Wîkîpediya

Bahoza tropîkal a Allison (2001)

Bûyerekî hewayê
(Ji Bahoza tropîkal a Allison hat beralîkirin)

Bahoza tropîkal a Allison (bi inglîzî: Tropical Storm Allison), bahozeke tropîkal e ku di hezîrana dansala bahoza Atlantîkê ya sala 2001an de başûrê rojhilatê Teksasê bandorek neyînî kiriye. Mînakek nîqaşkirî ya "bandora okyanûsa qehweyî", Allison ji bo bahoza hezîranê bi rengekî bêhempa dirêj dewam kir û 16 rojan tropîkî yan subtropîk ma û piraniya dema bahozê li ser rûyê erdê bû bahozek baran barînê. Bahoz, di 4ê hezîrana 2001ê de ji pêla tropîkal a li bakurê Kendava Meksîkê çêbû û piştî demek kurt gihîşte perava jorîn a Teksasê.

Bahoza tropîkal a Allison
Bahoza tropîkal
Destpêbûn4 hezîran 2001
Bidawîbûn20 hezîran 2001
Bayê herî bilindDi nav deqîqeyan de: 95 km/h (60 mph)
Zexta herî kêm1000 hPa (mbar); 29.53 inHg
Zirar9 mîlyar $ (2001 USD )
Qadên bandorkirîTeksas, Louisiana, Mississippi, Alabama, Georgia, Florîda, Karolînaya Başûr, Karolînaya Bakur, Vîrjînya, District of Columbia, Maryland, Delaware, Pensîlvanya, New York, Nû Jersey, Rhode Island, Nû Înglistan, Atlantîk, Kanada

Bahoza Allison ber bi bakur ve derbasî nav eyaletê bû, berê xwe da başûr û dîsa ket Kendava Meksîkê. Bahoz li rojhilata bakurê rojhilat ve berdewam kir û gihîşt Louisianayê û dûv re derbasî başûrê rojhilata Dewletên Yekbûyî û devera Mid-Atlantic bû. Allison ji Tofana Tropîkal Frances a sala 1998an pê ve bû bahoza yekem ku li deverên perava bakurê Texasê xist.

Dîroka meterolojî

biguhêre
 
Li gorî pîvana Saffir–Simpson nexşeya rê û tundiya bahozê dide nîşan

Pêleke tropîkal di 21ê gulana 2001ê de ji peravên Afrîkayê derkete holê û ber bi rojavayê Okyanûsa Atlantîk ve çû û li ser rêya xwe konveksyonek piçûk hişt. Piştî ku li ser Amerîkaya Başûr û Deryaya Karibik a başûr-rojavayî geriya, pêl di 1ê hezîranê de kete Okyanûsa Pasîfîk a Bakurê rojhilat. Di 2ê hezîranê de dema ku ew li başûrê rojhilatê Salina Cruz (370 km) bû tirajîneke kêm-ast pêş ket. Herikîna ber bi başûr û bi ber bi bakur ve bi hêz bû û pêl di 3yê hezîranê de derbasê nava Meksîkê bû. Tîraja nizm belav bû lê tirajîna asta navîn berdewam kir. Bahoz, di 4ê hezîranê de derkete Kendava Meksîkê û li aliyê rojhilat ve bi zivirînek kûr pêş ket.[1] Destpêka 5ê hezîranê, wêneyên satelîtê da nîşan ku depresyonek tropîkal li bakurê rojavayê Kendava Meksîkê çêdibe û ji hêla raporan ve pêşveçûna bahozên bayê bi qasî 60 mph (95 km / s) e û pergal tenê çend sed metreyan ji rûyê erdê bilind e û ber bi aliyê rojhilat ve tê.[2]

