.000 muslimer i Danmark har 70.000 tyrkiske rødder, og de udgør dermed langt den største muslimske indvandrergruppe.
  55. ^ Türk kadınının derdi Danimarka'da da aynı, Milliyet, 2015, retrieved 7 September 2021, Danimarka'da yaşayan 75 bin Türk nüfusunda
  56. ^ Seçkin, Barış (2020), İtalya'daki Türk vatandaşları Kovid-19 nedeniyle kayıp vermedi, Anadolu Agency, retrieved 6 September 2021, İtalya'da yaşayan 50 bin kadar Türk vatandaşının
  57. ^ "GREEK HELSINKI MONITOR". Minelres.lv. Retrieved 12 December 2017.
  58. ^ Demographics of Greece". European Union National Languages. Retrieved 19 December 2010.
  59. ^ Destroying Ethnic Identity: The Turks of Greece" (PDF). Human Rights Watch. Retrieved 3 January 2018.
  60. ^ Turks Of Western Thrace". Human Rights Watch. Retrieved 3 January 2018
  61. ^ Phinnemore, David (2006), The EU and Romania: accession and beyond, The Federal Trust for Education & Research, p. 157, ISBN 978-1-903403-78-5, Today, there are around 55,000 Turks living in Romania and they are represented as a minority in parliament.
  62. ^ Constantin, Daniela L.; Goschin, Zizi; Dragusin, Mariana (2008), "Ethnic entrepreneurship as an integration factor in civil society and a gate to religious tolerance. A spotlight on Turkish entrepreneurs in Romania", Journal for the Study of Religions and Ideologies, 7 (20): 59, The significant Turkish population living in Romania (nearly 80,000 members, including immigrants)...
  63. ^ National Institute of Statistics (2011), Comunicat de presă privind rezultatele provizorii ale Recensământului Populaţiei şi Locuinţelor – 2011 (PDF), Romania-National Institute of Statistics, p. 10, archived from the original (PDF) on 2 August 2019, retrieved 14 May 2012
  64. ^ OSCE (2010), "Community Profile: Kosovo Turks", Kosovo Communities Profile, Organization for Security and Co-operation in Europe, p. 3, Approximately 30,000 Kosovo Turks live in Kosovo today, while up to 250,000 people from different Kosovo communities speak or at least understand the Turkish language...The Turkish language has been granted official language status in the municipalities of Prizren and Vushtrri/ Vučitrn.
  65. ^ Kibaroğlu, Mustafa; Kibaroğlu, Ayșegül (2009), Global Security Watch—Turkey: A Reference Handbook, Greenwood Publishing Group, p. 107, ISBN 978-0-313-34560-9, Turks themselves are also an important ethnic minority in the region... In Kosovo, their number is estimated to be around 60,000...
  66. ^ Norwegian-Turkish cooperation, The Royal House of Norway, 2013, retrieved 6 September 2021
  67. ^ a b Asgabat. "Национальный и религиозный состав населения Туркменистана сегодня". Archived from the original on 24 June 2016. Retrieved 27 May 2016.
  68. ^ Yardumian, Aram; Schurr, Theodore G. (1 tîrmeh 2011). "Who Are the Anatolian Turks?". Anthropology & Archeology of Eurasia. 50 (1): 6–42. doi:10.2753/AAE1061-1959500101. ISSN 1061-1959.
  69. ^ "Ancestry of Cypriot Turks: How Anatolian Turkmens became islanders". Daily Sabah. 10 gulan 2018. Roja gihiştinê 20 kanûna paşîn 2023.
  70. ^ "Turkish Citizens Living Abroad / Republic of Türkiye Ministry of Foreign Affairs". www.mfa.gov.tr. Roja gihiştinê 20 kanûna paşîn 2023.
  71. ^ "Turkic peoples | History & Facts | Britannica". www.britannica.com (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 20 kanûna paşîn 2023.
  72. ^ "Expulsion and Emigration of the Muslims from the Balkans". EGO(http://www.ieg-ego.eu) (bi almanî). Roja gihiştinê 21 kanûna paşîn 2023.
