Zayendên navdêrên kurmancî

Zayenda navdêran di zimanê kurdî de, beşa rêzimana kurdî ya ku li ser hebûna navdêrên mêza û nêrza û navên duzayend disekine, bi taybetî di kurdiya kurmancî de. Di kurmancî de her navdêrek xwedî cins an jî zayendekê ye. Hin nav jî xwedî her du zayendeyan in û wek navên duzayend tên binavkirin. Mînak

Nêr	Mê
babê min	Dayka min
Birayê min	Xwişka min
Kurê min	Keça min
Dilê min	Roja min
Rengê min	Gula min

Peyv dema bi serê xwe ye zayendê li ser xwe nîşan nade (dayik, bav, keç, kur, heval), lê di nava hevokê de dema tê bikaranîn zayenda xwe nîşan dide (ew dayka min e, bavê min kal e, keça 10 salî, kurê herî mezin, hevala min, hevalê me). .

Mê

avahî

Hemû avahî mê ne û qertafa -a digirin. Hotela me Banka me Kînoya me Dêra me Kanîsa me Mizgefta me Zankoya me Dibistana me Garaja me Markêta me Gazînoya me Medresa me Koleja me Enstîtûya me Bara me Kafêtiryame Dikana me Parka me Bara me Yarîgeha me Xestexaname Firoşgeha me Konsulxana me Firokxana me Sînemaya me Restauranta me Zanîngeha me

Xweza, heyberên û seqa

Hemû navên bi rewşe baranê ve û ji hewa tên di mê ne, ji bilî ba û hewayî. Barana hêr Befira spî Teyroka spî Tofana reş Toza reş Eacaca reş Barûfa reş Lehiya reş Sunamiya reş Babalizka reş Erdheja reş Birûska ron Mija moran cemda siba Germa siba xwinafa şebeqa Şembilîka spî Dilopa spî

Gerdûn û Çavkaniyên avê

Çavkaniyên avê di mê ne, ji bilî rûbar. Ewqiyanosa mezin Derya mezin Kaniya gundî Bîra me Stêr û kewkebên fezayê Roja me Heyva me Stêra me kewkeba me Mûşteliya me Zûhara me Ozona me Bilûtoza me Oranusa. me

Xweza

Ji bilî cihên bilind wek çiya û gir, weka din cihên dinên xwezayî gişt di mê ne. Deşta mezin Zozana welat Daristana mezin Bîban(sehray) a mezin Gizîrta mezin Çola mezin Newala kûr Çala kûr Burkana Agirî

hemu fêkiye dara u nave gula

Fêkiyên dar û gulan Fêkiyên daran hemû di mê ne (ji bilî tirî), helbet me ne behsa fêkiyên lima ye ewên li ser erdiyî weka gindor û zebeşan, çimkî ew bi daran ve nayên. Fêkiyên daran Zerdela zer Hirmîka kesik Hinara sor Gûza hişik Ananasa min Pirteqala min Leymûna kesik Qespa şirîn Moza zer Kîviya şirîn Mangoya şirîn Berwa min Tûya şirîn Hêjîra şirîn Sêva sor Xurma baxdaiyê Navên gulan Gula ciwan Kulîlka rind Rîhana rind Punga kesik Gulberoj a zer Sosina şîrkî Nêrgiza zer Yesmîna Çiya Beybûna rind Nisirîna rind Çîçeka rind Şilêla rind

Vexarinên avî û ewên av tê de

Ava cemidî Şerbeta zer Koka tezî Qehwa gerim Çaya gerim Şeraba sor Wîskiya tezî Vodkaya reş Kapoçînoya gerim Bîra tezî Araqa tezî Kaffiya nû

Navên cografîk

Navên cûgrafî her hemû di mê ne. Peyva welat bi xwe nêra weka (welat ê min) lê gava navê welatekî bê gotin di be mê anku her 195 weltên di duniyayê de di bin mê. mînek (Amrîk a mezin). Bi heman reng peyva bajêr nêra weka (bajêr ê me) lê gava navê her çî bajêr bê gotin di be mê. mînek (Diyabekir a peytext). Bi rengekî din peyvên weka (welat û bajêr û gûnd,,,) di nêrin. lê gava navê welatekî an gûndekî an bajêranekî bê gotin ew di bina mê. Navên Bajêran Qamişloka Evîndaran Dihoka Rengîn Hewlêra Peytext Silmaniya başûr Helbça Şehîd Kerkuka babagurgir Urmiya rojhelat Sina rojhelat Kirmanşa rojhelat Îlama rojhelat Qûçana xwersan rojhelat Diyarbekira peytext Şirnxa bakur Hakariya bakur Wana mazin Qarsa Befirîn Agiriya bakur Rihaya bakur Mêrdîna bakur Siwasa bakur Dêrsima bakur Batilîsa bakur Batmana bakur Malatiya bakur Sêrta rengîn Mûşa bakur