Pergal, di 5ê hezîranê de bi tevliheviyek û belavbûnek fireh, di asta nizm de pêş xist û wekî Bahoza Tropîkal a Allison, tofana yekem a dansala Bahoza Atlantîkê ya sala 2001an hate binavkirin. Hinek tundbûn hate pêşdîtin, her çend tê payîn ku dê ji ber germahiyên rûyê deryayî yên sar ên behrê were asteng kirin.[3] Ji ber xwezaya sar-core ya navendê, Allison di destpêkê de xwediyê taybetmendiyên subtropîk bû. Tevî vê yekê bahoz bilez bihêz bû ku bigihîje bayê domdar ê 60 mph (95 km /s)ê û bi bayê tofa-tropîk heya 230 mîl (370 km)yê li navenda rojhilat de dirêj bû û zexta navendî ya pergalê herî kêm gehişte 1000 mbar ê. Tofan di destpêkê de pir hindik bar kir, û hebûna çend vorbeyên piçûk ji hundurê konveksa kûr bu sedema dijwariya diyarkirina cîhê rastîn a navendê.[4] Di nava rojê de, gelek pêşbîniyên cuda derekte holê. Yek senaryoyek din jî hate dîtin, ku bahoz berbi rojavayê Meksîkayê ve biçe. Pêşdîtinek din jî hate texmînkirin ku bahoz ber bi başûrê Louisiana ve here aylê rojhilat ve. Wê demê, hat destnîşankirin ku baran an bayê hindik li nêzîkê navendê, lê bêtir li bakur û rojhilat berdewam dike.[5] Di bin rênçên rêwerzê yên zozanê subtropîkal de ku li rojhilat-rojava û li başûrê rojhilata Dewletên Yekbûyî dirêj dibe, Allison, dema ku nêzîkê perava Teksas bû lewaz bû. Li nêzê Freeport, Teksas bi zexta 50 mph (80 km /s) xist. Li navxweyî, tofan bilez lawaz bû, û Navenda Bagerê ya Neteweyî, şêwirmendên 6ê hezîranê da rawestandin.[6] Piştî demek kurt ji ber depresyonan tropîkal kêm bû, çavdêriyên rûyê erdê bi navendek nebaş a diyarkirî da nîşan ku ji nû ve nêzikî konvensiyon kûr bû û rêwîtiyek dirêjkirî nîşan da.[7]

 
Raporên Bagera Subtropîk Allison li ser Mississippi yê ku hatiye ragirtin

Depresyon heta ku gihaşt Lûfkîn a Teksasê, ber bi bakur ve diçû, ji ber sîstema zexteke zêde ya li bakurê Teksasê sekinî. Dema ku li ser Teksasê sekinî, bahozê baraneke zêde barî û li bakurê rojavayê wîlayeta Jefferson ê bi qasî 40 înç (1,033 mm) baran barî.[8] Di 7ê hezîran de subtropikal li milê Florîdayê sist bû lê li mîlê rojavayê Teksasê zext a xwe zêdekir. Bahoz, ji aliyê saetê ve çerxekê çêkir û ber bi başûrê rojava ve dest bi tevgerê kir. Dema ku navend bahoza gihîşt Huntsville, Teksasê, ji Louisiana west ve ber bi wîlayeta Liberty, Teksasê ve çû û bû sedema taviya baran û lehiyekî zêde.[9] Di wê demê hêza zexta navendî ya pergalê herî kêm bi qasî 1004 mb bû û wezîn a bayê bi qasî 10 mph (16 km/s) bihêz bû.[10] Di dawiya 9ê hezîranê û destpêka 10ê hezîranê de berbi êvarê de, Allison dîsa ketin Kendava Meksîkê û li ser behrê dîsa kete tevgerê. Nizm careke din dîsa gihişte hêza nêzîkî 60 mb (100 km/s) ê. Li başûrê Galveston a Teksasê tevî bayê astê jorîn a bi kêrhatî, nîşanên ji nû ve pêşveçûnê da nîşan. Ji ber ziwabûna hewayê û westiyariya nerm, bahoz veguherî sîkloneke subtropîk. Dema ku depresyona subtropîkal ber bi rojhilat ve bi rêwîtiyek nû ya nizm a nû li rojhilat dewam kir û Allison di 11ê hezîranê de li Morgan City, Louisianayê dîsa bihêz bû. Di heman demê de bahozê berê xwe da rojhelata-bakur. Tîrêjên bihêz li ser tîrêjê ji nû ve geş bûn, û Allison li ser başûrê rojhilatê Louisiana yê bahoza subtropîkal bihêz kir. Bahoz bêtir zêde bû û bi tevgera bayê bi qasî 45 mph (70 km/s) û kêmtirîn zexta barometrî ya nêzîkî 1000 mbê bû li McLain, Mississippi, zexta wî ji nû ve zêde bû.[4]

