Elfubêy erebîy zimanî kurdî

Elfubêy erebîy zimanî kurdî ke zortir be nawî elfubêy soranî nasrawe sîstemêkî nûsîne ke bo nûsînî zimanî kurdî kellkî lêwerdegîrê u le elfubêy erebî kewtotewe.

Wêneyek le nûsraweyek be elfubêy erebîy zimanî kurdî

ElfubêBiguherîne

Her wekû elfubêy erebî em elfobêyeş le rastewe bo çep denûsrê. Kêsimî pîtekan besrawe be şwênekey le naw wişe da: tenya (eger be pîtekanî pêş u paşî xoy nelikabê), sereta (eger be pîtî paş xoy likabê), nawîn (eger be pîtekanî pêş u paşî xoy likabê) u kota (eger be pîtî pêş xoy likabê), hendêk pît hen be wişey paş xoyan nalikên boye natwanin kêsimî sereta u nawînyan hebê. Bo em pîtane le sereta da le kêsimî tenya u le nawîn da le kêsimî kota kellk werdegîrê. Em pîtane birîtîn le: ا، د، ر، ڕ، ز، ژ، و، ۆ، وو، ە.

Naw Be elfubêyî latînî IPA Kêsimekanî pît
Kota Nawîn Sereta Tenya
Hemza (') /ʔ/ ﺊ ـئـ ﺋ ﺉ
Elif A a /aː/ ﺎ ﺎ ئا ﺍ
Bê B b /b/ ـب ـبـ ﺑ ب
Pê P p /p/ ـپ ـپـ ﭘ پ
Tê T t /t/ ـت ـتـ ﺗ ﺕ
Cê C c /d͡ʒ/ ﺞ ـجـ ﺟ ﺝ
Çê Ç ç /t͡ʃ/ ﭻ ـچـ ﭼ ﭺ
Ḧê (Ḧ ḧ) /h/ ﺢ ـحـ ﺣ ﺡ
Xê X x /x/ ﺦ ـخـ ﺧ ﺥ
Dal D d /d/ ـد ـد ﺩ ﺩ
Rê R r /ɾ/ ـر ـر ﺭ ﺭ
Rêy qellew - /r/ ـڕ ـڕ ڕ ڕ
Zê Z z /z/ ـز ـز ﺯ ﺯ
Jê J j /ʒ/ ـژ ـژ ژ ژ
Sîn S s /s/ ـس ـسـ ﺳ ﺱ
Şîn Ş ş /ʃ/ ـش ـشـ ﺷ ﺵ
'eyn (') /ʕ/ ﻊ ـعـ ﻋ ﻉ
Ẍeyn (Ẍ ẍ) /ɣ/ ﻎ ـغـ ﻏ ﻍ
Fê F f /f/ ـف ـفـ ﻓ ﻑ
Vê V v /v/ ـڤ ـڤـ ﭬ ڤ
Qaf Q q /q/ ـق ـقـ ﻗ ﻕ
Kaf K k /k/ ـک ـکـ ﮐ ک
Gaf G g /ɡ/ ـگ ـگـ ﮔ گ
lam L l /l/ ـل ـلـ ﻟ ﻝ
Lamî qellew - /ɬ/ ـڵ ـڵـ ڵـ ڵ
Mîm M m /m/ ـم ـمـ ﻣ ﻡ
Nûn N n /n/ ـن ـنـ ﻧ ﻥ
Waw W w / U u /w/, /u/ ـو ـو و ﻭ
Berî krawe O o /oː/ ـۆ ـۆ ئۆ ﯙ
Wawî qûçaw Û û /uː/ ـوو ـوو ئوو وو
Hê H h /h/ ﮭ ﮭ ﮪ ﮪ
Ser E e /æ/ ـە ـە ئە ە
Yê Y y / Î î /j/, /iː/ ﯽ ـیـ ﻳ ﻯ
Jêrî krawe Ê ê /j/, /eː/ ـێ ـێـ ئێـ ێ

Pîtekanî tirBiguherîne

Cige lem pîtane ke leserê amajeyan pêkrawe, hendêk pîtî tirîş hen ke kellkyan lêwerdegîrê bo nûsînî zimanî kurdî be elfubêy erebî.

