Wîkîpediya:Gotara hefteyê/2021
| Hefte: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 |
Hefte: 24
Girê Mirazan an Xirabreşk / Xerabreşkê (bi tirkî: Göbeklitepe "Girê navikê"), cihekî arkeolojîk ê neolîtîkê ye ku li nêzîkî gundê Xirabreşkê yê Rihayê ye.
Dirêjiya vî girê destçêkirî 15 metre ye, tîreya wî nêzîkê 300 metre ye, û nêzîkî 760 metre ji asta behrê li jor e. Ev du qonaxên bikaranînê dihundirîne. Li gorî arkeologê alman Klaus Schmidt, kaşif û vekolerê vî girî, armanca bikaranînê civakî yan dînî bû û ji hezarsala 10ê-8ê b.z. maye.
Di qonaxa yekem de, ya ku di dema Neolîtîka A ya berî Cervaniyê (NABC, bi inglîzî: Pre-Pottery Neolithic A) de pêk hatiye, stûnên kevirî yên bi şiklê T-yê hatine çikandin—ev stûn megalîtên herî kevn ên dinyayê ne. Dîroka van megalîtan hatiye diyarkirin ku ji sala 9.500 b.z. mane û ev megalît 5.500 sal ji bajarên yekem ên Mezopotamyayê û 7.000 sal ji Stonehengeê mezintir in. Di qonaxa duyem de, ya ku di dema Neolîtîka B ya berî Cervaniyê (NBBC, bi inglîzî: Pre-Pottery Neolithic B) de pêk hatiye, stûnên çikandî biçûktir in û li odeyên çargoşeyî yên bi zemînekî kirêc de radiweste.
Ji 200î zêdetir stûn nêzîkî di 20 çemberan de bi rêya lêkolînên jeofîzîkî hatine kişfkirin (heta gulana 2020an). Dirêjiya her stûnan nêzîkî 6 metre ye û giraniya wan digihîje 10 tonan. Li erdî, qulên taybet hatine kolandin û her stûn li wan qulan hatine rûniştandin.
Piştî dema Neolîtîka B ya berî Cervaniyê (NBBC) Girê Mirazan hatiye terikandin. Hûrguliyên armanca avahiyê ne eşkere ne. Ji sala 1996an ve kolandin ji aliyê Înstîtûta Arkeolojiyê ya Alman ve berdewam dike, lê beşên mezin hîn jî nehatine kolandin. Girê Mirazan di 2018an de ji aliyê UNESCOyê ve wekî Kelepora Cîhanê hatiye destnîşankirin. (bêhtir…)
Hefte: 25
Java zimanekî bernamekirinê ye ku di 25ê gulana sala 1995an de hatiye çêkirin. Bernameyên ku bi Javayê hatine nivîsandin dikarin li gelek deveran bê guhertin bişuxilin. Gelek tiştên di Javayê de ji C (zimanê bernamekirinê) hatine deqene însan karibin hêsanîtir wê bi'elimin. Java di dinyayê de zimanê bernamekirinê yê herî naskirî ye. Hedefeke Javayê hiştina şuxilandina bernameya di hemû sîsteman de ye, yanî divê bernameyeke Javayê di her sîstemê de bi eynî şiklî û xurt bişuxile. Şiklê ku ev pê çêdibe ew e; bê pêşî koda bernameyê tê xistin bytecode, ev şiklekî weke bernameyeke ku tenê programa Javayê dikare bixwêne ye. Dûvre jî programa Javayê ji bonî her sîstemê tê çêkirin, û program bytecodê dixwêne û dixe koda ji bonî wê kompûterê û dişuxilîne. (bêhtir…)
- Nimûneya kodê
public class Program {
public static void main(String[] args) {
System.out.println("Merheba, dinya!");
}
}
Hefte: 26
Bahoza tropîkal a Allison, (bi inglîzî: Tropical Storm Allison) bahozeke tropîkal e ku di hezîrana dansala bahoza Atlantîkê ya sala 2001an de başûrê rojhilatê Teksasê wêran kiriye. Mînakek nîqaşkirî ya "bandora okyanûsa qehweyî", Allison ji bo bahoza Hezîranê bi rengek bê hempa dirêj dewam kir û 16 rojan tropîkî an subtropîk ma û piraniya dema bahoz li ser erdê bû bahozek baran barînê. Bahoz, di 4ê Hezîrana 2001an de ji pêla tropîkal a li bakurê Kendava Meksîkê çêbû û piştî demek kurt gihîşte perava Teksasê ya jorîn.
Bahoza Allison ber bi bakur ve derbasî nav eyaletê bû, berê xwe da başûr û dîsa ket Kendava Meksîkê. Bahoz li rojhilat-bakurê rojhilat berdewam kir û gihîşt Louisianayê, û dûv re derbasî başûrê rojhilata Dewletên Yekbûyî û Mîd-Atlantîkê bû. Allison ji Tofana Tropîkal Frances a sala 1998an pê ve bahoza yekem bû ku li deverên berava bakurê Texasê xist. (bêhtir…)
Hefte: 27
- Nehatiye çêkirin.
