Mafên kesên LGBT li Kurdistanê

Endamên LGBT yên Kurdistanê di bin perdeya şerm, êş, kîn û tevliheviyê de jiyana xwe derbas dikin. Gelek kes matmayî dimînin dema ku pê dihesin ku civateke LGBT li vir heye lê yên din jî bi rastî bawer dikin ku "li Kurdistanê gey tune". Dîsa yên din bawer dikin ku ew nexweşiyek e ku dikare bi dermankirina bijîjkî, psîkolojîk an giyanî were dermankirin, ku bi mentiqî ne wusa ye. Fermo civakên LGBT li Kurdistanê di hemû etnîsîte, dîn û bajaran de hene û hinek ji wan perdeya bêdengî û nepenîtiyê ji holê rakirine.

Mafên kesên LGBT li Kurdistanê

Her çend ew li herêmekê ku homoseksuelî qanûnî ye jî bijîn, ji wan re dijwar e ku xwe wekî hemwelatiyên xwedî heman mafan bibînin. Civaka LGBT loma bi gelemperî di civakek muhafezekar, dînî de ku tercîhkirina cinsê berevajî wekî hevjînek hîn tabû ye, di bin çavdêriya tund de tê.

Mafên kesên LGBT li gorî herêman

Bakurê Kurdistanê

Partiya Demokratîk a Gelan (HDP) û partiyên wê yên cîgir (wek Partiya DEM) ji damezrandina xwe heta niha piştgiriya xwe ya ji bo kêmîneyên etnîkî, olî û zayendî ragihandiye. Di manîfestoya hilbijartinê ya sala 2015an de wê giranî da ser parastina li dijî cihêkariyê û polîtîkayên civakî yên ji bo kesên LGBTI. Endamên komîteya rêvebir ya partiyê ya wê demê ya ku ji 80 kesan pêk dihat, ku di sala 2015an de hatibûn hilbijartin, sê nûnerên tevgera LGBT jî hebûn.

Lê belê hemû partiyên kurd piştgiriya LGBTyê nakin. Partiya netewperest û îslamî ya Kurd a bi navê HüdaPar û leşkerê wan Hizbullahê Kurdistan weke gef li ser civaka LGBT û her kesê ku piştgiriya civaka LGBT dike, tê zanîn.

Hikûmeta herêma Kurdistanê

Rewşa civata lezbiyen, hevzayendan, bîseksuel, transgender û pirsyar an queer (LGBTQ) ya hikûmeta herêma Kurdistanê carinan nîsana 2021ê bû mijar, dema ku hat ragihandin ku hêzên ewlekariya kurd li Silêmaniyê çend hevzayend girtine. Hikûmetê armanckirina girûpê red kir û got ku operasyona wê bêtir ji bo tepeserkirina fuhûşê ye. Endamên civaka LGBTQ li seranserê Rojhilata Navîn cudakariya berbelav radigihînin. Di dema desthilatdariya xwe ya drav li Îraq û Sûriyê de, grûpa terorîstî ya Dewleta Îslamî vîdeo belav kirin ku tê de endamên wê zilamên hevzayend bi avêtina wan ji ser banên avahiyan dikujin. Pispor dibêjin valahiyeke qanûnî di navenda pirsgirêka civaka LGBTQ de ye. Parêzera mafên mirovan a îraqî Asrîn Cemal got: "Ne yasaya Iraqê û ne jî guhertinên Herêma Kurdistanê ti pênaseyek ji bo civaka LGBTQ pêşkêş nekirine."

Girîngiya kesen LGBT di hunera kurdî de

Di huner û şoreşa kurdî de meyla zayendî ti carî roleke girîng nelîstiye. Tevî ku civaka Kurd di vî warî de hîna pir kevneperest be jî, di van demên dawî de hunermendên ku bêyî ku xwe veşêrin li ser meyla xwe ya zayendî radiwestin, zêde bûne. Heta: ew beşek ji îmaja wan e wek hunermend û bi giştî jî wisa têne qebûlkirin. Di nav pêşengên van 50 salên dawî de şervanê berê yê Gerîlla Rotînda, tevî ku wî qet li ser meyla xwe ya zayendî daxuyaniyek nedaye, gelek sirûdên kurdî nivîsandiye û bandoreke erênî li ser bi milyonan kurdên cîhanê kiriye. Projeyên muzîkî û wêjeyî yên ji bo zarokan ku çend nifş pê re mezin bûne, divê nebên ji bîr kirin (mînak: Projeya koma Gulên Mezrabotan yek ji navdartirîn û bi bandortirîn komên kurdî bo zarokan e di perwerdekirina zarokan de).

