Wîkîpediya

Bonn

Bajarekî Almanyayê

Bonn bajarekî Almanyayê 20 km li başûra Koln e û li beravên Reyn di sînorên herêmê federal a Nordrhein-Westfalen de ye. Ew ji sala 1949'an de heta sala 1990'an paytexta Almanyaya Rojava bu. Lê ew heta sala 1999'an dîsa navenda kargerê ya Almanyayê bû, ku ji sala 1998'an de ew mezrekan yek bi yek çûne Berlinê. Îro nifûsa Bonnê li gorî 300.000 kesan e.

Bonn
Bonn Bajarê Federal
Bajar
Ji serî çeperast Bîrdariya Beethovenê, Villa Hammerschmidt, Cihê Bajarê Kevn , Qesra Poppelsdorfê, ravakirina panoramîk a li ser Bonn û Qesra Hilbijartinê, ku niha rûnişteka cihê Zanîngeha Bonnê ye.
Ala
Coat of arms
Bonn li ser nexşeyê
Map
Bonn li ser nexşeya Almanya nîşan dide
Bonn
Bonn
Koordînat: 50°44′2″Bk 7°5′59″Rh / 50.73389°Bk 7.09972°Rh / 50.73389; 7.09972
ParêzgehNordrhein-Westfalen
DewletAlmanya, Almanyaya Nazî, Komara Weimarê, Împeratoriya Almanî, Keyaniya Prûsyayê, Fransa, Electorate of Cologne Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
HerêmKöln
NavçeKreisfreie Stadt
Paytexta
  • Almanya (1949–1990)
  • Almanyaya Rojava (1949–1990)
  • Electorate of Cologne (1289–1800)
  • Electorate of Cologne (1597–1794) Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
Îdarî
 • SerokbajarAshok-Alexander Sridharan (CDU)
Qada rûerdê
 • Giştî141.06 km2 (5446 sq mi)
Bilindahî
60 m (200 ft)
Nifûs
 (31.12.2013)
311287
Dem
Koda telefonê0228
Plakaya erebeyêBN Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
Gemeindeschlüssel05314000
Malperwww.bonn.de
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêreBelge

Bi taybetî li ser herêma hikûmetê û avahiyên dewletê bi pevguherandina paytexta Berlinê mezin hatiye guhertin. Deutsche Welle, Navenda Peymana Navnetewî ya Bonnê û rêxistinên din ên sektora gelemperî ya taybet ji bo vê derdorê bicih bun. 18 yekîneyên girêdayî yên li ser veşartina "Kampûsa NY" ya Neteweyên Yekbûyî li bajarê dîsa bi awayekî fermî xebatên xwe li ser pirsan di Tîrmeha 2006'an de dan dest pê kirin.[1]

Erdnîgarî

biguhêre

Bonn, dema ku li cihê Deşta Reyna Nizm ya li Rêzeçiyaya Reyn Schiefer derbas dibe, ew li başûrê parêzgeha Nordrhein-Westfalen cih digre. Bajar li ser rûerdekî 141,2 km² li ser herdu aliyên çemê Reynê ye. Piraniya Bonnê li ser aliyê çepê ya Çemê Reynê ye. Li başûr û rojavayê herêma Reynê de daristana Kottenforstê, ku beşek ji Parka Xwezayê ya li derdorên Bonnê ye. Li aliyê bakur de Koln, rojhilat û başûrrojhilatê de Siebengebirge cih digre. Bonn, ji ber rewşa erdnîgarî yên "Derî Vedan a Navenda Reyn a Romantîk" ve wek tê destnîşankirin. Têmsîkê koda plakaya erebeyê ya Bonnê „BN“ ye, ku girêdayî navenda kargeriya Kolnê ye. Xala wî ya herî bilind, 194,8 m di navbera Beuel û Paffelsbergê de ye. Xala wî ya herî nizm de jî li Kemper Werthê 45,6 m tê pîvandin.

