Asya
Tu dikarî vê gotarê ji gotarên wekhev ên Wîkîpediyayên bengalî û gurcî bi riya wergerê berfireh bikî.
Ji bo dîtina rêzikên wergerandinê pê li [nîşan bide] bike.
|
Asya (bi latînî: Asia) mezintirîn parzemîna cîhanê ye ku li rojhilat ji Okyanûsa Mezin dest pê dike ta digihe rêzeçîyayên Ûral li rojava û ji Okyanûsa Arktîk li bakur xwe digihe Okyanûsa Hindî li başûr. Kes, gel û tiştên li yan ji Asyayê asyayî ne.
Asya | |
---|---|
| |
![]() | |
43°40′52″Bk 87°19′52″Rh / 43.6811°Bk 87.3311°Rh | |
Pêk tê ji | |
Rûerd | |
Gelhe | 4,164,252,000 (2011) ![]() |
Demjimêr | UTC+6, EET |
![]() | |
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre![]() |
ErdnigarîBiguhêre
Parzemîna Asyayê perçeyek ji girseya erdê ya cîhanê ye. Rûbera wî 44.391.163 km² ye. Parzemîna Asyayê parzemîna herî mezin a cîhanê ye. Asya di aliyê bakur-başûr de 8.490 km fireh e. Di heman demê de ew parzemîna herî dirêj a cîhanê ye û bi naverastî 1.010 metre bilindahî heye. Parzemîna Asyayê bi Çiyayên Hîmalaya yê digehêje vî bilindahiyê. Bendevên herî bilind ên cîhanê di parzemîna Asyayê de cî digire.
Bendevên herî bilind a li cîhanê çiyayê Everest e. Bilindbûna wî 8.848 metre ye. Gola herî mezin, Deryaya Qezwînê, gola herî kûr Gola Baykal, Gola Mirî a herî nizm a cîhanê ye, kûrahiya golê -392 m ye û pileya herî nizm a cîhanê ye. Behra Turfan -154 m kûr e û ev behr jî li parzemînê Asyayê ye.
Parzemîna Asyayê di derbarê mîneralan ve pir dewlemend e. Ji uranyûma hindik a cîhanê bigire heya komira herî zêde, hemû mîneral têne derxistin. Neft li Nîvgirava Erebî, Sîbîrya û Deşta Tîbet; almas, hesin, rûn, rêber li Sîbîryayê; li rojhilat, zêr, hesin, mangane; Li Hindistanê Bafûn, mica, manganese, hesin; krom li Pakistan û Efxanistanê yek ji girîngtirîn kanan e.
DabeşkirinBiguhêre
- Gotara bingehîn: Başûr-rojhilatê Asyayê
- Gotara bingehîn: Asyaya Navendî
- Gotara bingehîn: Asyaya Rojhilat
- Gotara bingehîn: Rojhilata Navîn
- Gotara bingehîn: Rojhilata Dûr
- Gotara bingehîn: Rojhilata Nêzîk
DîrokBiguhêre
GelhenasîBiguhêre
ZimanBiguhêre
DînBiguhêre
SiyasetBiguhêre
Welatên AsyayêBiguhêre
Bakurê AsyaBiguhêre
Di bakurê Asya de bes Rûsya ye.
Rojhilata AsyaBiguhêre
Di rojhilata Asya da pênc dewlet hene.
Başûrê AsyaBiguhêre
Di başûrê Asya da heft dewlet hene. Ew evin:
Rojhilat-başûrê AsyaBiguhêre
Di rojhilat-başûrê Asya da yazdeh dewlet hene.
Asyayê pêşînBiguhêre
Di Asyayê pêşîn bîst dewlet hene. Li wir sê navçeyên otonom ( Qerebaxa Çiyayî, Abxazya û Osetyaya Başûr) jî hene.