Serdema Zêrîn a Îslamê

Serdema Zêrîn a Îslamê navê serdema ku ji sedsala 8'an û heta sedsala 13-14'an de çêbûye û tê de zanist, endezyarî, teknolojî, tucartî, pîşesazî, hunermend, wêje û felsefe di nav cîhana misilmanan de pir pêşve ketiye ye.^[1]^[2]

Zanayan li pirtûkxaneya Abbasid , ji Maqamat ya al-Hariri li gorî Yahya ibn Mahmud al-Wasiti, Bexda, 1237 piştre Îsa.

Li gorî hinekî çavkaniyan ev dewre heta sedsala 15an berxwedaye.^[3] Wê dewrê di nav misilmanan de pir zanistvan û fîlozofên mezin derketine û gellekî vedîtin çêdikin.

Fizîkvanê Fransî Pierre Curie ji bo nûvedan û pirtûkên misilman waha gotiye;

“

Li Endulusê ji Misilmanan ji me re 30 pirtûk man, Ger ku ew pirtûkên hatin şewitandin ku hêjmara wan mîlyonekî bû nîvê wan xwe bigîhandana destê me, Em naha zûda di nav galaksiyan de digeriyan^[4]

”

Zanyarên navdar yên Serdema Zêrîn a ÎslamêBiguherîne

Di Serdema Zêrîn a îslamê de rewşa kurd anBiguherîne

Li Kurdistanê bi hatina Îslamê û pijirandina misilmantiyê ve di nav kurdan de jî zanist û felsefe pir pêşve ketiye.^[5]

Di Sedsala 9'an de li Rojhilata Kurdistanê zanistvanên weke Dînewerî û Îbn Quteybe, Di Sedsala 10'an û heta Sedsala 15'an jî li her aliyê Kurdistanê fîlozof, alim, stêrnas, endezyar, wêjevan, dîroknas û mirovên pir zana derkitine.
Ziryab, Îsmaîlê Cizîrî, Mûnîs, Ebûlfida, Kemaledînê Yûnis, Şihabedînê Suhrewerdî, Şemsedînê Şehrezûrî, Îbn Xelikan, Eliyê Herîrî, Mehmûdê Kurdî û Melayê Batê ji vana tenê çend kes in.^[6]^[7]
Sîbernetîk ji aliyê zanistvanê kurd Îsmaîlê Cizîrî ve di Medreseyên kurdî de bingeha wî hate avêtin.^[8] Di vê serdemê de wêjeya kurdî jî pir pêşve ketiye û pirtûkên bi zimanê kurdî têne nivîsandin.^[9]

Li aliyê dinê jî di wê serdemê de kurdan gellekî dewletên serbixwe jî ava kirine,Ji wan dewlet û xanedanên kurd an hinek ev in;

WêneBiguherîne

Demjimêra fîlê a (El-Ceziri)
(Ji bo destnimêjê, çêkirina Îsmaîlê Cizîrî)
Ji berhemên Îsmaîlê Cizîrî
Destnivîsê Kemaledîn el-Farisî
Qesra El-Hemrayê, Îspanya
ji pirtûka Xezalî a Kimyayê saadat
Ji pirtûkek qala gihayên şîfa dike
Tasarima Elcizîrî
Diagrama Nesîredînê Tûsî
Amedekirina derman ji sedsala 13'an
Wênekî ji alîyê Îbn Sehl ve hatiye çêkirin şikestina ronahîyê nîşandaye, a optîkê
Ev tabloya heyvê di sedsala 11an de ji aliyê zanyarê misilman Bîrûnî ve hatiye çêkirin.
Ji pirtûka Sîczî
Pela Cebirê a Xwarezmî
Ji pirtûka el-Cahiz
Wergera erebî ji latinki. Sedsala 9'an ji a Pergeli Apollonius
El Hamra
Mizgefta Kordobayê,
Mizgefta Kordobayê, hindir
Mizgeft
Zanîngeha el-Azher
Astrolabekî Endulusê 1067.
ji pirtûka El Mûradî.