Portal:Dîrok
Portalên Wîkîpediya: Dîn • Dîrok • Erdnîgarî • Huner • Jînenîgarî • Matematîk • Teknolojî • Zanist
Portala Dîrokê
Historia by Nikolaos Gyzis
Dîrok an jî tarîx lêkolîna zanistî ya zemanê berê ye ku bûyerên berê li gorî konteksta kronolojiyê û çavkaniyan bi sedem û netîceyên xwe bi awayekî rexneyî tên nirxandin. Pisporên dîrokê dîroknas (dîrokzan, dîrokvan) in. Dîroknas di lêkolîna zemanê berê de çavkaniyên tarîxî yên wekî belgeyên nivîskî, tecribeyên devkî, nîşanên xwezayî û objeyên maddî wekî berhemên hunerî bi kar tînin.
Dîroknas bi riya vegotinan hewl didin ku zemanê berê fêm bikin û pêşkêş bikin. Bi gelemperî li ser kîjan vegotin bûyerekê herî baş rave dike û li ser muhîmiya sedem û netîceyên wan yên cuda nîqaş dikin.
Hêrodotos, dîroknasekî yewnan ê sedsala 5an, di nav tradisyona rojavayê de wek "bavê tarîxê" tê nasîn, tevî ku carinan jê re "bavê derewan" jî hatibe gotin. Li gel Tûkûdîdesî, wî bingehên lêkolîna tarîxa mirovahiyê ya modern damezrand. (Gotarê bixwînê...)
Gotarên dîrokê
Wêneyên bijartî
Di dîrokê de îro
Bûyer
- 1919 – Serhildana Şêx Mehmudê Berzencî dest pê kir.
- 1925 – Li Tirkiye Rojnameya «Yoldaş» ku li Bursayê dihate weşandin, bi hinceta ku propagandaya komînîzmê dike, hate girtin.
- 1927 – Charles Lindbergh bi tena serê xwe bi teyareyê di ser Atlantîkê re derbas bû.
- 1963 – Albay Talat Aydemîr hewil da darbeyeke duyem pêkbîne. Li Enqereyê jî rêvebiriya leşkerî hate îlankirin.
- 1971 – Li Tirkiyê Partiya Nîzama Mîllî bi biryara Dadgeha Desturabingehîn hate girtin.
- 1982 – Bülent Ecevit, jiber daxûyaniyeke xwe ya ku da televizyona Hollandayê bi 34 roj cezayê zîndanê hate cezakirin.
- 1994 – Yemena Başûr ji Yemenê veqetiya.
- 1991 – Serokwezîrê berê yê Hindistanê Raciv Gandhi, di encama suîkasteke bombeyî de hate kuştin. Di suîkastê de wekî din 16 kesî jiyana xwe ji dest da. Raciv mirovekî ji aliyê gel ve dihate hiskirin bû.
Jidayikbûn
- 1843 - Charles Albert Gobat, polîtîkerê xwediyê Xelata Nobelê ya Aştiyê
- 1843 – Louis Renault, dadnasê xwediyê Xelata Nobelê
- 1851 - Léon Bourgeois, dadnasê xwediyê Xelata Nobelê ya Aştiyê
- 1864 – Max Weber, civaknasê alman
- 1921 - Andrey Saxarov, fizîknas, opzîsyoner û ronakbîrê xwediyê Xelata Nobelê ya Aştiyê
Mirin
- 1935 - Jane Addams, sosyolog, rojnameger û çalakgereka tevgera azadiyê yê xwediyê Xelata Nobelê ya Aştiyê
- 1964 - James Franck, fizîknasê xwediyê Xelata Nobelê ya Fizîkê
- 1978 – Erebê Şemo, nîvîskarê kurd û bavê romana kurdî