 
Depresyona Subtropîk Allison li ser Carolina Bakur

Bahoz di 12ê hezîranê de di di qada 0000 UTCê de vegeriya depresyona subtropîk. Bahoza kêm-hêz û depresyon beriya ku nêzî Wilmington, North Carolina bibe, ber bi rojhilata rojhilat-bakur ve bi Mississippi, Alabama, Georgia, û Karolînaya Başûr ve kete tevgerê. Depresyon di Karolînaya Bakur re derbas bû û demekê ber ber bi bakurê rojhilat bihêz bû. Her çiqas satelît û radarê nîşan bidin ku pergal baş hatiye birêxistinkirin jî, pergal di demekê kurt hêdî bi rêve çû û pergal ji hêla demjimêrê ve çep zivirî. Bahoz di 16ê heziranê de derbasê nîvgirav a Delmarvayê bû. Bermayên subtropîkal di 17ê hezîranê de gihişte Atlantîkê, û dema li rojhilatê Atlantîk City, Nû Jersey yê bû, bayê ji nû ve dest bi bihêzbûnê kir û baranên dijwar li bakurê pergalê barî. Nizm bi sînorekî fonrtal ve kete tevgerê û bi leza 13 mph (21 km/s) ber bi bakurê rojhilat ve çû. Bermayên Allîson bi kurtasî di pêvajoyên baroklînîkê de ji bo bahoza subtropîkal ji nû ve zêde bû lê li başûrê Long Islandê ji xwe vuguheste exsatropîk .[1] Di 17ê hezîranê de bi kêmanî li peravên Rhode Island kete tevgerê û li ser Nû Înglistanê belav bû. Bermahiyên bahoza tropîkal heta 18ê hezîranê ji ber sînora pêşîn hatin avêtin û di dawiyê de di 20ê hezîranê de derbasî başûrê Cape Race, Newfoundland ê bû û li wir sîklona derveyî tropîkal belav bû.[1]

Bandorên li ser deveran

biguhêre
Li gorî daxuyaniya fermî hêjmara kesên ku jiyana xwe jidest dane.
Dewer Mirin
Teksas 23
Louisiana 1
Mîsîsîpî 1
Florîda 8
Vîrjînya 1
Pensîlvanya 7
Giştî 41

Bahoza Tropîk Allîson di tevahiya rêya xwe ya ji Teksasê heta nîvî Atlantîkê karesateke mezin a lehiyê bû. Herî xirab a lehiyê li Bajarê Houston ê Teksasê ku ji 35 înç (890 mm) zêdetirî baran barî. Allison bi qasî 8,5 milyar dolar zirar da (2001 USD) dewletên yekbûyî.[11] Bi hawîrdora tropîkal a herî biha ye ku tu carî di nav qada Atlantîkê de bahozeke wiha mezin çênebibû. Di Bahozê de 27 jê xeniqîn, bi giştî 41 yek kes jiyana xwe ji dest da. Allison di sala 1917an de wek bahoza tropîkal a duyemîn ku bandorê li Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê dike. Bahoza Allison ya tropîkal carekê din li Florîdayê di sala 1925an xwe da nîşan di encamê de 73 kesan jiyana xwe ji dest dabû.

Teksas

biguhêre

Çend nexweşxane li navenda ya Teksasê ku mezintirîn kompleksa bijîşkî ya cîhanê ye, ji ber bahoza ku êvara Înê bi lez û bez bi hêrseke nediyar gehişte kompleksê û zirareke mezin derkete holê. Kolêja Baylor ya Dermanê zirarek mezin dît û zirar bi tevahî 643 mîlyon dolar hate peytkirin. Dibistana lêkolîn a bijîjkî de 90.000 ajalên lêkolînê, 60.000 nimûneyên tumor, û daneyên lêkolînê yên 25 salan hate winda kirin. Navenda Zanîsta Tenduristiyê ya Zanîngeha Teksasê houston ku li seranserê kolanê ye, bi hezaran ajalên laboratûvarê windakir û li seranserê Navenda Bijîşkî, zirar bi tevahî 2 milyar dolar (2001 USD) hate peytkirin.

