Gustav Klimt
Gustav Klimt (z. 14'ê tîrmehê 1862 - m. 6'ê reşemiyê 1918) wênesazekî sembolîst ê Awûstûryayî û yek ji endamên herî navdar ê tevgera Veqetîna Viyanayê bû. Klimt bi tabloyên xwe, mural, xêz û tiştên din ên hunerî tê zanîn.
| Jidayikbûn | |
|---|---|
| Mirin | |
| Cihê goristanê |
Hietzing Cemetery (en) |
| Navê jidayikbûnê |
Gustav Klimt |
| Hevwelatî | |
| Perwerde |
University of Applied Arts Vienna (en) (- |
| Pîşe | |
| Salên çalak |
- |
| Bav |
Ernst Klimt (d) |
| Dê |
Anna Klimt (d) |
| Xwişk û bira | |
| Zarok | |
| Qada xebatê | |
| Roja imadkirinê | |
| Endamê |
Vienna Secession (en) |
| Tevger | |
| Xwendekarê | |
| Şêweyên hunerê | |
| Bandorbar |
Georges Minne (en) |
| Xelat |
Mijara sereke ya Klimt bedena jinê bû, û berhemên wî bi erotîzmek eşkere têne nîşankirin. Di nav berhemên xwe yên fîguratîf de, ku tê de alegorî û portre jî hene, peyzaj kişandiye. Di nav hunermendên Veqetîna Viyanayê de, Klimt herî zêde di bin bandora hunera Japonî û rêbazên wê de bû.
Di destpêka kariyera xwe de, ew wênesazek serketî ya xemlên mîmarî bi rengek kevneşopî bû. Gava ku wî dest bi pêşdebirina şêwazek kesanetir kir, xebata wî bû mijara nîqaşê ku dema ku tabloyên ku wî li dora sala 1900-an ji bo banê Salona Mezin a Zanîngeha Viyanayê temam kirin wekî pornografîk hatin rexne kirin. Dûv re wî êdî komîsyonên gelemperî qebûl nekir, lê bi tabloyên xwe yên "qonaxa zêrîn", ku gelek ji wan pelên zêr jî hene, serkeftinek nû bi dest xist. Xebata Klimt bandorek girîng li hevalê wî yê ciwan Egon Schiele bû.
Kurtejiyan biguhêre
Ciwantî û perwerdeya hunerî biguhêre
Gustav Klimt di 14ê tîrmeha 1862an de li Baumgartenê, wê demê taxeke Viyanayê, ji heft xwişk û birayan (çar keç û sê kur) yê duyem bû: bavê wî Ernst Klimt (1834-1892), xelkê Bohemyayê, bû. zêrker û diya wî, Anna Finster (1836-1915), di muzîka operayê de jineke xwenda û jêhatî bû. Hemî kurên malbata Klimt dê di pêşerojê de meylek xurt a hunerê diyar bikin: birayên piçûk ên Gustav, Ernst û Georg jî dê bibin resam. Wî heşt salan dibistana seretayî li navçeya heftemîn ya şaredariya Viyanayê xwend û paşê di sala 1876-an de, tevî tengasiyên darayî yên giran, Gustavê çarde salî hate pejirandin ku beşdarî dibistana hunerî ya Avusturyayê (Kunstgewerbeschule) bibe. Wî heta sala 1883-an li wir hunera sepandî xwend, dest bi rêgezên kesane yên çêj û fêrbûna teknîkên hunerî yên cihêreng kir, ji mozaîk bigire heya seramîkê, rêzgirtina qanunên akademîk û dîroka hunera berê; bandora Ferdinand Laufberger û Hans Makart, ku wî lêkolînên pêşîn li ser wan kir, li vir bingehîn bû.
