Gotara bijarte
Esperanto (bi navê wê ya orîjînal Lingvo Internacia), zimanekî çêkirî ye. Ji aliyê doktorê çavan ê polonyayî Ludwik Lejzer Zamenhof ve, di 1887an de hatiye çêkirin. Di pirtûka wî ya bi navê Fundamento de Esperanto ("Bingehên Esperanto") de ya ku di 1905an de weşandiye, bingeh û rêzikên wê vegotiye.
Zamenhofê ku xwe bi navê Dr. Esperanto daye nasîn, fikiriye ku zehmetiyên ragihandinê yên di navbera kesên ziman-cuda de bi saya zimaneke hevpar ê ku fêrbûna wê hêsan be, dê ji holê rabin û bi vê mebestê esperanto çêkiriye. Îro herçiqas zimanê çêkirî yê herî navdar û axiverên wê herî pir ew be jî negihaştiye asta "zimanê navnetewî".
Zimanê esperanto, ji aliyê Ludwik Lejzer Zamenhof ê polonî yî doktorê çavan hatiye çêkirin û di 1887an de weşandiye.
Mirovên wê herêmê ya ku Dr. Zamenhof tê de bû, bi polonî, rûsî, yîdîş û hwd. dipeyiviyan. Ji bo ku ew gelên ji hev cuda, bi hevre bi hêsanî têkiliyê dînin, zimaneke bi 16 rêzikê bingehîn îcad kiriye ku tu carî naguherin û îstîsnayên wan tune ne. Jêderkên peyvan ji wan ziman û bi gelemperî jî ji zimanên Ewropayê girtiye.
Zamenhof, ji zarokatiya xwe ve xeyal kiriye ku zimaneke çêbike û mirovên ji neteweyên cuda bi hêsanî werin ba hev du. Di demên pêşî de fikiriye ku zimanên latînî û yewnanî basît bike lê belê piştî destpêka fêrbûna latînî fêm kiriye ku bingehên wê tevlihev e û biryar daye ku zimaneke ji serî afirandin jê çêtir e. Ji emrên xwe yên dehî ve xebitiye ku zimaneke wiha çêbike. (bêhtir…)
Di dîrokê de îro…
Bûyer
- 1810 – Danezana serxwebûna Arjantînê hate weşandin.
- 1915 – Bajarê Urmiye ji aliyê hêzên Rus ve hate dagirkirin.
- 1920 – Hêzên Çerkez Ethem, ketin Hendekê.
- 1925 – Yekem hejmara kovara "Zarî Kurmancî" li Rewandiz ji aliyê Damaw Hûsênê Mukriyanî ve hate derxistin.
- 1946 – Danezana Serxwebûna Urdunê hate belavkirin.
- 1963 – Rêxistina Yekîtiya Efrîqa (OAU) hate damezirandin.
- 1966 – Fanatîkên futbolê yên Peruyî û Arjantînî pevçinîn: 248 kes mirin.
- 1979 – Balafireke girêdayî rêyên hewayî yên Amerîkayê kete xwarê: 275 kes mirin.
Jidayîkbûn
- 1803 – Ralph Waldo Emerson, fîlozof û helbestvanê amerîkî
- 1865 – Pieter Zeeman, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê
- 1865 – John Mott, xebatkerê incîlî yê xwediyê Xelata Nobelê ya Aştiyê
- 1921 – Jack Steinberger, fizîknasê amerîkî, xwediyê Xelata Nobelê ya Fizîkê
- 1948 – Bülent Arınç, parêzer û siyasetmedarê tirk
Mirin
- 1983 – Necip Fazıl Kısakürek, nivîskar û helbestvanê tirk
Wêneyê hefteyê
 |