Xanedana Eyûbiyan

Xanedana kurdan
(Ji Dewleta Eyûbiyan hat beralîkirin)
Xanedana Eyûbiyan

الأيوبيون al-Ayyūbīyūn Erebî


Dûgela Fatîmiyan
Zengiyan
Keyanîya Orşelîm
1171 — 1260/1517
Dûgela Memalîkan
Dûgela Rasuliyan

Ala Eyûbiyan Nîşan

Nexşeya mezinbûna Împaratoriya Eyûbiyan di bîn Selahedîn Eyûbi di sala 1193an
Nexşeya mezinbûna Împaratoriya Eyûbiyan di bîn Selahedîn Eyûbi di sala 1193an

Agahiyên gelemperî
 Rêveberî
 Paytext Qahîre (1171-1254)
Şam (1254-1341)
 Ziman Kurdî, erebî
 Dîn Îslam-Sunîtî
 TBH
 TBH/sal
 Dirav Dînar
 Dem
 Nîşana înternetê
 Kd. telefonê
 
 
 
 
 

Gelhe
 12emîn sedsal 7.200.000 (têne Misîr û Suriyê)
{{{gelhe4}}}
{{{gelhe5}}}

Rûerd
 1190[1] 2.250.000
 1220 3.750.000
{{{rûerd3}}}
{{{rûerd4}}}
{{{rûerd5}}}

Dîrok û bûyer
{{{bûyer6}}}
{{{bûyer7}}}
{{{bûyer8}}}
{{{bûyer9}}}
{{{bûyer10}}}
{{{bûyer11}}}
{{{bûyer12}}}

Serwerî
   
{{{serokA3}}}
{{{serokA4}}}
{{{serokA5}}}
{{{serokA6}}}
   {{{sernav serokB}}}
{{{serokB1}}}
{{{serokB2}}}
{{{serokB3}}}
{{{serokB4}}}
{{{serokB5}}}
   {{{sernav serokC}}}
{{{serokC1}}}
{{{serokC2}}}
{{{serokC3}}}
{{{serokC4}}}
{{{serokC5}}}
   {{{sernav serokD}}}
{{{serokD1}}}
{{{serokD2}}}
{{{serokD3}}}
{{{serokD4}}}
{{{serokD5}}}
   Siltan (keyakser)
 1174–1193 Selahedînê Eyûbî
 1193–1198 Ezîz Osman
 1198–1200 Mansur
 1200–1218 Adil I.
 1218–1238 Kamîl
 1238–1240 Adil II.
 1240–1249 Salehê Eyûbî
 1250–1254 Eşref Musa
{{{serokE9}}}

Karîna qanûndanînê
{{{perleman}}}
{{{perleman4}}}
{{{perleman5}}}

Ya berê Ya paşê
Dûgela FatîmiyanDûgela Fatîmiyan
ZengiyanZengiyan
Keyanîya OrşelîmKeyanîya Orşelîm
Dewleta MemlûkanDewleta Memlûkan
Xanedana RasuliyanXanedana Rasuliyan

Xanedana Eyûbiyan, xanedanekî ya dîrokî bû. Malbata Selahaddîn Eyûbî, malbateke kurd e ji êla Rewadiyan e.[2] Ji vê êlê Şadî bi herdû kurên xwe re Esededîn Şêrko û Necmedîn Eyûb ji gundê Ecdankanê çûne Bexdayê û ji wir jî piştre çûn li Tikrîtê bicihbûn. Şadî li Tikrîtê mir û herdû kurên wî çûn ketine xizmeta Mucehededînê Gîtanî de. Gîtanî dît, ku Eyûb jîr û zane ye, rabû wî xist destkarê Tekrîtê. Selaheddîn Eyûbî di 1136 an de li Tekrîtê hate dinyayê.[3] Bav û apê Selahedîn çûne cem Îmadedîn Zengî xwediyê Mûsilê. Wî gelekî guh da wan û Eyûb kire waliyê Belbekê.[4]

Dîrok biguhêre

 
Qesrekî Eyûbiyan li Helebê

Piştî mirina Îmadedîn Eyûb bi maltaba xwe ve çû Şamê û xwe gehande Nûredîn kurê Îmadedînê Zengî xwediyê Helebê. Nûredînê Zengî Hims û Rehba dane Eyûb û ew kire mîrekî mazin, Şêrko jî rêkire Misrê, da şerê melek Mensûr bike, yê destdirêjî şawîrê kiribû.[5] Şêrko biraziyê xwe Selahedîn jî bixwe re bir. Şêrko ji ber mêranî û rastiya xwe bûbû destê siltan Nûredîn, yê rastê. Şêrko piştî demekê vegera welatê Şamê, ji hingî ve êdî rola Selahedinî siyasî destpê kir û berz bû.

