Adi Holzer: Serpêhatî (Lebenslauf) (1997). Adi Holzer jiyanê dişibîne bendê canbazan
Jînenîgarî, biyografî (gr. βιογραφία, ji βίος bíos „jiyan“ û grafîk), ji bi rêkûpêk nîgarkirina jiyana (jîna) kesan re tê gotin.
Biyografî dikare bi nivîskî yan gotinî be. Cureyek wê jî xwejînenîgarî (otobiyografî) ye. Otobiyografiyê mirov bi xwe, li ser xwe çêdike. Yan jî qet nebe pirraniyê bi xwe dike.
Zû de ye jînenîgarî tên amadekirin. Di dema Greka antîk de biyografî dihatin nivîsandin.
Di biyografiyê de sîstematî, birêkûpêkî girîng e. Mirov nikare bêî sîstematîkên jînenîgariyekê binivîsîne. Di jînenîgariyê de bûyer û demên girîng tên tomarkirin. Mirov nikare tiştên ne girîng in û bêwate ne binivîsîne. Biyografiyeke baş ji ristinên rastegînî pêk tên. Tomarkirinên farazî û razber, nirxê jînenîgariyekê kêm dikin. Helbet ev prînsîp ne ji bo berhemên wêjeyî ye.
Di jînenîgariyan de bo mînak behsa jidayîkbûn, perwerde, pîşe, marîbûn (zewac), mirin, berhem, tecrûbeyên jiyanê, bûyerên girîng ûêd tên tomarkirin.
Prînsibeke din jî ew e ku biyografiyek divê tevahiya jiyana kesê rabixe ber çavan. Mirov nikare bo mînak tenê behsa zaroktî yan çend salên perwerdeya yekê bike.
Biyografî divê bi xwe neyê nivîsandin. Heger bê nivîsandin dibe xwejînenîgarî. Qîmeta jînenîgariyê ji ya xwejînenîgariyê bilindtir e.
Li Kurdistanê dengbêj bi hostayî jînenîgariyen vedibêjin. Ew viya bi gotin û stranê dikin. Di biyografiyên dengbêjan de sîstematîkek taybet heye. Bo mînak ne dem û katjimêrê, bûyerên girîng birêkûpêk dirêsin. (Gotarê bixwînê...)
Qizil di sala 1939'an de li Diyarbekirê hatiye dinê û vê gavê jî jiyana xwe li wê derê didomîne. Li gorî ku ew dibêje, di sala 1965'an de bi awayekî profesyonelî, ji bo dengbêjiyê dest bi xebatê kiriye û di heman salê de plaq ango sêlika xwe ya 45'î derxistiye. Dengbêj Qizil, heta sala 1974'an bi rêk û pêk karê xwe yê dengbêjiyê domandiye û heta wê mêjûyê 53 heb sêlikên 45'î derxistiye. Li hêla din şayanî gotinê ye ku Mehmûd Qizil, li bakurê welêt yekem kes e ku plaqa bi kurdî çêkiriye. Dîsa li gorî gotina wî, Eyşana Elî (Eyşe Şan) ya dengzêrîn, piştî wî bi salekê plaqa xwe derxistiye.
Ew, ji sala 1974'an heta 1999'an ji ber hin sedemên ku naxwaze vebêje, dest ji kar û barê dengbêjiyê berdide. Qizil, di dawiya sala 1999'an de, 'rojiya xwe! ya strandinê dişikîne û bi navê "Ax Ciwaniyê" kaseteke nû derdixe. (Gotarê bixwîne...)
Image 4
Îsmaîlê Bazîdî (jdb. 1654 Bazîd − m. 1709 Agirî), wêjevan û helbestvanekîkurd ê klasîk yê Bazîdî ye.. Li cem Ehmedê Xanî perwerde dîtiye. Fîlozofekî mezin bû. Jiyane xwe bi perwerde kirina zarokên kurd re bûhûrand. Pirtûkek jî bi navê "Gulzar" bo perwerde kirina zarokên kurd nivîsand. (Gotarê bixwîne...)