Amûrên muzîkê û buroyê

Amûr û teknolojî Amûrên muzîkê Viyolona sor Gîtara zer Dihola mezin Zurneya reş Bilûra şivan Tembûra reş Piyanoya reş Timbilika reş Defa Gewir Ûda reş Amûrên şer Çivta biçûk Elxama biçûk Qedîfa şer AKMa şer Fîşeka we Topa mezin Rimana we M24a min Tanka we Saroxa we Dibaba we Qedîfa we Demanca we Tivinga te Bêkesiya me Hawina we Qinasa te Elxama we Têntiya we Qumbella we Doşka me Rişaşa we Teyara we bomba we Amûrên hatûçûyê û navên wesayîtan (ji bilî bisiklêt û mator) Firoka spî Geştiya spî Teyara spî Otobûsa reş Bûsa spî Erebeya spî Trêleya spî Pîk-Ema spî Belama spî Barhilgira spî Toyotaya reş BMWa spî Tiraktora reş Forda spî Texiya zer Marsidisa teş Amûrên konêktê û temaşekirinê Telefona spî Faxa spî Mobeyla spî Iphona reş Samsunga spî Hawaiya spî Soniya spî LGa spî Mayka telefonê Hidphona telefonê Screena telefonê Batterya telefonê Camêra telefonê Lighta telefonê Enternêta me Laptopa min Kompyutera me Televîzyona me Radiyoa me Setelayta reş Dicîtala me Tilscopaa esman Meykroscopa spî Dûrbîna reş

Lêker dema wekî navdêr tên bikaranîn

Lêkerên kurdî gava dibin nav hemû cinsê mê ne û qertafa -a digirin. Çûna min Hatina min Ketina min Firîna min Nivîstina min Mirna min Jiyana min Gotina min Axiftina min Dîtina cwan Livîna baş Gazîkirina min

Roj, meh û sal, danên rojê

Navên deman hemû di mê ne, ji bilî peyva çax û zeman. Yekşema bê Kanûna paşîn Çiriya paşîn Sala borî Şeva bûkîniyê Navên rojan Heftiya me Şemiya me Yekşema me Duşema me Sêşema me Çarşema me Pêncşema me îniya me Navên mehan Kanûna paşîn Çiriya paşîn Navên demsalan Zivistana sar Havîna gerim Payîza îsal Bihara kesik Dem û demjimêr Saniyeka niha Deqîqeka niha Se'eteka niha Çarêkeka niha Gava te Dema êvarê Bêhna ha Şebeqa îro Sibeykeka sar Nîvroyeka gerim Êvareka honik Şeveka sar

Nêr

Berhemên ji şîr

Hemû xwarin û vexarinên ji Şîr çêdibin dibine nêr û qertafa -ê digirin. Şîr û hemû ew xwarinên ji şîr çêdibin Şîrê şirîn Nîvişkê meşkê Dewê cemidî Penîrê spî Mastê çêlika Şoriyê Şirnexê Qişteyê spî Jajiyê spî

Cil û berg

Hemû cil û bergên em li xwe dikin di nêr in, û qertafa -ê digirin (ji bilî gustîl, bezin, û zincîra çimkî ew ne cil û berg in). Kirasê spî Blûzê spî Çakêtê spî T-şêrtê spî Şortê spî Fanêrê spî Şalê spî Kerkê spî Zebûnê spî Derpiyê spî Nisirdanê spî Qapûtê spî Penterûnê reş Şelwerê reş Pîcamê reş Kerkê reş

Tiştên hişk

Tiştên hişk, ax û kevira an jî tiştên hişk, ew di bina nêr û qertafa -ê digirin Blokê hişk Kerpîçê hişk Dîwarê hişk Kavirê hişk Erdê hişk Taboqê hişk Tehtê hişk Kaşiyê hişk Mermerê hişk Helanê hişk

