Asya

Asya (bi latînî: Asia) mezintirîn parzemîna cîhanê ye ku li rojhilat ji Okyanûsa Mezin dest pê dike ta digihe rêzeçîyayên Ûral li rojava û ji Okyanûsa Arktîk li bakur xwe digihe Okyanûsa Hindî li başûr. Kes, gel û tiştên li yan ji Asyayê asyayî ne.

Asya
parzemîn part of the world
Asya li ser nexşeyê
Koordînat: 43°40'52"Bk, 87°19'52"Rh
Rûerd
• Giştî	44.614.500 kîlometre çargoşe
Gelhe	4.164.252.000 (2011)
Dem	UTC+6, EET
biguherîne - Wîkîdaneyê biguherîne

Erdnigarî

Parzemîna Asyayê perçeyek ji girseya erdê ya cîhanê ye. Rûbera wî 44.391.163 km² ye. Parzemîna Asyayê parzemîna herî mezin a cîhanê ye. Asya di aliyê bakur-başûr de 8.490 km fireh e.  Di heman demê de ew parzemîna herî dirêj a cîhanê ye û bi naverastî 1.010 metre bilindahî heye. Parzemîna Asyayê bi Çiyayên Hîmalaya yê digehêje vî bilindahiyê. Bendevên herî bilind ên cîhanê di parzemîna Asyayê de cî digire.

Bendevên herî bilind a li cîhanê çiyayê Everest e. Bilindbûna wî 8.848 metre ye. Gola herî mezin, Deryaya Qezwînê, gola herî kûr Gola Baykal, Gola Mirî a herî nizm a cîhanê ye, kûrahiya golê -392 m ye û pileya herî nizm a cîhanê ye. Behra Turfan -154 m kûr e û ev behr jî li parzemînê Asyayê ye.

Parzemîna Asyayê di derbarê mîneralan ve pir dewlemend e. Ji uranyûma hindik a cîhanê bigire heya komira herî zêde, hemû mîneral têne derxistin.  Neft li Nîvgirava Erebî, Sîbîrya û Deşta Tîbet;  almas, hesin, rûn, rêber li Sîbîryayê;  li rojhilat, zêr, hesin, mangane;  Li Hindistanê Bafûn, mica, manganese, hesin;  krom li Pakistan û Efxanistanê yek ji girîngtirîn kanan e.

Dabeşkirin

 Gotara bingehîn: Başûr-rojhilatê Asyayê

 Gotara bingehîn: Asyaya Navendî

 Gotara bingehîn: Asyaya Rojhilat

 Gotara bingehîn: Rojhilata Navîn

 Gotara bingehîn: Rojhilata Dûr

 Gotara bingehîn: Rojhilata Nêzîk

Gelhenasî

Welatên Asyayê

Bakurê Asya

Di bakurê Asya de bes ye.

Rojhilata Asya

Di rojhilata Asya da pênc dewlet hene.

Başûrê Asya

Di başûrê Asya da heft dewlet hene. Ew evin:

Rojhilat-başûrê Asya

Di rojhilat-başûrê Asya da yazdeh dewlet hene.

Asyayê pêşîn

Di Asyayê pêşîn bîst dewlet hene. Li wir sê navçeyên otonom (, û ) jî hene.

Girêdanên derve

 Li Wikimedia Commons medyayên di warê Asya de hene.

 Wîkîferheng: Asya – Mane, etîmolojî, werger û bêhtir