Kemaledînê Yûnis
Kemaledînê Yûnis, Kemaledîn ibn Yûnis an Eb-ul Fetîh Mûsa Kemaledîn an jî Îbn Yûnis (b. 1156, Mûsil - m. 1241 Mûsil) stêrnas, matematîknas û fiqihnasê kurd e.[1][2]
Mūsa bin Yūnūs bin Mūhammad bin Men’a | |
|---|---|
| Navê rastî | كمال الدين ابن يونس |
| Jidayikbûn | 30 Adar, 1156 |
| Mirin | 1241 Mûsil |
| Esil | Kurd |
| Bernav |
|
| Hevwelatî |  Xanedana Eyûbiyan |
| Destûrname | Medreseya Nîzamiyeyê |
| Pîşe | Stêrnasî, Matematîk, Fizîk, Fiqih û Felsefe |
| Serdem | Serdema zêrîn a îslamê Sedsala 12'an û 13'an |
| Bandorbar | Betlemyûs, Apolloniusê Pergê, Ebûlwefa Bûzcanî, Şerafedîn Tûsî |
| Bandorker | Esîredîn Elebherî, Fexredîn Razî, Îbn Xelikan |
| Zarok | Ehmed Şerefedîn |
| Dê û bav |
|
biguhêre | |
Jînenîgarî
biguhêreKemaledîn di sala 1156an de li bajarê Mûsilê ji dayik bûye û di sala 1241ê de jî, dîsa li Mûsilê wefat kiriye. carna wek Mewsilî jî tê naskirin. Navê wî yê rast Mûsa bin Yûnus bin Muhammed bin Men’a ye. Kemaledîn jî bernavkekî wî ye.
Kemaledîn zanayekî xurt bûye, zêdetir matematîknas û stêrnas bû.[3]
Kemaledîn, pêşî perwedehiya xwendinê li ba bavê xwe Şêx Yûnis Rizaedîn kiriye, xasma dersên fiqihê wergirtiye. Piştî xwendina li cem bavê xwe di sala 1175an de çûye Bexdadê di Medreseya Nîzamiyeyê xwendina xwe pir pêşve biriye. Li cem Şerafedîn Tûsî perwerdehiya matematîkê girtiye. Ji bilî xwendina olî û matematîkê, zêdetir li ser zanista mentiq, metafizîk, fizîk, tib û tefsîrê gelek berepêş çûye. Li ser berhemên Betlemyûs xebitiye pirtûka wî a Almagestê, cebir û arîtmetikê jî hîn bûye. Zanayên wek Esîredîn Elebherî û gelekî zanyarên navdar di binê bandora wî de mane.[4]
Kesên Ewropayî ji zanistên wek fizîk, stêrnasî û matematîkê hez dikirin. Wî demê li welatên Ewropayê kesên ji evan zanista bizanîbyana pir kêm bûn ji ber wî di zanistê de xwe li welatên misilmanan digirtin, li ser evan zanistan mijarekî hebûya dişandin welatên misilmanan çinkî wî demê Serdema Zêrîn a Îslamê bû li ser zanistê misilman pir pêşve bûn. Rojekî mijarekî li ser zanistê hebû kesekî nizanîbû ku serrast bike şandin Mûsilê cem Kemaledînê kurê Yûnis bersiv da û serrast kir.[5]
Berhem
biguhêre- Keşfu’l-Muşkîlat (Tefsîra Quranê)
- Usûl
- Uyûnu’l Mentiq,
- El-Esraru’s Sultaniyye,
- El-Burhan alel-Muqaddimetulletî Ehmeleha Arşimed fî Kitabihî
- Şerhu’l Amali’l-Hendesiyye.
- Lugazun fil-hikmet.
Çavkanî
biguhêre- ^ Muhemmed Emîn Zekî, Navdarên Kurd û Kurdistanê
- ^ Mu’cem-ül-müellifîn cild-13, r. 51
- ^ Îbn Xelikan, Mirina Zadegan (Wefatul Ayan) cild-5, r. 311, 318
- ^ TDV İslam Ansiklopedisi, sal 1999, cilt: 20, r: 452-453
- ^ http://rehber.ihya.org/yenirehber/kemaleddin-ibni-yunus.html
  | Ev gotara ji bo stêrnasekî/e kurd şitlekê ye. Heke tu bixwazî berfireh bikî pê li biguhêre bike. (Çawa?) |