 
Ji Beuelê ve nêrîna Navenda Bonn

Bajar û Navçeyên Cîranî

biguhêre

Bajarên cîranê Bonnê, li gor parêzgeha Rheinland-Pfalz li Remagenê ku derveyî di nav Rhein-Sieg û Yekîtiya Bajar de ye, di nav parêzgeha Nordrhein-Westfalen de ye:

Niederkassel, Troisdorf, Sankt Augustin, Königswinter, Bad Honnef, Remagen, Wachtberg, Meckenheim, Alfter û Bornheim cîranên bajarê Bonnê ne.

Nûsazkirina kargêrî

biguhêre
 
Navenda kargêriyên Bonnê

Bonn bi tevahî 4 navendên kargêriyê [2] girêdayî 51 herêm [3] pêk tê:

Avûhewa

biguhêre

Avûhewa ya di hedê de li Bonnê tê dîtin. Germahiya têkrayî di meha Çile de li derdora 2.3 °C de ye û di meha Tîrmehê de 18.2 °C de ye. Germahiya têkrayî bi salane 10.1 °C ye.[4] Barîna salê zêdetir ji 800 mm li herêma cîrana Eifel e, ji ber ku li Bonnê û li derdora 669 mm dimînin.[5] Nem li Hewayê bi qatê hejmara navînî ji rêjeya rojan heta 35 salî ne. Di mehên zivistanê de çemê Reynê dem bi dem dibe govanên kevir. Di salên dawî de, hevparên dihevde yên van zîyanên mezin dibe.[6]

Dîrok

biguhêre

Di sedsala 12'emîn de Împaratoriya Romayê kampa li herêma hêzên ya li Bonn avakirin, salvegera 2.000'emîn xwe di sala 1989'an de pîroz kirin. Lê belê lêkolîna li Bonnê û nêzî cihên mirovan diyar dike ku ev gelek kevn e. Ev di herêma Oberkasselê de 14 hezar sal niştecihan derket holê û herweha bawer kirin ku di sala B.Z. 4080'an de bibe endamê Kampûsa Venusbergê.[7]

Ala û Nîşan

biguhêre
 
Alaya bajarê Bonnê
 
”Şêrê Kevir”

Di alên Bonnê de, li jor li ser paşbingeha reş de cihê xaça zîv e. Sembola xaça reş ya Kolnê ye, alên gelek xwecih û derdora Kolnê ye. Xaç, ji aliyê siyasî û herêmî de girêdana di navbera dûkên Koln û Bonnê diyar dike.[8]

Binê têla, a rengê zêr li ser paşbingeha sor şêr cih digre. Dem bi dem di navbera leopard an jî gel de wek "şêrê kevir" tê zanîn, herwiha Bonn wekî kevneşopî ya sembola dadê ye. Şêr gelek salan ve di Serdema Navîn de li qada Münsterê ya Bonnê ve hate girtin. Îro jî li heman cihî de bîrdariya Ludwig van Beethoven heye. Di dadgehê de dikare nêrînên civiyan li meydana bidin. Eslî yê sembola şêrê niha li ber şaredariya bajarê kevn de ye.

Jînênîgariya siyasî

biguhêre

Di meydana bazarê, ku di sedsala 18'emîn de li hola bajarê kevn (Altes Rathaus) wekî navenda gelek salan ve hat bikaranîn avakirin. Ji ber berferehbûna xebatên di nav amadekariyên kargêriya di sala 1969'an de li Bonnê bi avakirina Şaredarê nû avahiya rêveberiyê têketin kirin û di sala 1978'an de Nordstadt (Stadthaus) hate veguhestin, ku qada bajarê kevn buye mazûvaniya çalakiyên çandî.[9]

Bajarên wekhev

biguhêre

Bonn, bi bajarê wekhev ve hate îlankirin:[10]

Bonn, hevkariya "hevkarî" û "dostanî" herweha di nav çarçoveya "bingeha projeyê" de bi gelek welatî re hevkar kirine. Di vê çarçoveyê de, ciwanan û bernameyên danûstandina çandî û jîngehê bi pev ji tecrûbeya herêmên wek pîlankirin û karesata bajaran ve têkoşînan pêşkêşkirin. Îro li bajarê Bonnê de hin projeyên hevkarî ne: Ûzbekistan, Buxara, Çîn-Şengdu, Bolîvya - La Paz, Belarûs - Mînsk, Awistirya - Salzburg, Mongolya - Ulan Bator.

