Almanya
Almanya (i/ˈɑːlˈmɑːnjɑː/; bi almanî: Deutschland, bilêvkirin: [ˈdɔʏtʃlant]), bi fermî Komara Federal a Almanyayê an KFA (bi almanî: Bundesrepublik Deutschland,
Guhdar bike (alîkarî·info)),[10], dewleteke federal e û cihê xwe di navenda Ewropayê de girtiye. Tixûbên wê digihên Danîmarka, Polonya, Komara Çek, Awistriya, Swîsre, Fransa, Lûksembûrg, Belçîka û Holendayê. Li bakurê Almanyayê Deryaya Bakur û Deryaya Baltik digihine Almanyayê.
Komara Federal a Almanyayê Bundesrepublik Deutschland[1] |
||||||
---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
Sirûd: Deutschlandlied (bi kurdî: "Strana Almanyayê") (tenê ayeta sêyem)[3] |
||||||
Cihê Almanya (keskê tarî) – li Ewropa (kesk & gewrê tarî) |
||||||
Paytext û bajarê mezin | Berlin [a] 52°31′Bk 13°23′Rh / 52.517°Bk 13.383°Rh | |||||
Zimanên fermî | Almanî[2][4] | |||||
Komên etnîkî | ||||||
Demonîm | Alman | |||||
Rêveberî | Komara federaliya parlamenî | |||||
• | Serok | Frank-Walter Steinmeier | ||||
• | Serokwezîr | Angela Merkel | ||||
• | Serokên Bundestag | Wolfgang Schäuble | ||||
• | Serokên Bundesrat | Michael Müller | ||||
• | Serokê Federal Dadgeha Destûra Bingehîn | Andreas Voßkuhle | ||||
Pêşvebirî | ||||||
• | Meclîsa jorîn | Bundesrat | ||||
• | Meclîsa jêrîn | Bundestag | ||||
Damezrandin | ||||||
• | Împaratoriya Romaya Pîroz | 2'ê reşemiyê 962 | ||||
• | Konfederasyona Almanyayê | 8ê hezîranê 1815 | ||||
• | Împaratoriya Almanî | 18ê kanûna paşîn 1871 | ||||
• | Komara Weimarê | 11'ê tebaxê 1919 | ||||
• | Komara Federal | 23'ê gulanê 1949 | ||||
• | CAE Bingeh[5] | 1ê kanûna paşîn 1958 | ||||
• | Veyekbûn | 3'ê kewçêrê 1990 | ||||
Rûerd | ||||||
• | Giştî | 357,168 km2 (63.) | ||||
Gelhe | ||||||
• | 2015 Texmînkirin | 81,770,900[6] (16.) | ||||
• | Tîrbûn | 227/km2} (58.) | ||||
TBH (PHK) | 2015 texmînkirin | |||||
• | Giştî | $3.842 trîlyon[7] (5.) | ||||
TBH (nomînal) | 2015 texmînkirin | |||||
• | Giştî | $3.371 trîlyon (4.) | ||||
Gini (2014) | ▲ 30.7[8] navîn |
|||||
PPM (2014) | ![]() pir bilind · 6. |
|||||
Dirav | Euro (€) (EUR) | |||||
Demjimêr | CET (UTC+1) | |||||
• | Havîn (DH) | CEST (UTC+2) | ||||
Hatûçûna ajotinê | rast | |||||
Koda telefonê | +49 | |||||
ISO 3166 | DE | |||||
Înternet TLD | .de û .eu |
Paytext û cihê rûniştina hikûmetê Berlîn e, lê berê wezareta federal li Bonnê bû. Sîstema polîtîk federalî ye û ev sîstem bi şiklê demokratiya parlemanî hatiye organîzekirin. Li gorî benda 20emîn a destûra bingehîn, Almanya dewleteke federal, demokratîk û sosyal e. Ev dewleta federal ji 16 dewletên federe (dewletên herêmî, federedûgel) pêk tê. Dewleta Federal endamê Neteweyên Yekbûyî, Yekîtiya Ewropayê, NATO û G8ê ye.
ErdnîgarîBiguherîne
Li Almanyayê derdora 80 bajarên mezin (hejmara rûniştvanan di ser 100.000) hene. Hejmara rûniştvanên 14 ji wan di ser 500.000 hezarî de ye.
Pênc bajaren herî mezin ev in (dem: kanûna pêşîn 2005):
- Berlîn, 3,51 milyon
- Hamburg, 1,75 milyon
- München, 1,38 milyon
- Köln, 1.024.373
- Frankfurt am Main, 687.775
Berlin bi 3,5 Milyon rûniştvan bajarê herî mezine yê Almanyayê ye.