 
Piştî ku Bahoza Allison li Buffalo Bayou, White Oak Bayou, Main Street Houston xist, rewşa awarte.

Louisiana

biguhêre

Dema Allîson cara yekem ku derbasî qada axê bû, barîna baranê gelek avahî û karsaz manê bin lehî ye de. Bayên biçûk li Cameron Parish zîyan gihande babê 10 xaniyan. Bi zêdebûna lehiyê re li Louisiana Highway 82 hinek çih man di bin avê de.[12] Dema ku pergal vegeriya, barîna baranê zêde bû, li bajarê St. Tammany Parish li 1000 xanî man di nin lehî yê de.[13] 80 xanî li Saint Bernard Parish û bi sedan xanî li deverên din ên eyaletê man di bin lehî yê de. Ji ber bandora lehiyê 1800 welatî di xaniyên xwe de li Rojhilatê Baton Rouge Parish neçar man.[14] Di encama lehiya çem bilind bû sedema girtina gelek rêyan. Çemê Bogue Falaya yê li Covingtonê du caran ji bilindahiya xwe gehiştand astên nêz ên rekorê. Çemên Amite û Comite ji sala 1983an û vir ve gihişte asta herî bilind. Wekî din, lehî li kêleka Bayou Manchac şikest û li lehî ji ser rê û gelek xaniyan rabû.[14] Zirara li Louisiana bi tevahî 65 mîlyon dolar (2001 USD, 84 milyon 2012 USD). hesabkirin.

 
Wêneyekî ji Chackbay, Louisiana rewşa bandora bahozê

Dewletên Yekbûyî yên başûr

biguhêre

Bahozê bi pergala zexta bilind re zextek xurt hilberand, di encamê de girdavên bihêz li peravên Florîda pêk hat. Bi vê yekê re sîrenên ku bi awayekî asayî ji bo hişyariya bahozê li herêma Pensacola Beach ê hate xebitandin.[15] Jiber pêgerên rîpê 5 kes li peravên Florîda jiyana xwe ji dest da. Ji bahozê, bandên baranê yên derve di rojekê de 11 inç (280 mm) li seranserî Florîda Panhandle barî. Balafirgeha Herêma Tallahassee di 24 saetan de 10,13 inç (257 mm) baran tomar kir û rekora kevn a 24 saetan ku di sala 1969an de hat tomarkirin, derbas bû.[16] Allison, 10 avahiya hilweşand û li Leon County yê de li navnîşanên 599 û 196a de zirarek girseyî da. Jiber bahoza Allison li Florîdayê 8 kesan jiyana xwe jidest da û bahoz bû sedema zirara 20 mîlyon dolar (2001 USD, 26 milyon 2012 USD) an.[16]

 
Raporek hewanasî ji Bahoza Allison

Atlantîk a Navîn

biguhêre

Bi Bahoza Allison re barîna baranê li seranserî başûrê rojhilatê Pensîlvanyayê barî, li Chalfont li Bucks County û li ser 3 inç (76 mm) li herêmên Fîladelfiya. Barîna baranê bû sedema rabûna çeman, li langhorne krîka Neshaminy 16.87 feet (5.1 m) Çend çem û çemên din ên li başûrê rojhilatê Pensîlvanyayê li ser 10 lingan (3 m) bilind bûn. Jiber baranê gelek darên qels û xetên elektrîkê daketin û di dema bahozê de 70 hezar kes mane bê elektirîk. Lehiyê gelek rê û pir ji wan çend xetên rêya hesin ya SEPTA yê hilweşand. Bi barîna baranê û bi zexta bahozê 241 avahî hatin wêran kirin û Hezar û 386 kesan jî ziyan dîtin. Bi sedan mirov neçar man ji avahiyên ji avên lehiyê zerar dîtine bên rizgar kirin. Lehî li jêrzemîna avahiya "A" ya Kompleksa Apartmana Grîn ya gundê Moreland Township a Jorîn, cilûbergek daliqand û xeta gaza xwezayî şikand. Di encama lêçûna gazê de teqîn pêk hat û di encamê de agir pêk ket û di vî bûyerê de 6 kesan jiyana xwe ji dest dan. Ji ber ku avahî bi temamî bi avên lehiyê hatiye dorpêçkirin, agirkujan nekarîn alîkariyê bidin. Her wiha kesek di wesayîta xwe de di çem de xeniqiye.[17] Li Pensîlvanyayê zirar gihîşt 215 milyon dolar (2001 USD, 279 milyon 2012 USD). heta hesabkirin.[18]