Lîsteya xwendinê

biguhêre
  • Manfred van Rey: Dîroka Bajarê Bonnê (Bonner Stadtgeschichte – kurz gefasst. Von der Vorgeschichte bis zur Gegenwart) Bouvier, Bonn 2006.
  • Andreas Denk: Rêberê Sazûmankarê Bonnê (Architekturführer Bonn). Raimer, Berlin 1997.
  • Andreas Salz: Bonn-Berlin: di parlamena Meclîsa Federal de nîqaş û encamên navenda dewletê (Bonn-Berlin: Die Debatte um Parlaments- und Regierungssitz im Deutschen Bundestag und die Folgen). Monsenstein und Vannerdat, Münster 2006.

Çavkanî

biguhêre
  1. ^ http://www.bonn.de/wirtschaft_wissenschaft_internationales/uno-stadt/un_organisationen/index.html?lang=de Girêdana arşîvê 2009-07-13 li ser Wayback Machine Erişim Tarihi 10.07.2009.
  2. ^ Bonn Belediye Tüzüğü Girêdana arşîvê 2009-09-14 li ser Wayback Machine (PDF)
  3. ^ Bonn ilçe ve semtlerine ilişkin istatistik veriler, ji orîjînalê di 19 gulan 2006 de hat arşîvkirin, roja gihiştinê 13 gulan 2017
  4. ^ Kopîkirina arşîvê (PDF), ji orîjînalê (PDF) di 21 sibat 2007 de hat arşîvkirin, roja gihiştinê 13 gulan 2017{{citation}}: CS1 maint: archived copy as title (lînk)
  5. ^ http://de.wikipedia.org/wiki/Bonn#Klima Almanca Wikipedia. Standin:09.07.2009
  6. ^ Kopîkirina arşîvê, ji orîjînalê di 30 çiriya paşîn 2009 de hat arşîvkirin, roja gihiştinê 13 gulan 2017{{citation}}: CS1 maint: archived copy as title (lînk)
  7. ^ Kopîkirina arşîvê, ji orîjînalê di 19 gulan 2009 de hat arşîvkirin, roja gihiştinê 13 gulan 2017{{citation}}: CS1 maint: archived copy as title (lînk)
  8. ^ http://www.bonn.de/rat_verwaltung_buergerdienste/stadtbezirke/bonn/00171/index.html?lang=de#ziel_de_0_3 Girêdana arşîvê 2009-08-13 li ser Wayback Machine Standin: 04.10.2009 (Almanî)
  9. ^ Kopîkirina arşîvê, ji orîjînalê di 17 nîsan 2009 de hat arşîvkirin, roja gihiştinê 13 gulan 2017{{citation}}: CS1 maint: archived copy as title (lînk)
  10. ^ City Twinnings and Project Partnerships, ji orîjînalê di 10 nîsan 2013 de hat arşîvkirin, roja gihiştinê 13 gulan 2017
  11. ^ "Opole Official Website - Twin Towns". http://web.archive.org/web/20140201234017/http://www.opole.pl/miasto/index.php?option=com_content&task=blogcategory&id=20&Itemid=108.     (Îngilîzî û Zarava © 2007-2009 Urząd Miasta Opola. 1 Sibat 2014. Ji orîjînalê di 2014-02-01 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 2009-06-18. {{cite web}}: Di |malper= de lînkeke derve heye (alîkarî); Nirxên tarîxê kontrol bike: |tarîx= (alîkarî)
  12. ^ "Twin towns of Minsk". http://web.archive.org/web/20090830121424/http://minsk.gov.by:80/cgi-bin/org_ps.pl?k_org=3604&mode=doc&doc=3604_2_a&lang=eng. © 2008 The department of protocol and international relations of Minsk City Executive Committee. 30 Tebax 2009. Ji orîjînalê di 2009-08-30 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 2008-12-08. {{cite web}}: Di |malper= de lînkeke derve heye (alîkarî); Nirxên tarîxê kontrol bike: |tarîx= (alîkarî)

Girêdanên derve

biguhêre
Ji "https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Bonn&oldid=1782143" hatiye standin.