Sindî
Sindî, navê eşîreka li Kurdistanê ye. Li herêma Sindî ya li navbera Duhok, Zaxo û Botan-Hekariyê dijîn. Sindiyên di navbera Botan û Hakkariyê de li bajaroka Qilaban dimînin. Li gel Sindiyên kurd zimanê hemû Sindiyên dî jî Îndo-Ewropî ye û Aryen in.(4) Li Türkiye; Hodane, Mola Şehbas, Günde Zeviye,Roboski, Hedriş, Yekmal,Şexon, Cizire, Silopi. Mardin e jî gelek Sindî dijîn.
| Eşîra Sindî | |
| Agahiyên gelemperî | |
| Hoz | Mala Acamê
|
| Ziman | Kurdî (kurmancî) |
| Herêmên dîrokî | Zaxo, Qileban, Silopî, Botan, Hekarî |
| Bawerî | |
| Dîn | Îslam (sunîtî) |
biguhêre 
| |
Dîrok biguhêre
Sindiyên kurd di dîrokê de dewleteka mezin ava kirine. Ev dewlet beriya 3500 salan e ava bûbû. Navê wê dewletê Împeretotiya Mitannî ye (5). Avakirina vê împeretoriyê jî wiha çêdibe Malbatek ji kurdan koçberê Hindistanê dibe. Li wir li herêma Sind niştecih dibin. Piştî demeke dirêj ji Hindistanê dîsa vedigerin welatê xwe Kurdistanê(6). Ji wan re dibêjin kurdên Sindê. Li pêşiyê tên Amedê. Li Amedê (Diyarbekir) dewletekê ava dikin. Riha (Urfa), Mêrdîn, Sîncarê jî bi dest xwe ve dihînin. Li Mêrdînê Weşukaniyê dikin paytext. Navê dewleta wan Mîtanî bû û navê çiyayê Metîna ji wir tê. (7)2 jinên delaltirîn ên di dîrokê de navdar ji wan Sindiyan bûn. Ew Nefertîtî û Nefertarî ne. Nefertîtî û Nefertarî şû bi Fîrewnên Misrê dikin.(8) Û li wir dest danîn ser rêvebertiya dewletê.
Niha li Hindistanê herêma Sind heye û zimanê wan Sindiyanî ye. Li piştî hezar salan ev kurdên Sindî ji her alî ve bûn kurdên Îranî. Divê bê gotin ku peyva "Îran" ji "Aryenê" tê. Bi eslê xwe Kurdistan, Ermenistan, Azerbaycan... jî Îran in. Kurd Mezopotamiyên Îranî ne. Ango Mezopotamiyên Aryen in. Ji bavûkalên kurdan, farisan, Hindistaniyan, Pakistaniyan, Afxaniyan, Azeriyan, ingilîz, frensî, alman... re dibêjin "aryen".
Ocax/Icax biguhêre
Eşîra Sindiyan li 14 Icaxen Mala Acamme, Mamizdeni, Pisaxa, Benestani,Coneki, Bosali,Neri,Sheranshi,Perexi,Mendozî,Mcoli,Bileki,Sofi,Shexesdeni û Shivameni belavdibe. 112 Gunden Eşîra Sindiyan
Boselê biguhêre
- Bosale
- Zewka Bosale
Sheranshi biguhêre
- Sheranshe
- Behere
Sêxzdînî biguhêre
- Nordîna
Perexi biguhêre
- Perexê
Mendozî biguhêre
- Kundok
- Bazingüra
Bileki biguhêre
- Karpete Bileka
Mala Acamme biguhêre
- Derkar
- Bandro
- Banka Mala Shexe
- Merge
- Minini
- kirannsh
- Banka Mala Hocey
- Banka Mala Axoy
Pisaxa biguhêre
- Ava Gize
- Bazingira
- Petrome
- Kirkirank
- Kelok
- Kundok
- Grik Sindi
- Grika Haci Islami
- Darhozan
- Marsis
- Gewrîk
Sofi biguhêre
- Pirbla
- Cemke Delal
- Zorava
- Be Shilke
- Derinke
- Barkavere
- Cemtri
- Avlih
- Ceme Mesolmete
Benestani biguhêre
- Berzire
- Karne
- Mutifa
- Kizave
- Rabanka
- Hewreze
- Hawshine
- Dashtmasake
- Dashatmasek Mela
- Dahleke Gundik
- Dahlek Malek
- Cem Mishko
- Dornex
- Desht Masek Çhem
- War Sora
- kukite silopi # gite silopi
Çonkî biguhêre
- Mamisa
- Sindava
- Yosif Axa
- Gundik Ayub
- Bexabare
- Ser Silavke
- Karpete
- Alshke
- Dasîkê
- Gelî Dergel
- Dere
- Dahlika Conekiya
- Harina
Miçolî biguhêre
- Qasroke
- Mergashishe
- Xerabe
- Sorink
Nerî biguhêre
- Derkar Nery
- Gundik
- Dercelal
- Dahlik
- Stavlan
Mamizdeni biguhêre
- Behrava
- Terike
- Terik Erab
- Terik Smo
- Keberoke
- Tawke
- Xerababke
- Emer Axa
- Terik Hassan
- Xilafte
- Bacile
Shivarmeni biguhêre
- Xwake
- Bagoltke
- Teka
- Berkevir
- Spindaroke
- Xerxabka
- Zewke
- Avgani
- Serko
Gundên Masehiyan li Devera Sindiya biguhêre
- Biglale
- Elanîsh
- Derashishe
- Senate
- Sharansha Felaha
- Bersive
- Levo
- Hizawa
- Nafkandala
- Bacowae
- Êrê
- Deshte Texê
- Behnone Sîndîya
- Mergasora
- Piraka
- Benaxre
- Der Abon
- Pish Khabour
- Her Gunda
- Gondkosa
Têbînî biguhêre
Li Dîf Jêderên Kevin û Axivtnên Babo Bapîran Gûllî û Sindî eşîreka Pêkve Bon Ta Salên ( 1919 ) Heta Nokejî Têkelîya Navbera Herdo eşîreta Ji Layê Çivakî û Keltorî Ve Zor Lêk Nêzîkin.