Wekî din derdora van bajaran herêmên avakirî (metropol) çêbûne ku bi milyonan mirov lê dijîn. Li gor hejmara rûniştvanan herêmen herî mezin ev in:
- Herêma Rhein-Ruhr, 11,3 milyon
- Herêma Berlin-Brandenburg, 4,5 milyon
- Herêma Frankfurt-Rhein-Main, 5,8 milyon
- Herêma Stuttgart, 3,9 milyon
- Herêma Hamburg, 5 milyon
Herêmên AlmanyayêBiguherîne
16 Herêmên Almanyayê hene. Ew her herêmek parlementoya bixwe heye û di hundur de gelek aiyan de zagonên xwe hêne. Ew 16 herêm û paytextên xwe wiha ne:
|
OlBiguherîne
Di gelên Almanyayê 60% xwe xiristiyanên ne (30.2% Katolîk û 29.2% Protestanî). 4% en xwe misilman û 34.1% ateîst û agnostîk in.[12]
Helwesta Almanyayê ji Giştpirsiya serxwebûna Başûrê KurdistanêBiguherîne
Berdevkê Hikûmeta Almanyayê Martin Schaefer li ser pirseke di civîna çapameniyê ya li Berlinê dihat lidarxistine da rexne li biryara referandûmê ya yekalî ya Herêma Kurdistanê girtin. Schaeferî diyar kir ku gavên zerarê dide yekîtiya Iraqê, ne li gorî berjewendiyên civaka navneteweyî ne jî Almanyayê ye û got: "Li herêmê keseke eger, sînorê xwe yekalî bixwaze biguherîne an jî bixwaze dewlet ava bike, bi agir dilîze.Almanya di derbarê referandûma Herêma Kurdistanê de daxuyanî da
Herwiha Serokwezîra Almanyayê Angela Merkelê di bersiveke xwe de referandûma serxwebûna Kurdistanê ya 25ê Îlonê nirxand û got: "Di mijara têkoşîna dijterorê de divê piştgiriya Kurdistanê û Hêzên Pêşmerge were kirin. Di mijara referandûmê de jî em piştgiriya herêma kurdî di nav yekîtiya Iraqê da diparêzin."
ÇavkanîBiguherîne
- ↑ Li kêmanîke naskirî Zimanên Almanî:
- bi danîmarkî: Forbundsrepublikken Tyskland
- bi saksona nizm: Bundesrepubliek Düütschland
- bi sorbiya jorîn: Zwjazkowa Republika Němska
- bi sorbiya jêrîn: Nimska Zwězkowa Republika
- bi romaniya vlaks: Federalni Republika Jermaniya
- bi frîzîya rojava: Bûnsrepublyk Dútslân
- ↑ Bundespräsidialamt. "Repräsentation und Integration" (bi German). Roja wergirtinê: 8 March 2016.
Nach Herstellung der staatlichen Einheit Deutschlands bestimmte Bundespräsident von Weizsäcker in einem Briefwechsel mit Bundeskanzler Helmut Kohl im Jahr 1991 die dritte Strophe zur Nationalhymne für das deutsche Volk. [In 1991, following the establishment of German unity, Federal President von Weizsäcker, in an exchange of letters with Chancellor Helmut Kohl, declared the third verse [of the Deutschlandlied] to be the national anthem of the German people.]
CS1 maint: Unrecognized language (link) - ↑ Ji 1952 heta 1990, Deutschlandlied sirûda netewî bi tenê ayeta sêyem li ser caran fermî sirûd gotin bûye. Ji ber ku 1991, bi tenê ayeta sêyem sirûda netewî bûye.[2]
- ↑ Danîmarkî, Almaniya jêrîn, Sorbî, Romanî, û Frîzî naskirin, ji aliyê Senedê Ewropayê ji bo Zimanên Herêmî an Hindikayiyan
- ↑ Yekîtiya Ewropayê ji ber ku 1993.
- ↑ "Population based on the 2011 Census - Federal Statistical Office (Destatis)". destatis.de. 30 September 2015.
- ↑ "Germany". International Monetary Fund. October 2015. Roja wergirtinê: Kewçêr 2015. Dîroka di vê parametreyê de kontrol bike:
|accessdate=
(alîkarî) - ↑ "Gini coefficient of equivalised disposable income (source: SILC)". Eurostat Data Explorer. Roja wergirtinê: 13'ê tebaxê 2013. Dîroka di vê parametreyê de kontrol bike:
|accessdate=
(alîkarî) - ↑ "2015 Human Development Report" (PDF). United Nations Development Programme. 2015. Roja wergirtinê: 14ê kanûna pêşîn 2015. Dîroka di vê parametreyê de kontrol bike:
|accessdate=
(alîkarî) - ↑ IPA transcription of "Bundesrepublik Deutschland": [ˈbʊndəsʁepuˌbliːk ˈdɔʏtʃlant]
- ↑ [1]