Bruno Bettelheim

Bruno Bettelheim (jdb. 28ê tebaxê 1903 li Viyana; m. 13ê adarê 1990 li Silver Spring, Maryland, DYA) psîkoanalîst û psîkologê zarok/ciwanan ê Amerîkayî bû.

Bruno Bettelheim
Jidayikbûn	28 tebax 1903  Viyana
Mirin	13 adar 1990  Silver Spring
Sedema mirinê	Asphyxia (Xwekuştin)
Hevwelatî	Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê, Awistirya, Cisleithania
Perwerde	Zanîngeha Viyanayê
Pîşe	Mamosteya/yê zanîngehê psîkanalîst
Xebat	the empty fortress
Partiya Siyasî	Partiya Sosyaldemokrat a Awistriyayê
Xelat	National Book Award (1977) Dr. Leopold Lucas Prize (1990) Fellow of the American Academy of Arts and Sciences Goethe Medal (1983) National Book Critics Circle Award in Criticism
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre

Jiyan

Awistriya

Bavê wî kerestevanek bû. Hêj di 14 saliya xwe de bala xwe dida psîkoanalîzê û dixwest bi Sigmund Freud re hevnasînê bike. Berê li Zanîngeha Viyanayê xwendina germanîstîkê didît. Paşê vegerand dîroka hunerê ya fîlozofiyê. Sala 1938ê xwendina xwe bi xebata li ser Immanuel Kant („Pirsgirêka rindiya xwezayî û estetîka nûjen“) bidawî dike.

Heman salê Bettelheim wekî Cihûyek dişînin kampa tunekirinê ya li Dachauyê bû. Ji wir jî dişînin kampa tunekirinê ya Buchenwaldê. Li kampê bi Ernst Federn – kurê psîkoanalîstê navdar ê Viyanayî Paul Federn – re hevnasînê dike.

Bi hevre bingeha stratejiya lijiyanêmayînê ya psîkolojiya terorê davêjin. Li kampê 11 mehan dimîne, bi daxwaza Eleanor Roosevelt a taybet sala 1939 serbest tê berdan û diçe DYAyê. Nazî payeyên wî yên hebûn betal dikin. Sala 2004, payeyên wî yên bidestxistibûn lê tê vegerandin.

DYA

Sala 1943 pirtûka xwe ya li ser kampên tunekirinê ya bi navê Individual and Mass Behavior in Extreme Situations çap dike, paşê ev bi almanî jî tê çapkirin Aufstand gegen die Masse - Berxwedan dijî zilmê (desthilata neyînî ya xurtan).

Li DYAyê Bettelheim li University of Chicago asîstaniya lêkolînan dike. 1944 dibe gerînendeyê „Orthogenic School“ û asîstanprofesorê psîkolojiya zarok/ciwanan, psîkiyatrî, pedagojiyê. Xebatên girîng li ser otîstîzmê (otîzm) dike.

Ji 1952 heya sala 1973 wekî profesor kar dike.

Di pirtûka xwe ya bi navê Pêdiviya zarokan bi çîrokan hene ya 1976ê de çîrokên kevneşopî yên Birayên Grimm bi awayê psîkoanalîstê saz dike û bilind dinirxîne. Ew giringiyek mezin dide çîrokan û wan bo terapiya zarokan bikartîne.

Rexne

Piştî mirina wî Newsweekê gotarek bi navê Benno Brutalheim (Benoyê xwînî, xîz) nivîsî û îdia kir wî li Orthogenic Schoolê li zarokan daye. Navê wî ji nişka ve bi neyînî belav bû. Hin kes derketin gotin Bruna li wan jî daye.

Berhem

Nivîs (îngîlîzî)

• Individual and Mass Behavior in Extreme Situations in Journal of Abnormal and Social Psychology, 38: 417-452, 1943
• Joey: A "Mechanical Boy", in Scientific American, 200, March 1959: 117-126.

