Sedrenc

Sedrenc (ji sanskrît catír anga, "ji çar parçeyan pêkhatî anku, ji çar parçeyên leşkerî pêk tê: fîl, erebe, siwar û piyade)" , bi erebî û farisî: shatranj) kişik, şetrenc an jî şaxmat lîstikeke gelek kevn a ku ji Hindistanê hatî di sedsala şeşan de ji aliyê faris û ereban ve li Kurdistan û Ewropayê hate belavkirin. Ev lîstik ji bo du kesan e û her yek ji yarîkeran bi 16 keviran li ser texteyekî çargoşe dilîzin.

Texteyê sedrencê

Kevirên sedrencê (ji çepê): şah, keleh, şalyar, leşker, hesp û fîl

Du yarîkerine sedrencê di nîgarokeke farîsî ya sedsala 16-an de

Wilhelm Steinitz, yekemîn qehremanê cîhanê yê sedrencê (1886).

Viswanathan Anand, qehremanê cîhanê yê sedrencê yê îro.

Sedema vê lîstikê ev e ku yarîkerek şahê yarîkerê din kiş bike heya ku şah nekaribe bi cih bike. Lê belê, koka lîstikê pir remzî ye: şerê di navbera yê spî û yê reş de, ronahî û tarî, roj û şev...

Kevirên sedrencê

Di lîstika sedrencê de 16 kevirên spî û 16 kevirên reş tên bikaranîn. Yarîkerê ku bi kevirên spî dilîze lîstikê destpê dike. Navên keviran ev in:

• Şah (1)
• Şalyar (1)
• Leşker (8)
• Keleh (2)
• Hesp (2)
• Fîl (2)

Texteyê sedrencê

Texteyê sedrencê çargoşe ye û ji 64 kareyên spî û reş pêk tê.

Sedrenc li Kurdistanê

Mîrê Botan, di dema Mem û Zînê de, bi sedrencê dileyize û Ehmedê Xanî wê tîne ser zimên.

Yaneyên sedrencê li Kurdistanê

Li Kurdistanê gelek yaneyên sedrencê hene. Du ji wan Yaneya Gare ya Dihokê û Yaneya Pêşmerge ya Silêmaniyê ne .

Yaneya Gare

Yaneyeke sedrencê li Dihokê ye. Çend ji endamên vê yaneyê ev in: Karîn Kemal, Çinar Wirya, Zuha Mihemed û Mihina Se'ed.

Yaneya Pêşmerge

Yaneyeke sedrencê li Silêmaniya Başûrê Kurdistanê ye. Beşdarên di hinde qehremaniyên sedrencê de Îmam Hesen, Dilpak Îsma'îl, Rena Se'ed û Zeyne Basil in.

Qehremanên fermî yên cîhanê yên sedrencê

• Wilhelm Steinitz - Almanya (1886–1894)
• Emanuel Lasker - Almanya (1894–1921)
• José Raoúl Capablanca - Kûba (1921–1927)
• Aleksandr Alyexîn - Rûsya / Sovyetistan / Fransa (1927–1935 û 1937–1946)
• Max Euwe - Holand (1935–1937)
• Mîxaîl Botvinnîk - Sovyetistan (1948–1957, 1958–1960 û 1961–1963)
• Vasîlî Smislov - Sovyetistan (1957–1958)
• Mîxaîl Tal - Sovyetistan (1960–1961)
• Tîgran Petrosyan - Sovyetistan (1963–1969)
• Borîs Spaskî - Sovyetistan (1969–1972)
• Robert Fischer - DYA (1972–1975)
• Anatolî Karpov - Sovyetistan (1975–1985)
• Garrî Kasparov - Sovyetistan / Rûsya (1985–2000)
• Vladîmîr Kramnîk - Rûsya (2000–2007)
• Viswanathan Anand - Hindistan (2007-)