Hefte: 28
- Nehatiye çêkirin.
Hefte: 29
- Nehatiye çêkirin.
Hefte: 30
- Nehatiye çêkirin.
Hefte: 30
- Nehatiye çêkirin.
Hefte: 31
- Nehatiye çêkirin.
Hefte: 32
- Nehatiye çêkirin.
Hefte: 33
- Nehatiye çêkirin.
Hefte: 34
- Nehatiye çêkirin.
Hefte: 35
- Nehatiye çêkirin.
Hefte: 36
- Nehatiye çêkirin.
Hefte: 37
- Nehatiye çêkirin.
Hefte: 38
- Nehatiye çêkirin.
Hefte: 39
- Nehatiye çêkirin.
Hefte: 40
- Nehatiye çêkirin.
Hefte: 41
- Nehatiye çêkirin.
Hefte: 42
- Nehatiye çêkirin.
Hefte: 43
- Nehatiye çêkirin.
Hefte: 44
- Nehatiye çêkirin.
Hefte: 45
- Nehatiye çêkirin.
Hefte: 46
- Nehatiye çêkirin.
Hefte: 47
- Nehatiye çêkirin.
Hefte: 48
Nîşana Nemana Bergiriya Destketî (bi înglîzî: Acquired Immune Deficiency Syndrome (AIDS)) nexweşiyek ji ber tûşbûna bi Vîrusa Nemana Bergiriya Mirovan e (bi îngilîzî: Human Immunodeficiency Virus (HIV)). Ango AIDS navê nexweşiyê ye, HIV navê hokara nexweşiyê ye.
Nexweşiya AIDS (bixwîne: eyds) di navbera mirovan de cara pêşîn, li sala 1981ê hat dîtin. Çavkaniya nexweşiyê rojhilatê Efrîqayê ye. Mirovahî ji zû da ji hokara vê nexweşiyê hayadar bû, lê ev nexweşî hetanê salên 1980ê tûşî mirovan nedibû, tenê hin meymûn bi nexweşiya AIDSê diketin. Lê paşê, ji ber rûdana bazdanê (mutasyon), zanyariyên bomaweyî yê vîrusa HIVê guherî û coreyekê nû yê vîrusa HIVê peyda bû. Ev vîrusa nû êdî dikarîbû tûşê xaneyên mirovan jî bibe. Vîrusa HIVê, vîruseka ARNyî yê, ango zanyariyên bomaweyî yên vîrusê li ser zincîra asîda rîbonukleyî (ARN) ye. Asîda rîbonukleyî (bi îngilîzî: RNA (Ribonucleic acid) ji zincîreka nukleotîdan pêk tê, ev zincîra ARNyê bi hêsanî rastê bazdanê tê û diguhere, loma heta niha li dij vîrusa HIVê kutan (vaksîn) an jî dermanek bi bandor bi dest neketiye. HIV hokara nexweşiyek bêderman e.
Vîrusa HIVê êrîşê xaneyên lîmfê dike, loma koendama bergiriya mirovê bi HIVê tûşbûyî qels dibe, laşê mirov li hember hokarên nexweşiyê bê parastin dimînê. Li ser rûyê parzûna xaneyên T alîkar û xaneyên hellûşenera gewre de wergirên taybet ên bi navê CD4 û CCR5 heye. Vîrusa HIVê xwe bi van wergiran ve girê dide bi vî awayê tûşî xaneyên lîmfê dibe. Xaneyên tûşî hokarên nexweşiyê bûne, wekî xaneyên mêvandar tê bi navkirin. Vîrusa HIVê di nav xaneya mêvandar de ARNya xwe wekî bingeh(qalib) bi kar tîne û bi navbeynkariya xaneya mêvandar, ADN (Asîda deoksîrîbonukleyî) dide berhmkirin. ADNya vîrusî ya nû çêbûyî zanyariyên bomaweyî yê vîrusa HÎVê lixwe digire. Paşê ev ADN ya HIVê tevlê ADNya xaneya mêvandar dibe. Bi vê awayê xaneya mêvandar hemû derfetên xwe ji bo çêkirina vîrusên nû bi kar tîne, hejmara vîrusan di nav xaneyê de zêdetir dibe. Vîrusên nû ji xaneya mêvandar derdikevin û tûşê hin xaneyên din dibin, bi vî awayê hokara nexweşiyê belavî hemû beşên laş dibe. 1-2 hefte piştê tûşbûna bi vîrusa HIVê, hê jî di nav laşê mirov de nîşaneyên nexweşiya AIDSê peyda nabe. Lê mirov hin caran dibe ku ji ber hebûna HIVê, wekî bi nexweşiya arsimê ketiye hest bike. (bêhtir…)
Hefte: 49
- Nehatiye çêkirin.
Hefte: 50
- Nehatiye çêkirin.
Hefte: 51
- Nehatiye çêkirin.
Hefte: 52
- Nehatiye çêkirin.
Hefte: 53
- Nehatiye çêkirin.