Fêkiyên dewlemendkirina weha nedihatin paşxistin: sê sal şûnda, Gustavê ciwan hate wezîfedarkirin ku hewşa Kunsthistorisches Museum bixemilîne, li ser bingeha projeya Laufberger bi xwe. Ji vê gavê û pê ve, peywiran dest bi zêdebûnê kirin: di sala 1880-an de wî çar alegoriyên Qesra Sturanî li Viyanayê û banê Kurhausê li Karlsbadê xêz kirin, di navbera 1886 û 1888-an de bi birayê xwe û hevalê xwe Franz von Matsch re. Dûv re wî Burgtheater xemiland, di rêze panelên ku şanoyên kevnar an cîhana hemdem nîşan didin. Her sê zû dest pê kirin ku di derdorên hunerî de navdar bibin û komîsyonên portreyên yekem ji wan re hin serkeftin û aramiya aborî garantî kirin.
Wek delîla naskirina wî ya hunerî, di sala 1888an de Klimt ji Qeyser Franz Joseph merîfeteke fermî wergirt û zanîngehên Munchen û Viyanayê ew kirin endamê rûmetê. Di sala 1892-an de, çend meh piştî mirina bavê wî, birayê wî Ernst jî ji nişka ve mir: van şînên ku di berhemên wî yên hunerî de jî şopeke kûr hiştin, şeş sal bêçalakî li pey xwe hişt. Di heman serdemê de wî Emilie Flöge nas kir ku, tevî ku haya wî ji têkiliyên ku wênesaz bi jinên din re hebûn (di salên nodî yên sedsala 19an de Klimt dê bibe bavê herî kêm çardeh zarokên naskirî)[1]. Ew heta mirina wî rêheval bûn. Di tabloya bi navê Evîn a sala 1895'an de, jixwe hin taybetmendiyên form û naverokê hene ku dê di tevahiya kariyera wî de ligel Klimt bin.
Piştî veqetîna Viyanayê biguhêre
Di sala 1903-an de Klimt du caran çû Ravenna, li wir bi spehîtiya mozaîkên Bîzansî re hevdîtin pêk anî: zêrê mozaîka, ekoya karên bav û birayê wî yên di zêrsaziyê de, rêyek nû ji bo veguherandina rastiyê û modulkirina beşên daîmî û plastîk bi rêgezên tonal vekirin, ji opaque heya brilliant. Dema ku hunermend vegeriya malê ji berhevkirina dewlemendiya mozaîkên Ravenna û Wiener Werkstätte (Atolyeyên Viyana) yên nûbûyî, hin şaheserên herî navdar ên Klimtî çêbûn, wek Judith I (1901), Portreya Adele Bloch-Bauer I (1907) û Der Kuss (1907-08), hemî karên ku Klimt xwe pêşkêşî zêrê Bîzansê kiriye.
Ew serdestiya zêr e ku tabloyên bi navê "serdema zêrîn" an "zêrîn" a Klimt, ku wê demê nêzî çil salî bû, ji hev cuda dike. Taybetmendiyên din ên berhemên serdema zêrîn du-alîbûna nîşankirî ya şêwaza wan e, ku bi giranîkirina zêdetir li ser rêzeparêzî û paşerojê, karanîna sembolîzma ducanî û berbelavbûna fîgurên jinan, ku firçeya Klimt bi erotîzmeke lihevhatî tijî dike. Gelek berhemên hunermendê yên serdema zêrîn hene: ji van, ji bilî yên ku hatine jê behs kirin, hêjayî gotinê ev in: Sê temenên jinê (1905), Danae (1907-1908) û Dara jiyanê (1905-1909), û beşek ji mezintirîn projeya xemilandî ya Palazzo Stoclet.