  73. ^ "Unutulan Mübadil Romanlar: 'Toprağın kovduğu insanlar'". Kronos Haber (bi îngilîzî). 7 sibat 2021. Roja gihiştinê 21 kanûna paşîn 2023.
  74. ^ Bosma, Ulbe; Lucassen, Jan; Oostindie, Gert (2012). "Introduction. Postcolonial Migrations and Identity Politics: Towards a Comparative Perspective". Postcolonial Migrants and Identity Politics: Europe, Russia, Japan and the United States in Comparison. Berghahn Books. ISBN 978-0857453273.
  75. ^ Davison, Roderic H. (2013). Essays in Ottoman and Turkish History, 1774–1923: The Impact of the West. University of Texas Press. pp. 3–4. ISBN 978-0292758940. Archived from the original on 6 August 2018. Retrieved 22 September 2016. So the Seljuk sultanate was a successor state ruling part of the medieval Greek empire, and within it the process of Turkification of a previously Hellenized Anatolian population continued. That population must already have been of very mixed ancestry, deriving from ancient Hittite, Phrygian, Cappadocian, and other civilizations as well as Roman and Greek.
  76. ^ Leonard, Thomas M. (2006). "Turkey". Encyclopedia of the Developing World, Volume 3. Routledge. p. 1576. ISBN 9781579583880. Subsequently, Hellenization of the elites transformed Anatolia into a largely Greek-speaking region
  77. ^ Sahadeo, Jeff; Zanca, Russell (12 tîrmeh 2007). Everyday Life in Central Asia: Past and Present (bi îngilîzî). Indiana University Press. ISBN 978-0-253-01353-8.
  78. ^ Zeytinoğlu, Güneş N.; Bonnabeau, Richard F.; Eşkinat, Rana (2012), "Ethnopolitical Conflict in Turkey: Turkish Armenians: From Nationalism to Diaspora", in Landis, Dan; Albert, Rosita D. (eds.), Handbook of Ethnic Conflict: International Perspectives, Springer, ISBN 978-1461404477.
  79. ^ http://bnk.institutkurde.org/images/pdf/6318NS7EAD.pdf (li gorî pirtûka rêzimana kurdî, ji Rojer Lescot û Kamuran Bedirxan, rûpela 348, peyva "Rom an Rûm" gelek kevn, ji ber ku ev peyv li helbesta Ehmedê Xanî tê dîtin. "Kurmancî ye bûye şibhi bircan Ev Rûm û Ecem bi wan hisar in", dema helbest 1690/1700)
  80. ^ Stokes & Gorman 2010, 707.
  81. ^ Findley 2005, 21.
  82. ^ Minns, Ellis Hovell (1911). "Şablon:Cite wikisource/make link". Bi Chisholm, Hugh (edîtor). Encyclopædia Britannica (bi îngilîzî). Cild 15 (Çapa 11em). Cambridge University Press. r. 102.
  83. ^ Grousset, Rene, The Empire of the Steppes, (Rutgers University Press, 1991), 161,164; "Hewldana Selçûqiyan ji bo avakirina împaratoriyeke mezin a Tirk-Faris li rojhilatê Îranê nû kir.", "Divê bê zanîn ku Selçûqiyan, ew Turkumanên ku bûne sultanên Farisan, Faris Tirk nekirine - bê şik ji ber ku wan nedixwest. ku wisa bikin.
  84. ^ Wink, Andre, Al Hind: the Making of the Indo-Islamic World Brill Academic Publishers, 1996, ISBN 90-04-09249-8 p. 9
  85. ^ Golden, Peter B. (1992). An Introduction to the History of the Turkic People. Otto Harrassowitz, Wiesbaden. p. 209
  86. ^ Nishapuri, Zahir al-Din Nishapuri (2001), "Dîroka Tirkên Selçûqî ji Cemî' El Tewarîxê: Adaptasyona Îlxanî ya Selçûq-namaya Zahiredîn Nîşapurî," Parçeyî tr. K.A. Luther, weş. C.E. Bosworth, Richmond, UK. K.A. Luther, r. 9: “Tirk dema hatin Xurasanê nexwendewar û bê çandin bûn û ji bo avakirina saziya Împaratoriyê neçar bûn ku xwe bi katib, helbestvan, hiqûqnas û oldarên îranî ve girêbidin”).