Monografî (li kurdî nehatine wergerandin)

• Love Is Not Enough: The Treatment of Emotionally Disturbed Children, Free Press, Glencoe, Ill., 1950,
  almanî: Liebe allein genügt nicht: die Erziehung emotional gestörter Kinder - Evîn tenê têr nake: zarokên ji aliyê hestê ve giran birîndar bûne, ISBN 3-608-95776-6
• Symbolic Wounds; Puberty Rites and the Envious Male, Free Press, Glencoe, Ill., 1954
  almanî: Symbolische Wunden: Pubertätsriten und der Neid des Mannes - Birînên sîmbolîk: Xamatî û xwezî pê anîna mêran, ISBN 3-596-27322-6
• Truants From Life; The Rehabilitation of Emotionally Disturbed Children, Free Press, Glencoe, Ill., 1955
  almanî: So können sie nicht leben: die Rehabilitierung emotional gestörter Kinder - Wiha nikarin bijîn: Terapîkirina zarokên ji aliyê hestê ve hatine birîdarkirin, ISBN 3-608-94270-X
• The Informed Heart: Autonomy in a Mass Age, The Free Press, Glencoe, Ill., 1960
  almanî: Aufstand gegen die Masse. Die Chance des Individuums in der modernen Gesellschaft - Berxedan li dijî zilmê. Bextê cîhana hundurîn a civakên nûjen, 1980, ISBN 3-596-42217-5
• Dialogues with Mothers, The Free Press, Glencoe, Ill., 1962,
  almanî: Gespräche mit Müttern - Axavtin bi dayikan re, ISBN 3-492-10155-0
• The Empty Fortress: Infantile autism and the birth of the self, The Free Press, New York, 1967,
  almanî: Die Geburt des Selbst. The Empty Fortress. Erfolgreiche Therapie autistischer Kinder - Jidayîkbûna xwe bi xweyî. Terapiyan serketî ya zarokên otîstîk, ISBN 3-596-42247-7
• The Children of the Dream, Macmillan, London & New York, 1969,
  almanî: Die Kinder der Zukunft. Gemeinschaftserziehung als Weg einer neuen Pädagogik. - Zarokên paşerojê. Wekî riyeke nû ya pedagojiyê mezinkirina bihevreyî, ISBN 3-423-00888-1
• A Home for the Heart, Knopf, New York, 1974,
  almanî: Der Weg aus dem Labyrinth: leben lernen als Therapie - Riya felatiyê ya labîrentê: Wekî terapî fêrbûna jiyanê, ISBN 3-423-15051-3
• The Uses of Enchantment: The Meaning and Importance of Fairy Tales, Knopf, New York, 1976,
  almanî: Kinder brauchen Märchen - Zarokan re çîrok divê, ISBN 3-423-08495-2
• Surviving and Other Essays, Knopf, New York, 1979,
  almanî: Erziehung zum Überleben. Zur Psychologie der Extremsituation - Mezinkirin bo serketin di jiyanê de. Li ser psîkolojiya rewşên awarte, 1982, ISBN 3-423-15056-4
• On Learning to Read: The Child's Fascination with Meaning (with Karen Zelan), Knopf, New York, 1982
  almanî: Kinder brauchen Bücher - Zarokan re pirtûk divê: Lesen lernen durch Faszination - Fêrbûna xwendinê ya bisêhr, ISBN 3-423-35026-1
• Freud and Man's Soul, Knopf, New York, 1982,
  almanî: Freud und die Seele des Menschen - Freud û rewana mirovan, ISBN 3-423-15026-2
• A Good Enough Parent: A book on Child-Rearing, Knopf, New York, 1987,
  almanî: Ein Leben für Kinder - Jiyanek bo zarokan Erziehung in unserer Zeit - Mezinkirin di dema niha de, ISBN 3-407-22021-9
• Un autre regard sur la folie
  almanî: Liebe als Therapie: Gespräche über das Seelenleben des Kindes - Hezkirin wekî terapiyê: Axavtin li ser jiyana rewanî ya zarokiyê, 1989, ISBN 3-492-10257-3
• Freud's Vienna and Other Essays, Knopf, New York, 1990,
  deutsch: Themen meines Lebens: Essays über Psychoanalyse, Kindererziehung und das jüdische Schicksal , ISBN 3-423-35062-8

Çavkanî (ne bi kurdî ne)

