Keyaniya Yekbûyî

Keyaniya Yekbûyî ya Brîtanya Mezin û Bakurê Îrlendayê
Keyaniya Yekbûyî ya Brîtanya Mezin û Bakurê Îrlendayê; United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland;
Ala	Mertal
	Sirûd: God Save the Queen
Paytext; û bajarê mezin	London; 51°30′Bk 0°7′Ra / 51.500°Bk 0.117°Ra
Zimanên fermî	Inglîzî
Ziman naskirin	Skotî, skotiya Ulsterê, walesî, kornî, skotiya gaelî, îrlendî
Demonîm	Brîtanî; (bi en: Briton, British)
Rêveberî	Keyaniya makezagonî; Demokrasiya parlamenê;
Pêşvebirî	Parliament
Rûerd
Gelhe
Dirav	Sterling (GBP)
Demjimêr	UTC
Hatûçûna ajotinê	çep
Koda telefonê	+44
ISO 3166	GB
Înternet TLD	.uk, .gb

Ev gotar derbarê dewletê Brîtanî ye. Ji bo giravê rûpela Brîtanya Mezin binêre.

Keyaniya Yekbûyî ya Brîtanya Mezin û Bakurê Îrlendayê, an jî Keyaniya Yekbûyî (UK) an Brîtanya (bi en: Britain), dewleteke li bakurê rojavaya Ewropayê ye. Bi şiklê keyaniya makezagonî û demokrasiya parlamenê tê îdarekirin. Ev dewleta giravî ji Brîtanya Mezin (Înglistan, Skotlenda, û Wales) û ji bakurê girava Îrlendayê tê meydanê (Îrlendaya Bakur).

Nexşeya topografîk

DîrokBiguherîne

Keyaniya Yekbûyî dema ku Keyaniya Îngilistanê û Keyaniya Skotlendayê di 1707an de bûn yek pêk hat. Bi vî awayî Brîtanya Mezin (bi en: Great Britain) bû yek keyanî. Tenê parlameneke wê hebû. Di 1801an de, Keyaniya Îrlendayê bi Brîtanya Mezin re bû yek. Vê yekê Keyaniya Yekbûyî ya Brîtanya Mezin û Îrlendayê çêkir. Giravên Brîtanya (bi en: British Isles) di bin yek parlamenê lêvegerekê bûn.

Piraniya Îrlendayê di 1922an de ji welêt serbixwe bû. Niha ji wê dewletê re Komara Îrlendayê tê gotin ku Îrlendaya Bakur tê de nîne.

Berê împeratoriyeke brîtanî hebû ku navê wê Împeratoriya Brîtanî (bi en: British Empire) bû û împeratorîya herî mezin a dinyayê bû. Brîtanya û împeratoriya brîtanî yek ji beşdarên di herdu Şerê Cîhanê yê Yekem û Şerê Cîhanê yê Duyemîn de bûn. Di her du şeran de, Brîtanya neşikestî bû. Piştî Şerê Cîhanê yê Yekem, hin koloniyên Alman û Osmanî dane Brîtanya. Li Rojhilata Nêzîk, Filistîn (û Urdun – bi en: Transjordan) û Mezopotamya (Mandateriya Iraqê) bûn Brîtanî. Piştî Şerê Cîhanê yê Duyemîn, Împaratorîya Brîtanî dest bi perçebûnê kir. Hindistana Brîtanî (bi en: British Raj (en)) di 1947 de serbixwe bû, û bû dabeş li Hindistan û Pakistan (û piştra jî Bangladeş).

DemografîkBiguherîne

Nifûsa herî mezin li London, li başûr-rojhilatê Îngilistan e. Li navenda Brîtanya Mezin (bakurê Îngilistan) gelek kes li dora Manchester û Liverpool dijîn. Li deşt Skoçyayê li dora Edinburgh û Glasgow, û li başûrê Wales li nêzê Cardiff gelheyên mezin hene. Li Îrlendaya Bakur, pir kes li rojhilat, li nêzê Belfast dijîn.^[1] Di sala 2020 de, 83,9% mirovên li Brîtanya li bajaran dijiyan.^[1]

DînBiguherîne

Ji gelê Keyaniya Yekbûyîyê 59,5% xiristiyanên ne^[1] (45% angîlîkî, 19% protestanî û 10% katolîk).^{[çavkanî hewce ye]} 4,4% jî misilman in.^[1]

Neteweyên Keyaniya YekbûyîBiguherîne

Al	Welat	Paytext	Nifûs	Rûerd
Îngilistan	Înglistan	London	50.100.000 (84%)	120.395 km²
Skotland	Skotlenda	Edinburgh (bi skotî: Dùn Èideann)	5.062.000 (8%)	88.782 km²
Wales	Wales	Cardiff (bi kamrigî: Caerdydd)	2.950.000 (5%)	20.779 km²
Îrlendaya Bakur	Îrlendaya Bakur	Belfast (bi îrlendî: Béal Feirste)	1.685.000 (3%)	13.843 km²

Girêdayîbûnên Taca Brîtanî wek Guernsey û Jersey û Girava Manê ne li nava Keyaniya Yekbûyî ne, lê ew têkildarên keyana ku seroka dewleta Keyaniya Yekbûyî ye.