Zayendên navdêrên kurmancî

Zayenda navdêran di zimanê kurdî de, beşa rêzimana kurdî ye ku li ser hebûna navdêrên mêza û nêrza û navên duzayend radiweste, bi taybetî di kurdiya kurmancî de. Di kurmancî de her navdêrek xwedî cins an jî zayendekê ye. Hin nav jî xwedî her du zayendeyan in û wek navên duzayend têne binavkirin. Mînak

Nêr	Mê
babê min	Dayika min
Birayê min	Xwişka min
Kurê min	Keça min
Dilê min	Roja min
Rengê min	Gula min

Peyv dema bi serê xwe zayendê li ser xwe nîşan nade (dayik, bav, keç, kur, heval), lê di nava hevokê de dema tê bikaranîn zayenda xwe nîşan dide (ew dayika min e, bavê min kal e, keça 10 salî, kurê herî mezin, hevala min/ hevalê me). .

Mê

avahî

Hemû avahî mê ne û qertafa -a digirin. Hotela me Banka me Kînoya me Dêra me Kanîsa me Mizgefta me Zankoya me Dibistana me Garaja me Markêta me Gazînoya me Medresa me Koleja me Enstîtûya me Bara me Kafêtiryame Dikana me Parka me Bara me Yarîgeha me Xestexaname Firoşgeha me Konsulxana me Firokxana me Sînemaya me Restauranta me Zanîngeha me

Xweza, heyberên û seqa

Hemû navên bi rewşê baranê ve û ji ba têne, mê ne, ji bilî ba. Barana hêr Befira spî Teyroka spî Tofana reş Toza reş Eacaca reş Barûfa reş Lehiya reş Sunamiya reş Babalizka reş Erdheja reş Birûska ron Mija moran cemda siba Germa siba xwinafa şebeqa Şembilîka spî Dilopa spî

Gerdûn û Çavkaniyên avê

Çavkaniyên avê mê ne, ji bilî rûbar. Ewqiyanosa mezin Derya mezin Kaniya gundî Bîra me Stêr û gerstêrkên valahiyê Roja me Heyva me Stêra me kewkeba me Mûşteliya me Zûhara me Ozona me Bilûtoza me Oranusa. me

Xweza

Ji bilî cihên bilind wek çiya û gir, weka din cihên dinên xwezayî giştî mê ne. Deşta mezin Zozana welat Daristana mezin Bîban(sehray) a mezin Gizîrta mezin Çola mezin Newala kûr Çala kûr Burkana Agirî

hemû fêkiyên daran û nava gulan

Fêkiyên dar û gulan Fêkiyên daran hemû mê ne (ji bilî tirî), helbet me ne gotina fêkiyên li ser erdê kir weka gindor û zebeşan, ji ber ku ew bi daran ve nayên. Fêkiyên daran Zerdela zer Hirmîka kesik Hinara sor Gûza hişik Ananasa min Pirteqala min Leymûna kesik Qespa şirîn Moza zer Kîviya şirîn Mangoya şirîn Berwa min Tûya şirîn Hêjîra şirîn Sêva sor Xurma baxdaiyê Navên gulan Gula ciwan Kulîlka rind Rîhana rind Punga kesik Gulberoj a zer Sosina şîrkî Nêrgiza zer Yesmîna Çiya Beybûna rind Nisirîna rind Çîçeka rind Şilêla rind

Vexwarinên avî û ewên av tê de

Ava cemidî Şerbeta zer Koka tezî Qehwaya germ Çaya germ Şeraba sor Wîskiya tezî Vodkaya reş Kapoçînoya germm Bîra tezî Araqa tezî Kaffiya nû