Ji wê demê ve çend hunermendên wêrek hene û meyla wan a zayendî beşek ji îmaja wan e: Ew dixwazin gel bihejînin û loma bi serbilindiya xwe hin derdorên kevneperest provoke dikin. Wek mînak, dema ku Semyanî Perîzade yekem strana xwe ya "Alo" derxist, li ser wê hypeke rastbirast derket. Gotûbêjên bêdawî hatin kirin, li ser mijarên wek "Jina Kurd çi rewa ye, divê çawa be û divê çi li xwe bike". Dema ku Semyanî bi xwe axivî û ragihand ku ew bîseksuel e, ev yek bû sedema şoreşeke zayendî di nava muzîk û hunera Kurdî de. Îro ew wek hunermendeke hemdem a ku tabû şikandiye bi giştî tê qebûlkirin û cidî tê girtin.

Giringiya kesên LGBT di şoreşa kurd de

"Ev qûnekên ha faşîstan dikujin! Serhildan û Artêşa Rizgarîxwaz a Queer (TQILA)", yek ji komên xilaskerên Reqayê ji DAIŞê.

Di şoreşa kurd de ku bi awayekî aktîv li dijî rolên zayendî yên dualî têdikoşe û ji bo civakek xwedî mafên wekhev ji bo her kesî têdikoşe, zayend, etnîk, dîn û meyla zayendî ti carî rol nelîstiye. Lê belê di şerê li dijî terora DAIŞê de zayends biyolojîk (jin) û meyla zayendî cara yekem bûne sereke. Çekdarên DAIŞê bawer dikin ku heger ji aliyê jinên di nav Hêzên Sûriyeya Demokratîk (HSD) de bên kuştin, wê neçin bihuştê. Bi vî awayî şervanên jin ên kurd bûne kabûs her mezin a terorîstên DAIŞê. Dû re TQILA jî pêk hat, ku tê wateya: "Serhildana Queer û Artêşa Rizgarî". Mîlîsek ji bo hemû kesên ku pabendbûna bi rolên zayendî yên klasîk û nasnameyên zayendî yên bi teng ve hatî destnîşankirin red dikin.

Rêzek wêne derketin holê ku çekdarên sergirtî bi pankartekê li ber avahiyên beton ên bombebarkirî li Reqayê nîşan didin. Di înternetê de heyecan mezin bû: Li kêleka ala keskesor û pankarteke pembe ku bi tivinga êrîşê û tabelaya anarşiyê hatibû xemilandin, şervanan pankarta ku li ser nivîsîbû, "Ev qûnekên ha faşîstan dikujin" vekirin. Di broşûra xwe ya damezrandinê de, koma TQILA ragihand ku ew beşek ji Hêzên Gerîla yên Şoreşger ên Gel ên Navneteweyî (IRPGF) in, wek artêşek dilxwaz a ku ji çekdarên çepgir ên radîkal ji çar aliyên cîhanê pêk tên. Hat gotten ku kom di adara 2017an de ji bo piştgirîkirina QSDê di êrîşa li ser asêgeha DAIŞê ya Reqayê de hat damezrandin. Berdevkê HSDê red kir ku girûp endamekî fermî yê hevpeymaniyê ye, lê piştgiriyeke berçav ji nav kurdan heye. Komê wêneyek belav kir ku li kêleka pankarta wê jî Heval Mahîr -fermandarê bilind ê hemû lîwayên SDF yên biyanî - bi ala keskesor nîşan dide. Piştî çend salan vîdyoyek jî hat belavkirin ku tê de Heval Mahîr behsa hevkariya bi TQILA re li Reqayê dike.