Ji ber ko Frengan çavên xwe berdane Misre, Şêrko dîse vegerayê û Selahedîn jî rêkire bajarê Skenderiyê. Şêrko wezîrê Misrê bû û dest li ser danî. Ta mirina wî sala 1168 her Şêrko karûbarê Misrê gerand. Piştre li wir Selahedîn bû wezîrê pêşî, lê ji ber rastî û dadeweriya xwe êdî ew bûbû şahê dilê misriyan. Selahedîn Freng di şerê li Dimyatê de şkand. Bavê wî jî hate Misrê, gehayê. Piştî mirina xelîfê fatimî Adid (al-'Adid) êdî Selahedîn bû serdestê Misrê yê bêhempa. Û piştî ko Nûredînê Zengî mir êdî Selahedîn xwe kire siltanê Misrê. Bi vê hikmê malbata Eyûbiyan sazkir.

Bi şer Yemen, Sûdan û Felestîn vekirin û sala 1174 dest danî ser Şam, Mûsil û Helebê. Sala 1187 di şerê Hetînê de zora xaçperestan bir û Quds vekir. Şahê Inglîstanê Richard (bixwîne: Rîçard), yê bi dilê şêr navkirî careke din êrîşî Eyûbiyan kir, da Qudesê vegerêne, lê biser neket. Di sala 1192 levhantinek di nav herdû aliyan de çêbû, û şer rewasta. Li gor vê levhatinê ji erda ber lêva deryayê pê ve, ya di nav Sûr û Yafa de titişt di destê xaçperestan de nema.[6]

Yek ji mezintirîn bûyerên di dîroka erebî de vekirina eyûbî, ya welatê Yemenê ye. Ji ber ko mîrekên eyûbî bi vê vekirinê Yemen, Misir, Sûriya û welatê Cezîrê (niha di nav destê Sûrî, Îraq û Tirkiyeyê de ye) kirine yek. Bi vê yêkitiyê biserketina mezin li ser xaçeperestan bû û welatê ereban gehane hev.

Hikûmdar biguhêre

 
perêyen Eyûbi sala 1201

Hikûmdaren Misirê

Hikûmdaren Sûriyê

Mîren Helebê

Mîren Hemayê

Mîren Homîse

Mîren Kêrak

Mîren Yemenê

Mîren Cîzîra Botan

Mîren Heskîfê

  • 1232–1239: as-Salih Ayyub
  • 1239–1249: al-Mu'azzam Turan Schah,

Mijarên têkildar biguhêre

Çavkanî biguhêre

  1. ^ Turchin, Peter; Adams, Jonathan M.; Hall, Thomas D (kanûna pêşîn 2006). "East-West Orientation of Historical Empires" (PDF). Journal of world-systems research. 12 (2): 219–229. Ji orîjînalê (PDF) di 22 sibat 2007 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 9 kanûna paşîn 2012.
  2. ^ "Ayyubid dynasty | Rulers, History, Founder, & Facts | Britannica". www.britannica.com (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 2 hezîran 2023.
  3. ^ "SELÂHADDÎN-i EYYÛBÎ". TDV İslâm Ansiklopedisi (bi tirkî). Roja gihiştinê 2 hezîran 2023.
  4. ^ "Collections Online | British Museum". www.britishmuseum.org. Roja gihiştinê 2 hezîran 2023.
  5. ^ "Ayyubids". obo (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 2 hezîran 2023.
  6. ^ "Ayyubids | Encyclopedia.com". www.encyclopedia.com. Roja gihiştinê 2 hezîran 2023.