Piştî bahozê

biguhêre

Di çend hefteyên karesatê de, serokê wê demê George W. Bush li 75 bajarên li Teksasê, başûrê Louisiana, başûrê Mîsîsîpiyê, bakurê rojavayê Florîdayê, û başûrê rojhilata Pensîlvanya wekî deverên karesatê îlan kir. Di daxuyaniyan de welatiyên ku jiber bahozê ji zirarê dîne, alîkariya ji bo xaniyên demkî, çêkirina xaniyên lezgîn û lêçûnên din ên maddî ji bo karesata giran bistînin. Ajansa Rêveberiya Awarte ya Federal (FEMA) jî ji sedî 75 ji bo lêçûnên rakirina bermahiyan, servîsên lezgîn ên têkildarî karesatê, çêkirin an jî li cihê avahiyên ku zirar dîtine, wekî rê, pir û amûr peyda kir.[19]

Piştî Allison, çend hefte FEMA şeş navendên alikariya karesatê li seranserê başûrê rojhilatê Teksasê vekir û ev yek jî agahiyên xwe xilaskirinê da kesên ku ji bo alîkariya karesatê serlêdan kirin. Saziya Xaça Sor û Artêşa Rizgariyê 48 stargeh vekir. Sîstema Medîkal a Karesata Neteweyî bi 88 pisporan re nexweşxaneyeke demkî ya li Houstonê bi cih kir û alîkariya nêzî 500 kesî kir.

Li Teksasê, 35 saziyên xizmetê yên dilxwaz ji bo kesên ku jiber lehiyê xaniyên wan zirar dîtine tevî xwarin, kinc û dilxwazên ji bo çêkirina xaniyan, alîkarî pêşkêş kirin. Piştî şeş mehan ji bahozê, derdora 120.000 welatiyên Teksasê ji bo alîkariya karesata federal serlêdan kirin, bi tevahî 1.05 milyar dolar alîkariya madî li welatiyan hate belavkirin. (2001 USD).[20]

Wekî Teksasê, li Louisiana jî şewba mêşê qewimî. Tenê dermanên kêzikan ku ji hêla Ajansa Parastina Hawirdorê ya Dewletên Yekbûyî û Karûbarê Masî û Jiyana Kovî ya Dewletên Yekbûyî ve têne qebûl kirin destûr hat dayîn ku werin bikar anîn.[21] Karbidestên FEMA xwedan xanî li ser xeteriyên ava lehiyê, di nav de qalib, mêş û bakterî hişyar kirin.[22]

Ferhengok

biguhêre

Dansal: demsal, heyam, dem.