Pîtekanî nawçeyîBiguherîne

Zorbey em pîtane le kurdîy nawendî da nîn (cige le pîtî ڏ) u taybet be şêwezarekanî tirî zimanî kurdîn. Em pîtane birîtîn le:

  • ڏ - Em pîte taybete be şêwezarî kurdî hewramî u dengêkî heye le nêwan dû pîtî d u w. Le hendêk le binşêwezarekanî kurdîy nawendî da wekû erdelanî em denge heye. Derbirrînî em pîte be pîtî d manay wişe nagorrê. [1]
  • ص - Em pîte bekemî le naw nûsrawekanî kurdîy nawendî da debînrê. Derbirrînî em pîte legell pîtî sîn (س) cyawaze u ziyatir le pîtî sadî (ص) zimanî erebî deçê. Jimarey em wişaney ke le kurdîy nawendî da em pîteyan têdaye keme (wekû set, seg u ...) belam le naw kurdîy bakûrî da zore u tenanet derbirrînekey be pîtî «س» manay wişe degorrê. [2][1]
  • ۊ - Em pîte bizwêne u taybete be şêwezarî kurdîy başûrî. Le kurdîy başûrî da bizwênêkî tirîş heye [3] u zorbey ew wişaney le kurdîy bakûrî u nawendî da «وو»yan têdaye, le kurdîy başûrî da debine «ۊ». Le hendêk le binşêwezarekanî kurdîy bakûrîş da em denge heye. Leber nebûnî em bizwêne le naw kurdîy nawendî da zor caran em pîte be dû pîtî «وی» nîşan deden bo wêne wişey «دوور» le kurdîy başûrî da «دویر» denûsn eger nenûsn «دۊر». Le elfubêy yekgirtû da pîtî «Ù ù» bo em bizwêne dabîn krawe.

Pîtekanî cêgorkrawBiguherîne

  • ڒ - Wêneyekî tirî pîtî «ڕ»ye u pêş bawbûnî «ڕ» lem pîte kellk werdegîra bellam leber wêkçûnî legell pîtî «ژ», pîtî «ڕ» cêgay em pîtey girtewe.

Pîtekanî nabawBiguherîne

Naw Be elfubêyî latînî IPA Kêsimekanî pît
Kota Nawîn Sereta Tenya
Rêy qellew (rr) /r/ ـڒ ـڒ ڒ ڒ
- - - ـڏ ـڏ ڏ ڏ
Sad - /sˤ/ ـص ـصـ ﺻ ﺹ
- - /ʉː/ ـۊ ـۊ ۊ ۊ
Wawî qûçaw Û û /uː/ ـۇ ـۇ ۇ ﯗ
Wawî qûçaw Û û /uː/ ـو͞ ـو͞ و͞ و͞
Jêrî dakişaw Î î /iː/ ـی͞ ـی͞ـ ئی͞ـ ی͞

BizwênekanBiguherîne

Le elfubêy kurdî da be pêçewaney elfubêy erebî ke bizwênekan nîşan nadrên yan zor be natewawî nîşan dedrên, bo bizwênekanîş pîtî taybet dabîn krawn u eme gewretirîn hevyazîy elfubêy kurdiye beser em elfubêyaney ke le elfubêyî erebî kewtûnetewe.

Bizwêne kurtekanBiguherîne

Pît Naw Be elfubêyî latînî IPA
ە Ser E e /æ/
و Ber U u /ʊ/

Bizwêne drêjekanBiguherîne

Pît Naw Be elfubêyî latînî IPA
ا Elif A a /aː/
ۆ Berî krawe O o /oː/
وو Wawî qûçaw Û û /uː/
ی jêrî dakişaw Î î /iː/
ێ jêrî krawe Ê ê /eː/

Rêzbendî pîtekanBiguherîne

Rêzbendî pîtekan u şwênî taybetiyan le elfubêy kurdî da ta êsta be cwanî rûn nebotewe u her kes be corêkî pîtekanî rêz kirduwe. Le xwarewe pêristêk le rêzbendî elfubêy kurdî le naw nûseranî wişename kurdiyekanewe hatuwe.

  1. Ferhengî Xallî mamosta şêx Mihemed Xall: ا، ب، پ، ت، ج، چ، ح، خ، د، ر، ز، ژ، س، ش، ع، غ، ف، ڤ، ق، ک، گ، ل، م، ن، و، ھ، ی[4]
  2. Qamûsî zimanî kurdîy Ebdurrehman Zebîhî: ء، ا، ب، پ، ت، ج، چ، ح، خ، د، ر، ڒ، ز، ژ، س، (ص)، ش، ع، غ، ف، ڤ، ق، ک، گ، ل، ڵ، م، ن، و، ۆ، و͞، ھ، ە، ی، ێ، ی͞[2]
  3. Henbane borîney mamosta Hejar: ﺋ، ب، پ، ت، ج، چ، ح، خ، د، ر، ڒ، ز، ژ، س، ش، ع، غ، ف، ڤ، ق، ک، گ، ل، ڵ، م، ن، و، ۆ، ھ، ی، ێ[3]