  87. ^ Mehmed Fuad Koprulu, Early Mystics in Turkish Literature, Translated by Gary Leiser and Robert Dankoff, Routledge, 2006, p. 149: “Eger em bixwazin bi awayekî berfireh şaristaniya ku ji aliyê Selçûqiyên Anatoliyê ve hatiye afirandin, xêz bikin, divê em zanibin ku hêmana herêmî, ango nemisilman, li gorî hêmanên tirk û ereb-faris gelekî kêm e û ya farisî. hêmana sereke bû / Bê guman, mîrên Selçûqiyan ne tenê bi şaristaniya farisên misilman re, lê bi şaristaniyên ereban ên li Cezîrê û Sûriyê re jî - bi rastî, bi hemî gelên misilman re heta Hindistanê - re têkilî hebûn. bi {cûrbecûr} dadgehên Bîzansî.
  88. ^ Ehsan Yarshater, "Iran" in Encyclopedia Iranica: "The ascent of the Saljuqids also put an end to a period which Minorsky has called "the Persian intermezzo" (see Minorsky, 1932, p. 21), when Iranian dynasties, consisting mainly of the Saffarids, the Samanids, the Ziyarids, the Buyids, the Kakuyids, and the Bavandids of Tabarestan and Gilan, ruled most of Iran.
  89. ^ Sümer, Faruk (2009). "SELÇUKS of Syria" (PDF). TDV Encyclopedia of Islam, Vol. 36 (Sakal – Sevm) (in Turkish). Istanbul: Turkiye Diyanet Foundation, Centre for Islamic Studies. pp. 385–386. ISBN 978-975-389-566-8.
  90. ^ Bosworth, C.E.; Hillenbrand, R.; Rogers, J.M.; Blois, F.C. de; Bosworth, C.E.; Darley-Doran, R.E., "Saldjukids," Encyclopaedia of Islam. Edited by: P. Bearman, Th. Bianquis, C.E. Bosworth, E. van Donzel and W.P. Heinrichs. Brill, 2009: "Ji aliyê çandî ve, pêkhatina Împaratoriya Selçûqiyan gaveke din di rûxandina zimanê Erebî de ji zimanê yekta yê civaka xwende û şareza li Rojhilata Navîn nîşan da. Weke ku wan derbasî Transoxania-yê ku hîn bi giranî Îranî bû û derbasî Fars bû. , Selçûqiyên ku mîrata xwe ya çandî û edebî ya tirkî ya di asta bilind de tune ne – dest danî ser ya Farisî, lewra zimanê farisî li welatê wan Faris û Anatolyayê bû rêveberî û çand.“
  91. ^ Hathaway, Jane (2008). The Arab Lands under Ottoman Rule, 1516–1800. Pearson Education Ltd. p. 8. ISBN 978-0-582-41899-8. historians of the Ottoman Empire have rejected the narrative of decline in favor of one of crisis and adaptation; Tezcan, Baki (2010). The Second Ottoman Empire: Political and Social Transformation in the Early Modern Period. Cambridge University Press. p. 9. ISBN 978-1-107-41144-9. Ottomanist historians have produced several works in the last decades, revising the traditional understanding of this period from various angles, some of which were not even considered as topics of historical inquiry in the mid-twentieth century. Thanks to these works, the conventional narrative of Ottoman history – that in the late sixteenth century the Ottoman Empire entered a prolonged period of decline marked by steadily increasing military decay and institutional corruption – has been discarded.; Woodhead, Christine (2011). "Introduction". In Christine Woodhead (ed.). The Ottoman World. p. 5. ISBN 978-0-415-44492-7. Ottomanist historians have largely jettisoned the notion of a post-1600 'decline' ^
  92. ^ A process described in the pioneering work, Speros Vryonis, The decline of medieval Hellenism in Asia Minor: and the process of Islamization from the eleventh through the fifteenth century, (Berkeley: University of California, 1971) ISBN 978-1-59740-476-1
  93. ^ Pamuk, Şevket (2000). A Monetary History of the Ottoman Empire. Cambridge University Press. pp. 30–31. ISBN 0-521-44197-8. Archived from the original on 14 January 2023. Retrieved 21 October 2022.