Mihri Belli (jdb. 1916 li Silivri nêzîkî Stenbol; m. 16ê tebaxa2011an li Stenbol) yek ji siyasetmedarên komunîst, çepgirên tirk bû. Li dijî serxwebûna kurdan bû, dixwest kurd bi tirkan re di bin desthilatdariya Tirkiyeyê de bijîn. Herwiha bo kurdan federalî û xweserî jî zêde didît. Çareseriya "pirsgirêka kurd" di demokratîzekirina zagonan de didît. Ji ber wê ji aliyê gelek kurdan ve ew dihate rexnekirin. (Gotarê bixwîne...)
Piştî perwerdeya amadeyî li zanîngeha zanistiyên bazirganî û aboriyê ya Enqereyê dixwîne û di zankoyê de dixebite. Sala 1967î de tevlî refên rastgîrên radîkal dibe û bingeha xozên ciwanan davêje. Sala 1987î de ji peywirdariyên xwe yên zanîngehê vedikişe û di nava refên MÇP de dest bi polîtîkayê dike. Heman salî wekî serokê vê partiyê tên hilbijartin. Bahçeli, niha serokê MHPê ye. Di hilbijartinên giştî yên 1999î de partiya wî di desthilatdariyê de cih digire û ew jî wekî cihgirê serokwezîr kar dike. Di jiyana xwe de bi fermî hîç nezewiciye. Di hilbijartinên 2007ê de wekî parlamenterekî MHPê dikeve parlamena Tirkiyeyê. (Gotarê bixwîne...)
Zarok kundirê keran an xiyara gezok dibêjin Gulxenderan(mormordica charantia) riwekek ji malbata kundiran cucurbitaceae ye ku li cihên tropîkal digihê. Lê Kurdistanê kêm be jî tê dîtin. Li hin deveran bi taybetî zarok jê re xiyara gezende (gezokî), kundirê keran dibêjin.
Havînê gupîk vedide. Gupîkên mê û nêr li ser heman qemçikê ne. Kulîlka wê zer e. Fêkiya wê berê kesk e, giha rengê wê tirincî-sor dibe. Herikbara rehê wê tal e. Rûyê fêkiyên wê pirtîkî, pizronekî ye. Dema digihê qalikên wê berepaş dikişin, fêkiyan ên sor, spî, çakar (qehqeyî, kafêyî) xwe didin der. Pelên wê ji aliyê mîneral, vîtamînan ve gelek dewlemend in. Kalsiyûm, hesin, fosfor, vîtamîna B dihewînin. (Gotarê bixwîne...)
Murad Pola nivîskar û wergêrekî kurd e. Ew xelkê Bazîda ku kela wêjeya kurdî ye. Ji zozanên serhedê yê bi nav û deng Sînegê ji diya xwe re bûye. Ji Zanîngeha Stembolê mezûn bûye. Zewicîye û keçeka wî heye. Nivîs û wergerên wî di Nûbiharê de tên weşandin.
1994 – Keçika kurd a bi navê Çiğdem Özgül ji bo şermezarkirina îxaneta bavê xwe ya li dijî gelê wî, bi çeka bavê xwe yê cerdevaniyê li meydana gund xwe dikuje.
2008 – PKKê êrîş bir ser qereqola Bêzelê. Li gorî agahiyên dewleta tirk di encamê de 17 leşker mirin û 20 brîndar bûn. Herwiha neh gerîlayan jiyana xwe ji dest da.
Selîm Berekat (z. 1951, Qamişlo) wêjevanê navdar ê kurd e ku berhemên xwe bi erebî dinivîse. Di 1996'an de berhemeke helbestên Berekat a bi navê Mehabad, ber bi olimpiyada xwedê de bi kurdî derket. Yekem pirtûka wî Sîsirkê hesinî di 1997'an de bi hêla Ehmed Huseynî ve hat wergerandin zimanê kurdî û ji weşanên APEC'ê derket. Di 2013'an de romana bi navê Feqiyê Tariyê bi aliyê Jana Seyda ve hat wergerandin bo kurdî. (Gotarê bixwîne...)
_4.jpg)