Heyberên candar

Piraniya zindiyan (heywanan) qertafa -ê digirin û di nêr in, ew jî perva dibine ser şeş girûpan, lê girûpa 6ê (irregular) anku heywanên grûpa 6ê hinek di nêr in û hinek di mê ne. Firindeyên kûvî yên esmanî Grûpa firindeyên kîviya her hemû dibine nêr, ji bilî kevokê. Firindeyan ewên ku kûvî ne û li esmanan difirin. Me ne behsa qaz û mirîşk û ordek û elok ne, çunke ew ne di kûvî ne û nafirin. Bilbilê spî Bazê spî Çûkê spî Şalûlê spî Leglegê spî Bûmê spî Kewê spî Qerê spî Şabazê spî Qulingê spî Çivîkê spî Tûtyê spî Tawsê spî Firindê spî Çekçekîlê spî Seqarê spî Zindiyên avî Grûpa zindiyên avî hemû di nêr in ji bilî beqê û kîsalê. Beq û kîsal di avî ne û li ser hîşktiyê jî dijîn. Salmonê avî Xerçengê avî Sedafayê avî Masiyê rind Oxtapûsê rind Marmasiyê dirêj Tîmsahê avî Kîsalê avî Hespê avî Nahingê avî Hûtê avî Dolfînê rind Qirşê tirs Kêvcalê avî Kûçkê avî Heştpiyê avî Dirinde Grûpa zindiyên goştxwer û xirabker û nêçîrker, hemû di nêr in, ji bilî hirçê. Şêrê spî Pilingê reş Rûviyê sor hyenasê reş Gurê spî Tajî(y)ê reş Şabazê reş Marê jehrî Dûpişkê reş Tîmsahêreş Nahingê şîn Hûtê şîn Heftiyarê reş Qirşê reş Bazê spî Hipposê giran Zayendên cotik an cote Ew heywanên mirov dikar ji hev cuda bike bo mînek mirîşk û dîkil her, yek corê heywanên bes mirov dikar ji hef cuda bike. Minek Dîkil nêra û mirîşka jina wî ya me ye. Gay nêre û çêla jina wî mê ye. Hesp nêr û mîha jine wî mê ye. Babê min Dayka min Birayê min Xûşka min Mamê min Meta min Xalê min Xaleta min Pismamê min Dotmama min Dîkilê min Mirîşka min Gayê min Çêleka min Beranê min Mîha min Hespê min Mehîna min Zindiyên biçûk Heşerat ew di bêrêzik, hem nêr in hem jî mê. Lê dîsan bitirriya wan di nêr in pêwîst neke em binvîsîn û bixwe jî ew di bêrêzik in.

Mînakên Hevokan

Peyvênnêr	Bab	Kur	Bilûz	Kew
Ne Naskirî	Babek(î) got	Kur(î) got	Bilûz(î) bîne	Kew(î) bîne
Naskirî	Babê min got	Kurê zîrek got	Bilûzê sor bîne	Kewê mezin bigire

Peyvênmê	Deyik	Kiç	Mase	Qaz
Ne Naskirî	Deyik(ê) got	Kiç(ê) got	Mas(ê) bîn	Qaz(ê) bigire
Naskirî	Deyika min got	Kiça zîrek got	Masa sor bîne	Qaza spî bigire

Lîsteya Grûpan

• Zayenda di kurmancî de wek navdêran ji hev cuda dibin. Mîsalên navên Cilûbergan zayendmê ne. Bi vî awayî perave dibine ser çend grûpan^{[çavkanî hewce ye]}.

Grûpa Navên Mê	Grûpa Navên Nêr	Grûpa Şaz(irregular)
G-Zayendmê	G-Zayendnêra	G-Endamên Leşê mirov
Grûpa Wesayîtan	Grûpa Firindeyan	G- Navên Xwarina
G-Navên wateyî	G-Zîndiyên Avê
Grûpa Demî	G-Cilûbergan
Grûpa Cihan	G-Tiştên Hişk
Grûpa Lêkeran	G- Berhemên Şîrî
Grûpa Vexwarine
G-Dar û gul
G-Amûran
Grûpa Avahîya