  94. ^ The Ahiler Beylik is sometimes considered one of the Anatolian Beyliks but was a mercantile republic rather than a monarchical dynasty. See Ahiler for more information.
  95. ^ www.metmuseum.org https://www.metmuseum.org/toah/hd/otto1/hd_otto1.htm. Roja gihiştinê 23 kanûna paşîn 2023. {{cite web}}: |title= kêm an vala ye (alîkarî)
  96. ^ Ágoston, Gábor (2009). "Introduction". In Ágoston, Gábor; Bruce Masters (eds.). Encyclopedia of the Ottoman Empire. p. xxxii.; Faroqhi, Suraiya (1994). "Crisis and Change, 1590–1699". In İnalcık, Halil; Donald Quataert (eds.). An Economic and Social History of the Ottoman Empire, 1300–1914. Vol. 2. Cambridge University Press. p. 553. ISBN 978-0-521-57456-3.
  97. ^ A'goston, Ga'bor; Masters, Bruce Alan (2008). Encyclopedia of the Ottoman Empire. Infobase Publishing, NY. p. 444. ISBN 978-0-8160-6259-1. "Osman bi tenê yek ji wan serokên eşîrên tirkmenan bû ku li herêma Sakaryayê kar dikirin."; "Osman I". Ansîklopediya Britannica. Ji orîjînalê di 24ê Avrêl 2018an de hatî arşîvkirin. 1 Tîrmeh 2020 hatiye standin. Osman I, ku jê re dibêjin Osman Gazî, (z. 1258-m. 1324 an 1326), hukumdarê mîrektiyek Turkmenan li bakurê rojavayê Anatolyayê ku wekî damezrînerê Dewleta Tirk a Osmanî.
  98. ^ "Ottoman Empire | Facts, History, & Map | Britannica". www.britannica.com (bi îngilîzî). 25 nîsan 2024. Roja gihiştinê 7 gulan 2024.
  99. ^ "The Ottoman Empire". nzhistory.govt.nz (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 23 kanûna paşîn 2023.
  100. ^ Ayşe Gül Sertkaya (2002). "Şeyhzade Abdurrezak Bahşı". In György Hazai (ed.). Archivum Ottomanicum. Vol. 20. pp. 114–115. Archived from the original on 24 October 2022. Retrieved 23 October 2022. Di encamê de em dikarin îddîa bikin ku Şeyhzade Abdürrezak Bahşî di sedsala 15an de li qesra Siltan Mehmedê Fetih û kurê wî Bayezid Velî jiyaye, name (bitig) û firman (yarlığ) ji tirkên rojhilat re şandiye. Mehmedê II û Bayezîdê II bi her du tîpên ûygûrî û erebî û bi zimanê turkistana rojhilatî (çagatai).
  101. ^ "Ottoman Empire | HISTORY". www.history.com. Roja gihiştinê 23 kanûna paşîn 2023.
  102. ^ Encyclopedia of the Ottoman Empire, Gábor Ágoston, Bruce Alan Masters, page 40
  103. ^ Kate Fleet (1999). European and Islamic Trade in the Early Ottoman State: The Merchants of Genoa and Turkey. Cambridge University Press. ISBN 0-521-64221-3
  104. ^ "The Ottoman Empire | eHISTORY". ehistory.osu.edu. Roja gihiştinê 23 kanûna paşîn 2023.
  105. ^ Fetvacı, Emine (2013). Picturing History at the Ottoman Court. Indiana University Press. p. 31. ISBN 978-0-253-00678-3. Archived from the original on 21 October 2022. Retrieved 21 October 2022. Edebiyata Farisî, û bi taybetî belles-lettres, beşek ji mufredatê bûn: Ferhengek Farisî, destanek li ser pêkhatina prosê; û Se'dîs 'Gulistan', ku yek ji klasîkên helbesta farisî ye, hatine deynkirin. Hemî van sernavan dê di perwerdehiya olî û çandî ya xortên nû veguherî de guncan bin.