Çavkanî

biguhêre
  1. ^ a b c nhc.noaa.gov. "nhc.noaa.gov" (PDF).
  2. ^ nhc.noaa.gov. "nhc.noaa.gov".
  3. ^ "NHC Advisory Archive". www.nhc.noaa.gov. Roja gihiştinê 15 kanûna paşîn 2021.
  4. ^ a b "NHC Advisory Archive". www.nhc.noaa.gov. Roja gihiştinê 15 kanûna paşîn 2021.
  5. ^ "NHC Advisory Archive". www.nhc.noaa.gov. Roja gihiştinê 15 kanûna paşîn 2021.
  6. ^ "NHC Advisory Archive". www.nhc.noaa.gov. Roja gihiştinê 15 kanûna paşîn 2021.
  7. ^ "NHC Advisory Archive". www.nhc.noaa.gov. Roja gihiştinê 15 kanûna paşîn 2021.
  8. ^ "Tropical Storm Allison - June 2001". www.wpc.ncep.noaa.gov. Roja gihiştinê 15 kanûna paşîn 2021.
  9. ^ "National Weather Service Forecast Office Houston, Galveston - Research Projects - Tropical Storm Allison (2001) - Synoptic Situation". web.archive.org. 14 kanûna pêşîn 2004. Ji orîjînalê hat arşîvkirin. Roja arşîvkirinê: 14 kanûna pêşîn 2004. Roja gihiştinê 15 kanûna paşîn 2021.{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (lînk)
  10. ^ "HPC Storm Summary #12 for T.D. Allison". www.wpc.ncep.noaa.gov. Roja gihiştinê 15 kanûna paşîn 2021.
  11. ^ nhc.noaa.gov. "nhc.noaa.gov" (PDF).
  12. ^ "NCDC: Event Details". web.archive.org. 22 kanûna pêşîn 2007. Ji orîjînalê hat arşîvkirin. Roja arşîvkirinê: 22 kanûna pêşîn 2007. Roja gihiştinê 15 kanûna paşîn 2021.{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (lînk)
  13. ^ "NCDC: Event Details". web.archive.org. 22 kanûna pêşîn 2007. Ji orîjînalê hat arşîvkirin. Roja arşîvkirinê: 22 kanûna pêşîn 2007. Roja gihiştinê 15 kanûna paşîn 2021.{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (lînk)
  14. ^ a b "NCDC: Event Details". web.archive.org. 22 kanûna pêşîn 2007. Ji orîjînalê hat arşîvkirin. Roja arşîvkirinê: 22 kanûna pêşîn 2007. Roja gihiştinê 15 kanûna paşîn 2021.{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (lînk)
  15. ^ "NCDC: Event Details". web.archive.org. 22 kanûna pêşîn 2007. Ji orîjînalê hat arşîvkirin. Roja arşîvkirinê: 22 kanûna pêşîn 2007. Roja gihiştinê 15 kanûna paşîn 2021.{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (lînk)
  16. ^ a b "NCDC: Event Details". web.archive.org. 22 kanûna pêşîn 2007. Ji orîjînalê hat arşîvkirin. Roja arşîvkirinê: 22 kanûna pêşîn 2007. Roja gihiştinê 15 kanûna paşîn 2021.{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (lînk)
  17. ^ "NCDC: Event Details". web.archive.org. 22 kanûna pêşîn 2007. Ji orîjînalê hat arşîvkirin. Roja arşîvkirinê: 22 kanûna pêşîn 2007. Roja gihiştinê 15 kanûna paşîn 2021.{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (lînk)
  18. ^ "NCDC: Event Details". web.archive.org. 22 kanûna pêşîn 2007. Ji orîjînalê hat arşîvkirin. Roja arşîvkirinê: 22 kanûna pêşîn 2007. Roja gihiştinê 15 kanûna paşîn 2021.{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (lînk)
  19. ^ "FEMA: President Declares Major Disaster For Texas". web.archive.org. 15 adar 2012. Ji orîjînalê hat arşîvkirin. Roja arşîvkirinê: 15 adar 2012. Roja gihiştinê 21 hezîran 2021.{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (lînk)
  20. ^ "FEMA: Six Months After Allison, Disaster Assistance Reaches $1.05 Billion". web.archive.org. 15 adar 2012. Ji orîjînalê hat arşîvkirin. Roja arşîvkirinê: 15 adar 2012. Roja gihiştinê 21 hezîran 2021.{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (lînk)
  21. ^ "FEMA: Responsible Response to Mosquitoes". web.archive.org. 8 hezîran 2010. Ji orîjînalê hat arşîvkirin. Roja arşîvkirinê: 8 hezîran 2010. Roja gihiştinê 21 hezîran 2021.{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (lînk)
  22. ^ "FEMA: Drying Out, Cleaning Up After Allison". web.archive.org. 8 hezîran 2010. Ji orîjînalê hat arşîvkirin. Roja arşîvkirinê: 8 hezîran 2010. Roja gihiştinê 21 hezîran 2021.{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (lînk)
Ji "https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Bahoza_tropîkal_a_Allison_(2001)&oldid=1762110" hatiye standin.