Dengbêjên Devera Sindiya biguhêre
- Awaz Xabîrî Boseli
- Serbest Boselî
- Abdûlsitar Boselî
- Hashim Boselî
- Heval Îbrahîm Micoli
- Mèhvan Sindî
- Adil Sindî Shivermini
- Razi Ubeyd Benstani Nave Huneri Razi Zaxoyi
- Shivan Cegerxwin Coneki
- Mihemmed Can Shivermeni
- Zeravan Tahir Shivermeni Nave Huneri Zeravan Zaxoyi
- Ahmed Xorshid Neman Neri
- Eyaz Yusif Psaxa Nave Huneri Eyaz Zaxoyi
- Husni Kizavi
- Hejar Mohammed Shivermeni
- Hejar Arif Coneki
- Karwan Ahmed Sevo Coneki
- Zeravan Lezgin Coneki
- Emer Kizavi
biguhêre
Mala Acamme biguhêre
- Shehbaz Salih
- Mam Omar Salih
- Sadiqe Emeri
- Aliqado
- Ebdulkarim Hamed
- Salih Qasim
- Ismail Seifadin
- Mohammed Mirza
- Izadin Saado
- Hamid Isa
- Abdullah isa şerîf
- Azhat Jangir
- Redwan Mirza
- Said Abdulllah
- Ismail Haci Latif
- Tewter Hesen Yusif
- Reşide salihe hedrişi
Boselê biguhêre
- Elî Halo
- Mohammed Xalid Boseli
- Mehmud Halo
- Naîf Boselî
- Seîd Boselî
- Emer Halo
- Cemal Rashid Ismail
- Hassan Shex Mistafa
- Shex Mistafa Boseli
- Mela Salih Boseli
- Mela Smail Boseli
- Mûsa Omer Boselî
- Haci Qadir Boselî
- Sagvan Halo
Psaxa biguhêre
Psaxa ji Bakurê Kurdistanê, ji Wanê hatin e. Eslê xwe Garisan in. Silêman Axa Sindi seroke eşira sindiye.
- Avdi Axa
- Silêman Avdi Axa (Dr. Silêman)
- Bıshar Axa
- Ömer Bıshar Axa
- Mohammed Macit
- Ali Awni
- Abdulla Bishar Axa
- Hamid Hefzullah
- Hamid Xasti
- Selman Xorsho
- Jebar Meho
- Ismail Tabir
- Said Sofi Osman
- Alixan Hamid
Şivarmeni biguhêre
- Bedirxan Sindî
- Hecib Sindî
- Silêman Hecî Bedrî
- Reşîd Sindî
- Hemza Hecî Bedrî
- Elî Sindî
- Mohammed Teyar
- Arif Derwêş
- Kovan Sindî
Çonekî biguhêre
- Mistafa Joma
- Xedir Emer
- Hejer Ismail Cuno
- Mohammed Semo
- Hacî Xidir
- Nurî Xidir
- Abdullah Meho
- Îsmaîl Abush
Benestani biguhêre
- Ismet Dino
- Mela Teha Dashtmesaki
- Abdulrehman Dino
- Seyidd Xalid
- Sagvan Seyid Xalid
- Mela Sediq Dornexi
- Heji Reshid Neamo Dornexi
- Ahmedi Heji Reshidi Neamo
Nerî biguhêre
Micoli biguhêre
Sofi biguhêre
- Haji Mestoye Abe
- Haji Mohamed Mestoy
- Osman Qasim
- Mehama Qasim
- Xelil Mahmud
- Fehmi Ahmed Yousef
- mela ahmed sofi