Uzun Hasan
Uzun Hasan, ( Osmanî : اوزون حسن; Azerî: Uzun Həsən, Farisî: اوزون حسن ); (z. 1423 - m. 6'ê Rêbendanê 1478) Mîrekî Akkoyunlu bû û di navbera salên 1453-1478'an de li erdnîgariya îroyîn Îran, Iraq, Azerbaycan, Ermenistan û beşek ji Tirkiyeyê desthilatdarî kir.
Uzun Hasan | |
|---|---|
| Jidayikbûn | Uzun Hasan bin Ali bin Kara Yülük Diyarbekîr, 1423 |
| Mirin | 6 Rêbendan 1478 Tebriz |
| Hevjîn | Despina Xatûn |
| Zarok | Uğurlu Mehmet Beg, Halîl Mîrza, Maksud Beg, Yakub Beg, Masih Beg, Yusuf Bey û Zeynel Beg |
| Dê û bav |
|
biguhêre | |
Salên Desthilatdariyê biguhêre
Ew neviyê Kara Yuluk Osman Beg bû, ku Tîmûr tayîn kir li Diyarbekir, Mêrdîn, Sêwas, Riha û Erzinganê û Mîrê Aqqoyûnîmiyan Cîhan Şah (1467) têk bir. Împeratorê Trebzonê IV. Wî hewl da ku vê dewletê bixe bin parastina xwe bi Despina Xatûn (Theodora Megali Komnini) keça Ioannis re zewicî. Di sala 1453an de li Diyarbekirê bû serokê dewletê, Karakoyunlular û neviyê Tîmûr têk bir, sînorên dewleta xwe ber bi başûr ve berfireh kir û di sala 1466an de Tebrîz kir paytext.
Berfirehkirina sînorên xwe û bi destxistina hêzeke wisa Uzun Hasan bi Osmaniyan re rû bi rû anî. Pevçûnên di navbera Akkoyunluyan û Osmaniyan de di dema kampanya Fatih Siltan Mehmed a li dijî Împeratoriya Trebzonê de dest pê kir. Uzun Hasan jî bi keça Împeratorê Trebzonê re zewicî bû û ji bo rawestandina artêşa osmanî hêz şand Trebzonê. Artêşa Osmanî ya di bin fermandariya Gedîk Ehmed Paşa de ji van hêzan têk şikest. Fatîh piştî ku di sala 1461'an de Trebzon bi dest xist, li dijî Aqqoyûniyan derket operasyonê. Tevî ku Uzun Hasan qezenc Şerê Meletiyê di 1473, wî nehişt ku derbeyên giran li dijî Fatih di Şerê Otlukbeli. Piştî vê têkçûnê hêza xwe ya siyasî û leşkerî di nav axa xwe de heta asteke mezin winda kir. Lê Uzun Hasan di sala 1474-1478 de êrîşî Gurcistanê kir. Tsar VI di 1477 de Gurcistanê Li gor peymana ku bi Bagrat re hat kirin , Rojhilatê Gurcistanê ku Tbîlîs jî di nav de bû, ket bin desthilatdariya Aqqoyûniyan. Piştî mirina Uzun Hasan di sala 1478an de, şerên ji bo textê di navbera kurên wî de, Dewleta Aqqoyûniyan qels kir.
Keça Uzun Hasan, Alemşah Halîme Begûm dê bibe diya Şah Îsmaîl ê mîrê dewleta Sefewî. Heft kurên Uzun Hasan hebûn: Uğurlu Mehmet Beg, Halîl Mîrza, Maksud Beg, Yakub Beg, Masih Beg, Yusuf Beg û Zeynel Beg.
Çavkanî biguhêre
- Woods E. John. Konfederasyona Eşîrên Aqqoyunlu, Împaratoriya. Zanîngeha Chicagoyê. 1976
- Ozhan Ozturk . Derya Reş: Ferhenga Ansîklopedî. 2nd. Çerm. Weşanxaneya Heyamola. Stenbol. 2005. ISBN 975-6121-00-9 .