Nawî pîtekanBiguherîne

Nawî pîtekanî elfubêy kurdî le nawî pîtekan le elfubêy erebî da kewtûnetewe u tenya kemêk cyawaziyan heye bem core:

  • Ew nawaney ke le elfubêy erebî da be «a'» kotayiyan dê, le elfubêî kurdî da debine «ê»؛ wekû pîtî «b» ke le erebî da nawî «ba'»e bellam le kurdî da «bê». Em pîtane birîtîn le: ب، ت، ح، خ، ر، ز، ف، ھ، ی.
  • Bo hendêk lew pîtaney ke taybet be zimanî kurdîn u le elfubêy erebî da nîn le rûy pîtî pêşewey nawyan lênawe. wekû pîtî «چ» ke le rûy pîtî pêşewey «ج» (cîm) nawyan nawe «çîm». Em pîtane birîtîn le: پ، چ، ژ، ڤ، گ.
  • Bo nawî hendêkî tirîş lew pîtaney ke taybet be zimanî kurdîn u le elfubêy erebî da nîn ta êsta kodengiyek niye u nawekanyan be cwanî rûn nebotewe. Em pîtane birîtîn le: ڕ، ڵ، ۆ، وو، ێ.

Le sîstemî yûnîkod daBiguherîne

Pît Nawî yûnîkod Jimarey yûnîkod Pît Nawî yûnîkod Jimarey yûnîkod
ئ Yeh with Hamza above 0626 غ Ghain 063A
ا Alef 0627 ف Feh 0641
ب Beh 0628 ڤ Veh 06A4
پ Peh 067E ق Qaf 0642
ت Teh 062A ک Keheh 06A9
ج Jeem 062C گ Gaf 06AF
چ Tcheh 0686 ل Lam 0644
ح Hah 062D ڵ Lam with small V 06B5
خ Khah 062E م Meem 0645
د Dal 062F ن Noon 0646
ر Reh 0631 و Waw 0648
ڕ Reh with small V below 0695 ۆ Oe 06C6
ز Zain 0632 ھ Heh Doachashmee 06BE
ژ Jeh 0698 ە Ae 06D5
س Seen 0633 ی Farsi Yeh 06CC
ش Sheen 0634 ێ Yeh with small V 06CE
ع Ain 0639

JimarekanBiguherîne

Le elfubêy erebî zimanî kurdî da bo nûsînî jimarekan le jimarekanî erebî rojhellatî kellk werdegîrê. le jêrewe pêristî jimarekan u nawekanyan le naw şêwezarekanî zimanî kurdî da hatuwe.

Jimare Be kurdîy bakûrî Be kurdîy nawendî Be kurdîy başûrî Be kurdîy hewramî
٠ sifir sifir sifir sifir
۱ yek, êk yek yek, yeg, yey yek, yo
۲ dû dû di, do dwe, dwê
٣ sê sê sê yere, yerê
٤ çar çwar çwar çwar
٥ pênc pênc penc penc
٦ şeş şeş şeş şeş
٧ heft hewt heft hewt
٨ heşt heşt heşt heşt
٩ neh no nû no
۱٠ deh de de de

Emaneş bibîneBiguherîne

PerawêzekanBiguherîne

  1. ↑ a b Îbrahîmpûr 1373, laperrekanî 13 u 18
  2. ↑ a b c d zebîhî 1367, laperrekanî 59, 63, 70 u 110
  3. ↑ a b c hejar ١٣٨٨, laperrekanî 31, 32 u 34
  4. ↑ Nanewazade 2005, l 21

SerçawekanBiguherîne

  • Zebîhî, Ebdurrehman, qamûsî zimanî Kurdî, Wirmê, nawendî billawkirdinewey ferheng u edebiyatî Kurdî, 1367
  • ابراهیم‌پور، محمدتقی، واژه‌نامه فارسی-کردی، تهران، انتشارات ققنوس، ١٣٧٣
  • Hejar, Henbane borîne, Taran, çapemenî srûş, 1388, ISBN 978-964-376-516-3
  • Nanewazade, Elî, ferhengî Kurdî herman, Hewlêr, dezgay çap u billawkirdinewey mukiryanî, 2005
Ji "https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Elfubêy_erebîy_zimanî_kurdî&oldid=615976" hatiye standin.