Navên Xaknîgarî

Navên xaknîgarî hemû mê ne. Peyva welat bi xwe nêr e weka (welat ê min) lê gava navê welatekî bê gotin dibe mê ango her 195 weltên di cîhanê de dibin mê. mînek (Amrîkaya mezin). Bi heman rengê peyva bajar nêr e weka (bajêr ê me) lê gava navê her çî bajar bê gotin dibe mê. mînek (Diyabekir a paytext). Bi rengekî din peyvên weka (welat û bajêr û gund,,,) nêr in. lê gava navê welatekî an gundekî an bajarekî bê gotin ew dibina mê. Navên Bajêran Qamişloka Evîndaran Dihoka Rengîn Hewlêra Peytext Silmaniya başûr Helbça Şehîd Kerkuka babagurgir Urmiya rojhelat Sina rojhelat Kirmanşa rojhelat Îlama rojhelat Qûçana xwersan rojhelat Diyarbekira peytext Şirnxa bakur Hakariya bakur Wana mazin Qarsa Befirîn Agiriya bakur Rihaya bakur Mêrdîna bakur Siwasa bakur Dêrsima bakur Batilîsa bakur Batmana bakur Malatiya bakur Sêrta rengîn Mûşa bakur

Amûrên muzîkê û buroyê

Amûr û teknolojî Amûrên muzîkê Viyolona sor Gîtara zer Dihola mezin Zurneya reş Bilûra şivan Tembûra reş Piyanoya reş Timbilika reş Defa Gewir Ûda reş Amûrên şer Çivta biçûk Elxama biçûk Qedîfa şer AKMa şer Fîşeka we Topa mezin Rimana we M24a min Tanka we Saroxa we Dibaba we Qedîfa we Demanca we Tivinga te Bêkesiya me Hawina we Qinasa te Elxama we Têntiya we Qumbella we Doşka me Rişaşa we Teyara we bomba we Amûrên hatûçûyînê(ji bilî bisiklêt û mator) Firoka spî Geştiya spî Teyara spî Otobûsa reş Bûsa spî Erebeya spî Trêleya spî Pîk-Ema spî Belama spî Barhilgira spî Toyotaya reş BMWa spî Tiraktora reş Forda spî Texiya zer Marsidisa teş Amûrên girêdanê û temaşekirinê Telefona spî Faxa spî Mobeyla spî Iphona reş Samsunga spî Hawaiya spî Soniya spî LGa spî Mayka telefonê Hidphona telefonê Screena telefonê Batterya telefonê Camêra telefonê Lighta telefonê Enternêta me Laptopa min Kompyutera me Televîzyona me Radiyoa me Setelayta reş Dicîtala me Tilscopaa esman Meykroscopa spî Dûrbîna reş

Lêker dema wekî navdêr tên bikaranîn

Lêkerên kurdî gava dibin nav hemû cinsê mê ne û qertafa -a digirin. Çûna min Hatina min Ketina min Firîna min Nivîstina min Mirna min Jiyana min Gotina min Axiftina min Dîtina cwan Livîna baş Gazîkirina min

Roj, meh,sal ûdanên rojê

Navên deman hemû mê ne, ji bilî peyva çax û zeman. Yekşema bê Kanûna paşîn Çiriya paşîn Sala borî Şeva bûkîniyê Navên rojan Hefteya me Şemiya me Yekşema me Duşema me Sêşema me Çarşema me Pêncşema me îniya me Navên mehan Kanûna paşîn Çiriya paşîn Navên demsalan Zivistana sar Havîna gerim Payîza îsal Bihara kesik Dem û demjimêr Saniyeka niha Deqîqeka niha Se'eteka niha Çarêkeka niha Gava te Dema êvarê Bêhna ha Şebeqa îro Sibeykeka sar Nîvroyeka gerim Êvareka honik Şeveka sar

Nêr

Berhemên ji şîr

Hemû xwarin û vexarinên ji Şîr çêdibin dibine nêr û qertafa -ê digirin. Şîr û hemû ew xwarinên ji şîr çêdibin Şîrê şirîn Nîvişkê meşkê Dewê cemidî Penîrê spî Mastê çêlika Şoriyê Şirnexê Qişteyê spî Jajiyê spî

Cil û berg

Hemû cil û bergên em li xwe dikin nêr in, û qertafa -ê digirin (ji bilî gustîl, bezin, û zincîra ji ber ku ew ne cil û berg in). Kirasê spî Blûzê spî Çakêtê spî T-şêrtê spî Şortê spî Fanêrê spî Şalê spî Kerkê spî Zebûnê spî Derpiyê spî Nisirdanê spî Qapûtê spî Penterûnê reş Şelwerê reş Pîcamê reş Kerkê reş