• Ronald Angres: Who, Really, was Bruno Bettelheim? Commentary, 90, 1990, 4, 26-30
• Rudolf Ekstein: Mein Freund Bruno (1903–1990). Wie ich mich an ihn erinnere. In: Roland Kaufhold (Hg.): Annäherung an Bruno Bettelheim. Grünewald, Mainz 1994, S. 87–94.
• Bruno Bettelheim & Rudolf Ekstein: Grenzgänge zwischen den Kulturen. Das letzte Gespräch zwischen Bruno Bettelheim und Rudolf Ekstein. In: Kaufhold, Roland (ed.): Annäherung an Bruno Bettelheim. Mainz (Grünewald), 1994, S. 49–60.
• Ernst Federn (1999): Bruno Bettelheim und das Überleben im Konzentrationslager. In: Roland Kaufhold (Hg.): Ernst Federn: Versuche zur Psychologie des Terrors. Gießen, Psychosozial-Verlag, 1999, S. 105–108.
• David James Fisher: Psychoanalytische Kulturkritik und die Seele des Menschen. Essays über Bruno Bettelheim. Gießen, Psychosozial-Verlag. Unter Mitarbeit von R. Kaufhold / M. Löffelholz. 2003
• E. Frattaroli: Bruno Bettelheims Unrecognized Contribution to Psychoanalytic Thought. Psychoanalytic Review, Vol. 81, 1994, No. 3, 377-409
• Katharina Hanstein-Moldenhauer (Hrsg.): Pädagogik und Psychoanalyse. Von Bettelheim lernen. Zum 100. Geburtstag Bruno Bettelheims. Amberg, Worpswede 2004, ISBN 3-00-014832-9 (Kongressbeitrag Münster/Westfalen, 2003)
• Roland Kaufhold (Hg.): Pioniere der psychoanalytischen Pädagogik: Bruno Bettelheim, Rudolf Ekstein, Ernst Federn und Siegfried Bernfeld. In: psychosozial Nr. 53, 1/1993
• Roland Kaufhold: Bettelheim, Ekstein, Federn: Impulse für die psychoanalytisch-pädagogische Bewegung. Gießen (Psychosozial-Verlag), 2001
• Roland Kaufhold, M. Löffelholz (Hg.): „So können sie nicht leben.“ Bruno Bettelheim (1903 – 1990). Zeitschrift für Politische Psychologie 1-3/2003.
• Friedrich Koch: Der Aufbruch der Pädagogik. Welten im Kopf: Bettelheim, Freinet, Geheeb, Korczak, Montessori, Neill, Petersen, Zulliger. Hamburg 2000, ISBN 3-434-53026-6
• Bernd Otto: Bruno Bettelheims Milieutherapie, 1. Auflage, Weinheim: Deutscher Studien-Verlag, 1986.
• Franz-Josef Krumenacker: Bettelheim, UTB 1998.
• Theron Raines: Rising to the light. A portrait of Bruno Bettelheim, New York: Knopf 2002, ISBN 0-679-40196-2
• Nina Sutton: Bruno Bettelheim, Hamburg, 1996
• Sabine Wesely: Die Milieutherapie Bruno Bettelheims. Intention, Theorie und Praxis, In: Europäische Hochschulschriften. Reihe 6, Psychologie; Bd. 595, Frankfurt am Main/Berlin/Bern/New York/Paris/Wien: Lang 1997, ISBN 3-631-31859-6

Kritische Diskussionsbeiträge:

• Richard Pollak: The Creation of Dr. B: A Biography of Bruno Bettelheim, 1997, ISBN 0-684-80938-9
• Roland Kaufhold: „Falsche Fabeln vom Guru?“ Der “Spiegel“ und sein Märchen vom bösen Juden Bruno Bettelheim. In: Behindertenpädagogik, 38. Jhg., Heft 2/1999, S. 160-187.

Girêdanên derve (wergera kurdî nîne)

• Tevgera psîkoanalîtîk-pedagojîk li kû ye?
• Pedagojiya psîkoanalîtîk - Axavtina Roland Kaufhold û Rolf Wagner
• Nachruf (îngîlîzî) di New York Times hejmara 14ê adarê 1990
• haGalil-Têgînên bingehîn ên Bruno Bettelheim, 13ê adarê 2010
• haGalil li ser "Spiegel" û Bruno Bettelheim