  106. ^ Spuler, Bertold (2003). Persian Historiography and Geography. p. 68. ISBN 978-9971-77-488-2. Archived from the original on 14 January 2023. Retrieved 21 October 2022.
  107. ^ a b c Mohamed Hedi Cherif - Daniel Panzac (1995). Histoire économique et sociale de l'Empire ottoman et de la Turquie (1326-1960) (in French). Peeters Publishers. ISBN 90-6831-799-7.
  108. ^ Bi tirkîya osmanî, bajar bi navên cuda dihat naskirin, ku ji wan Kostantiniye (قسطنطينيه) (li şûna paşgira -polis bi nisbaya erebî), Dersaadet (در سعادت) û Stenbol (استانبول) bû. Navên din ji bilî Stenbolê piştî ragihandina Komara Tirkiyê di sala 1923-an de û piştî derbasbûna Tirkiyê bo tîpên latînî di sala 1928-an de, di sala 1930-an de hukûmeta tirkî daxwaz kir ku balyozxane û pargîdaniyên biyanî Stenbolê bikar bînin. ew nav di qada navneteweyî de bi awayekî berfireh hat qebûlkirin. Eldem Edhem, nivîskarê navnîşek li ser Stenbolê di Ansîklopediya Împaratoriya Osmanî de, diyar kir ku piraniya gelê Tirk di sala 2010an de, tevî dîroknasan, bawer dikin ku bikaranîna "Konstantînopolîs" ji bo binavkirina bajarê serdema Osmanî "ji hêla siyasî ve nerast" e, tevî her tiştî. rastbûna dîrokî.
  109. ^ Astourian, Stephan (2011). "The Silence of the Land: Agrarian Relations, Ethnicity, and Power". A Question of Genocide: Armenians and Turks at the End of the Ottoman Empire. Oxford University Press. pp. 55–81. ISBN 978-0-19-539374-3.
  110. ^ Peymana Sêvrê (10 Tebax 1920) hebûneke piçûk da Împaratoriya Osmanî. Di 1'ê Mijdara 1922'an de Meclisa Neteweyî ya Mezin (MGNT) sultanetiyê betal kir û diyar kir ku di 16'ê Adara 1920'an de, roja dagirkirina Konstantînopolîsê di çarçoveya peymanê de, hemû kirinên rejîma Osmanî yên li Konstantînopolê pûç û betal in. ya Sêwrê. Naskirina navneteweyî ya GNAT û Hikûmeta Enqereyê bi îmzekirina Peymana Lozanê ya di 24 Tîrmeh 1923 de pêk hat. Meclisa Neteweyî ya Mezin a Tirkiyeyê di 29ê Cotmeha 1923an de Komarê îlan kir û dawî li Împeratoriya Osmanî anî.
  111. ^ Boeschoten, Henrik. Turkic Languages in Contact.
  112. ^ "The Muslim Minority of Greek Thrace". web.archive.org. 1 tîrmeh 2017. Ji orîjînalê hat arşîvkirin. Roja arşîvkirinê: 1 tîrmeh 2017. Roja gihiştinê 23 kanûna paşîn 2023.{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (lînk)
  113. ^ Kanter, James (4 kanûna paşîn 2017). "As the E.U.'s Language Roster Swells, So Does the Burden". The New York Times (bi îngilîziya amerîkî). Roja gihiştinê 23 kanûna paşîn 2023.
  114. ^ study.com https://study.com/academy/lesson/the-rise-of-the-turks-their-impact-on-islam.html. Roja gihiştinê 20 kanûna paşîn 2023. {{cite web}}: |title= kêm an vala ye (alîkarî)
  115. ^ Turkey Girêdana arşîvê 2017-07-02 li ser Wayback Machine. The World Factbook. CIA
  116. ^ "Türkiyedeki Kürtlerin Sayısı!". Milliyet (bi tirkî). 6 hezîran 2008. Roja gihiştinê 7 hezîran 2008.

Girêdanên derve

biguhêre
 
Li Wikimedia Commons medyayên di warê Tirk de hene.
Ji "https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Tirk&oldid=1788087" hatiye standin.