Tirkmen (gel)

(Ji Tirkmen (Tirkmenistan) hat beralîkirin)
Ji bo maneyên din li Tirkmen binêre.

Tirkmen komeke gelên tirkî ye ku xwecihiya Asyaya Navîn e, bi giranî li Tirkmenistan, herêmên bakur û bakurê rojhilatê Îranê û bakurê rojavayê Efxanistanê dijîn.  Komên mezin ên Tirkmenan li Ûzbêkistan û Qazaxistanê jî têne dîtin. Bi zimanê Tirkmenî diaxivin.[12][13][14]

Tirkmen
Türkmenler
Түркменлер
توركمنلر
Tirkmenên bi cil û bergên gelêrî di merasîma 20emîn Roja Serxwebûnê de, 2011
Gelhe tevahî
7 - 8 mîlyon
 Tirkmenistan 4.7 mîlyon[1]
Herêmên ku lê şêniyên sereke ne
 Îran1.2[2] - 1.7 mîlyon[3]
 Efxanistan1.2 mîlyon[4]
 Tirkiye230.000 - 1 mîlyon[5]
 Ûzbêkistan152.000[6]
 Rûsya46.885[7]
 Tacîkistan15.171[8]
 Ûkrayna7.709[9]
 Pakistan6,000[10]
Baweriya dînî
Îslam
Behaîtî[11]
Têkildarên komên etnîkî
AzerîTirkÛzbêkGelên tirkî

Dîrok biguhêre

Ji bo parastina serxwebûna xwe, ew eşîrên ku li Tirkmenistanê mane, di hevpeymanên leşkerî de bûne yek, her çend bermahiyên têkiliyên eşîrî heta sedsala 20an mane.  Karê wan ê kevneşopî cotkarî, xwedîkirina dewar û hunerên cûrbecûr bû.  Nimûneyên kevnar ên hunera sepandî (di serî de xalîçe û zêran) astek bilind a çanda hunera gelêrî nîşan dide. Dewletên dîrokî wekî Selcûqî, Xwarazmî, Qereqoyûnî, Osmanî û Efşarî jî ji eşîrên Tirkmen ên Qiniq, Begdilî, Yiwa, Bayandur, Kayî û Efşarî ne.[15]

Çavkanî biguhêre

  1. ^ https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/turkmenistan/
  2. ^ Arakelova, Victoria (2015). "On the Number of Iranian Turkophones". Iran and the Caucasus. 19 (3): 279. doi:10.1163/1573384X-20150306. The main body of the Iranian Turkophone mass generally consists of two parts: proper Turkic groups—the Turkmen (from 0,5 to 1 million), partially the Qashqays (around 300,000), as well as Khalajes (currently Persian-speakers living in Save, near Tehran); and the Turkic-speaking population of the Iranian origin, predominantly the Azaris, inhabiting the north-west provinces of Iran roughly covering historical Aturpātakān.
  3. ^ https://www.ethnologue.com/country/IR/status#People
  4. ^ https://www.worldatlas.com/articles/ethnic-groups-of-afghanistan.html
  5. ^ https://www.rferl.org/amp/central-asia-migrants-turkey/32161212.html
  6. ^ Alisher Ilhamov (2002). Ethnic Atlas of Uzbekistan. Open Society Institute: Tashkent.
  7. ^ 2002 Russian census
  8. ^ 2002 Tajikistani census (2010)
  9. ^ http://2001.ukrcensus.gov.ua/eng/results/general/nationality/
  10. ^ https://web.archive.org/web/20060321181818/http://www.unhcr.org/cgi-bin/texis/vtx/home/opendoc.pdf?tbl=SUBSITES&page=SUBSITES&id=434fdc702
  11. ^ Momen, Moojan. "Turkmenistan". Draft for "A Short Encyclopedia of the Baháʼí Faith". Baháʼí Library Online. Roja gihiştinê 23 gulan 2008.
  12. ^ "Who are the Turkmen and where do they live?". Center for Languages of the Central Asian Region. Bloomington, Indiana: Indiana University Bloomington. 2021 [2020]. Ji orîjînalê di 3 hezîran 2020 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 24 tebax 2021.
  13. ^ Mehmet Kara, Türkmen Türkleri Edebiyatı (The Literature of the Turkmen Turks), Türk Dünyası El Kitabı, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara 1998, pp. 5-17
  14. ^ Gökçür, Engin (2015). "Upon Common Word Existence of Turkmen Turkish and Turkey's Turkish Dialects". The Journal of International Social Research. 8 (36): 135. doi:10.17719/jisr.2015369495.
  15. ^ Abu'l Ghazi Bahadur "The Genealogy of the Turkmens" (in Russian). Паровая тип. К.М. Федорова. 1897. {{cite book}}: |malper= tê tine hesibandin (alîkarî)