Tiştên hişk

Tiştên hişk, ax û kevira an jî tiştên hişk, ew dibine nêr û qertafa -ê digirin Blokê hişk Kerpîçê hişk Dîwarê hişk Kavirê hişk Erdê hişk Taboqê hişk Tehtê hişk Kaşiyê hişk Mermerê hişk Helanê hişk

Heyberên candar

Piraniya zindiyan (heywanan) qertafa -ê digirin û nêr in, ew jî perva dibine ser şeş koman, lê koma 6ê (irregular) anku zindiyên koma 6ê hinek nêr in û hinek din mê ne. Firindeyên kûvî yên esmanî Koma firindeyên kîviya her hemû dibine nêr, ji bilî kevokê. Firindeyan ewên ku kûvî ne û li esmanan difirin. Me ne gotina qaz û mirîşk û ordek û elok kir, ji ber ku ew ne kûvî ne û nafirin. Bilbilê spî Bazê spî Çûkê spî Şalûlê spî Leglegê spî Kundê spî Kewê spî Qerê spî Şabazê spî Qulingê spî Çivîkê spî Tûtyê spî Tawsê spî Firindê spî Çekçekîlê spî Seqarê spî Zindiyên avî Koma zindiyên avî hemû nêr in ji bilî beqê û kîsalê. Beq û kîsal avî ne û li ser bejiyê jî dijîn. Salmonê avî Xerçengê avî Sedafayê avî Masiyê rind Oxtapûsê rind Marmasiyê dirêj Tîmsahê avî Kîsalê avî Hespê avî Nahingê avî Hûtê avî Dolfînê rind Qirşê tirs Kêvcalê avî Kûçkê avî Heştpiyê avî Dirinde Koma zindiyên goştxwer û xirabker û nêçîrker, hemû nêr in, ji bilî hirçê. Şêrê spî Pilingê reş Rûviyê sor hyenasê reş Gurê spî Tajî(y)ê reş Şabazê reş Marê jehrî Dûpişkê reş Tîmsahêreş Nahingê şîn Hûtê şîn Heftiyarê reş Qirşê reş Bazê spî Hipposê giran Zayendên cotik an cote Ew zindî, mirov dikare ji hev cuda bike bo mînek mirîşk û dîkil heryek corê zindî ye, lê mirov dikar ji hef cuda bike. Mînak Dîkil nêr e û mirîşk jin e wî ya mê ye. Gay nêr e û çêle jina wî mê ye. Hesp nêr e û mîha jina wî mê ye. Babê min Dayka min Birayê min Xûşka min Mamê min Meta min Xalê min Xaleta min Pismamê min Dotmama min Dîkilê min Mirîşka min Gayê min Çêleka min Beranê min Mîha min Hespê min Mehîna min Zindiyên biçûk Kêzik ew bêrêzik, hem nêr in hem jî mê. Lê dîsan bitirriya wan nêr in pêwîstî nîn e em binvîsîn û bixwe jî ew di bêrêzik in.

Mînakên Hevokan

Peyvênnêr	Bab	Kur	Bilûz	Kew
Ne Naskirî	Babek(î) got	Kur(î) got	Bilûz(î) bîne	Kew(î) bîne
Naskirî	Babê min got	Kurê zîrek got	Bilûzê sor bîne	Kewê mezin bigire

Peyvênmê	Deyik	Kiç	Mase	Qaz
Ne Naskirî	Deyik(ê) got	Kiç(ê) got	Mas(ê) bîn	Qaz(ê) bigire
Naskirî	Deyika min got	Kiça zîrek got	Masa sor bîne	Qaza spî bigire

Lîsteya koman

• Zayend di kurmancî de wek navdêran ji hev cuda dibin. Mînakên navên Cilûbergan zayendmê ne. Bi vî awayî perave dibine ser çend koman.

koma Navên Mê	koma Navên Nêr	koma neasayî(irregular)
G-Zayendmê	G-Zayendnêra	G-Endamên Leşên mirovan
Koma Wesayîtan	koma Firindeyan	G- Navên Xwarinan
G-Navên wateyî	G-Zîndiyên Avê
Kima Demî	G-Cilûbergan
Koma Cihan	G-Tiştên Hişk
Koma Lêkeran	G- Berhemên Şîrî
Koma Vexwarinan
G-Dar û gul
G-Amûran
Koma Avahîyan