Serdema mezinahî û mirin biguhêre
Piştî xêzkirina Judith II di sala 1909 de, Klimt serdemek krîzek hebûnî û hunerî derbas kir. Mîta Belle Époque êdî bi dawî bû, û hem jî rûmetên Împaratoriya Awûstro-Macarîstanê, ku dê bi derketina Şerê Cîhanê yê Yekem re bi teqez hilweşe. Bi heman awayî, Klimt dest pê kir ku rewabûna hunera xwe bipirse, nemaze dema ku ew bi hilberîna hunermendên wekî Van Gogh, Matisse, Toulouse-Lautrec re ket têkiliyê: ji hêla stîlîstîkî ve, "serdema gihîştî" (an "qonaxa sêyem a klîmtî", ku jê re serdema kulîlkan jî tê gotin) bi tevlihevbûna van bandoran û berdabûna spehîtiya zêr û xetên Art Nouveau-yê xweşik tê destnîşan kirin.
Ev tevlihevbûn xwe di yekbûna bi tabloya Ekspresyonîst re jî diyar dike, saya du wênesazên mezin: Egon Schiele û Oskar Kokoschka, xwendekarên wî yên berê. Dîmenên cihêreng ên împresyonîst ên Klimt, ji nêz ve dişibin şêwaza Claude Monet.
Armanca Klimt di vê serdemê de, bi rastî, ew bû ku li şêwazek vegotinê kêmtir sofîstîke û spontan bigere: wî bersiva vê hewcedariyê da bi pejirandina paletek rengîntir, bi rengên geştir û kêmkirina bikaranîna zêr. Tevî guhertinên kûr ên van salan, hunermenda Viyanayî di sala 1910-an de li Bîenaleya Venedîkê pêşangehvanek bû, di heman demê de xelata yekem a Pêşangeha Hunerê ya Navneteweyî li Romayê bi The Three Ages of Woman di sala 1911-an de wergirt. Demek berî mirina xwe, di navbera salên 1916 û 1917an de, wî Portreyê Xanimê kişand. Portre di sala 1925an de ji hêla pîşesazkarê Piacenzayê Giuseppe Ricci Oddi ve bi 30,000 lîreyî hate kirîn. Patronê ew li odeya bîlardoyê ya mala xwe pêşan da, lê paşê ew ê ji vekirina wê di Cotmeha 1931-an vir ve wê veguhezîne navenda Galeriyê.
Xebatek ku bi xeletî ji hêla rexnegirên hunerê ve hatî winda kirin: Portreya keçek - belkî di sala 1910-an de hatî boyax kirin û du sal şûnda li Dresdenê li Grosse Kunstausstellung hate pêşandan. Di sala 1997-an de, şaheser hate dizîn û di Kanûna 2019-an de ji nu ve hate dîtin. Naha ew di kasa Banca di Piacenza de tê girtin û dê di demek nêzîk de li Galeriya Ricci-Oddi were veguheztin. Nirxa wê di navbera 60 û 100 milyon euro de tê texmînkirin.
Çalakiya Klimt di 11 Çile 1918 de hate qut kirin: dema ku ji gera Romanyayê vedigeriya ew ji ber grîpa spanî tûşî mejî û pişikê bû [2][3][4]. Piştî meheke tijî eziyet di 6ê Sibatê de jiyana xwe ji dest da. Schiele (ku bi Kokoschka re li ser dîmena hunera Viyanayê wekî şûngirê wî yê îdeal dihat hesibandin) ew li ser nivîna mirinê bi pastel xêz kir. Ew li Viyanayê li goristana Hietzing hat veşartin. Gelek tabloyên wî neqediya mane.
Çavkanî biguhêre
- ^ "Vita di Gustave Klimt - Biografia e opere". Informagiovani Italia - Giovani dentro (bi îtalî). Roja gihiştinê 10 çiriya paşîn 2022.
- ^ Néret, Gilles; Klimt, Gustav (2000). Gustav Klimt: 1862-1918 (bi îngilîzî). Taschen. ISBN 978-3-8228-5980-3.
- ^ Klimt, Gustav (1975). Gustav Klimt. Internet Archive. New York : G. Braziller. ISBN 978-0-8076-0806-7.
- ^ "Gustav Klimt Biography - Gustav Klimt" (bi îngilîziya amerîkî). 13 çiriya pêşîn 2022. Roja gihiştinê 10 çiriya paşîn 2022.