Tirkên oxizî
Tirkên oxizî (bi tirkiya navîn : ٱغُز, romanîkirin Oγuz, tirkiya osmanî: اوغوز , bi romanî: Oġuz) miletekî tirkên rojavayî bûn ku bi şaxekî jê oxizî yên malbata zimanên tirkan diaxivîn.[1] Di sedsala 8an de konfederasyonek eşîrî bi navê Dewleta Oxiz Yabgu li Asyaya Navîn ava bû. Navê Oxiz peyveke tirkî ya hevpar e ku tê wateya "eşîr". Çavkaniyên Bîzansê ji Oxiziyan re Uzes (Οὐ̑ζοι, Ouzoi) dibêjin.[2] Di sedsala 10an de, çavkaniyên îslamî ji wan re digotin tirkmenên misilman, li dijî Tengrist an Budîst. Di sedsala 12an de kesên oxizî bi gelemperî misilman bûn. Peyva "Oxizî" di nav tirkan bi têgînên tirkmen û tirkoman (bi tirkiya osmanî: تركمن , bi romanî; Türkmen an jî Türkmân), ji nîveka sedsala 10an û pê de, pêvajoyek ku di destpêka sedsala 13an de temam bûye.[3]
Îro piraniya nifûsa Tirkiye, Azerbaycan û Tirkmenistanê neviyên tirkên oxizî ne û zimanê wan ji koma oxizî ya malbata zimanên tirkan e.
Xanedaniya Osmanî, ku piştî hilweşîna Selcûqiyan, di dawiya sedsala 13an herêma Anatolyayê bi dest xist, pêşengiya artêşek kir ku di heman demê de bi giranî kesên oxizî bûn.[4] Ahmed Bican Yazıcıoğlu, di destpêka sedsala 15an de, bi riya neviyê xwe yê mezin û kurê xwe yê mezin, jeneolojiya Osman ji Oxiz Xagan,[5] bav û kalê kevnar ê efsanewî yê tirkan re peyda kir, ji ber vê yekê di nav padîşahên tirk de seretayî da siltanên osmanî.
Çavkanî
biguhêre- ^ "Oguz | History, Empire, & Turkic peoples | Britannica". www.britannica.com (bi îngilîzî). 15 nîsan 2023. Roja gihiştinê 12 hezîran 2023.
- ^ "Uzes". Oxford Reference (bi îngilîzî). doi:10.1093/oi/authority.20110803115024102;jsessionid=31fba560f38580c7dc54182ae5062e08. Roja gihiştinê 12 hezîran 2023.
- ^ "Oghuz Turks, Turcoman and Turkmen". turkmeniya.tripod.com. Roja gihiştinê 12 hezîran 2023.
- ^ Fodor, Pál (2009). Fleet, Kate (edîtor). Ottoman warfare, 1300–1453. Cambridge History of Turkey. Cild 1. Cambridge: Cambridge University Press. rr. 192–226. ISBN 978-1-139-05596-3.
- ^ Foundation, Encyclopaedia Iranica. "Welcome to Encyclopaedia Iranica". iranicaonline.org (bi îngilîziya amerîkî). Roja gihiştinê 12 hezîran 2023.
| Ev gotara kurt şitlekê ye. Heke tu bixwazî berfireh bikî pê li biguhêre bike. (Çawa?) |