Şemsê Tebrîzî

Şemsê Tebrîzî (bi farisî: شمس تبریزی) an jî Şemseddîn Mihemed (jdb. 1185– m. 1248) helbestvanekî mîstîk ê fars yê Şafîî bû, ku wek perwerdekarê ruhanî yê Mewlana Celaledînê Rumî tê hesibandin. Di berhevoka helbestên Rûmî de, bi taybetî Dîwan-i Şems-î Tebrîzî de, bi hurmeteke mezin behsa wî tê kirin. Li gorî kevneşopiyê Şems li Qonyê ji bo demekê çil rojî ders daye Rûmî, berî ku bireve Şamê. Gora Şemsê Tebrîzî herî dawî ji aliyê UNESCOyê ve wekî kelepûra Cîhanê ya UNESCO hate hilbijartin.

Şemsê Tebrîzî
Mirov
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre

Kurtejiyan

Şemsê Tebrîzî li dora sala 1185ê li Tebrîzê, bajarekî Îrana îroyîn, ji dayîk bûye û di demeke ku bi serhildanên olî û felsefî ve tê de, mezin bûye. Koka Şems bi tam nehatiye belgekirin, lê malbata wî qîmetê dida hem perwerdeya olî û hem jî hikmeta giyanî. Şems hê di ciwantiya xwe de lêgerê heqîqetê bû û ji bo bidestxistina zanyariyên giyanî li gelek herêmên Rojhilata Navîn geriya.

Di dor 30 saliya xwe de Şems dest bi parvekirina zanîn û têgihîştina xwe bi kesên din re dike. Ew bi rêbazên xwe yên radîkal û nedîtî û redkirina normên olî yên kevneşopî tê naskirin. Şems xwedî hewayeke kûr a mîstîk bû ku bala gelek mirovan dikişand, lê di heman demê de jî wan ditirsand. Jiyana wî bi gelek serpêhatiyên giyanî û hevdîtinên bi mamosteyên ronakbîr re derbas bû.

Hevdîtina Şems ya herî girîng ya bi Rûmî re bû, ku di sala 1244ê de pêk hat. Wî Rûmî li Qonyê nas kir, bajarekî li Anatolyaya Navîn ya Tirkiya îroyîn. Rûmî li wir wek alimekî rêzdar dihat nasîn. Şems û Rûmî di têkiliyeke nêzîk û veguherîner de bûn, ku pêşketina ruhî ya Rûmî bi awayekî radîkal guhert. Şems Rumî teşwîq kir ku li pêkhateyên fermî yên olê bipirse û wateya giyanî ya rastîn a evînê nas bike.

Rûmî bi bandora Şems berhema xwe ya ku ji ramanên xwe yên helbestî û mîstîk pêk tê, nivîsand, ku îro bi navê Dîwana Şems tê zanîn. Şems felsefeyek mîstîk diparast, ya ku serpêhatiya rasterast a evîna xwedayî didanî ser her dogmatîzmê re. Gelek hînkirinên wî li ser vê ramanê dizivirin ku Xweda di her tiştî de heye û ku ronîbûna rastîn tenê bi yekbûna nezîkî ya bi Xwedê re dikare were bidestxistin.

Şemsê Tebrîzê, di tabloyeke salên 1500î de di rûpeleke Kemal ud-Dîn Gazurgahî Medcelis ul-Usshaq de hatiye xêzkirin. BNF Parîs.

Di navbera Şems û Rûmî de têkiliyeke ruhî ya kûr hebû, lê Şems rastî çavtengî û bêbaweriya rêberên olî yên kevneşopî yên Qonyê hat. Wan dersên Şems yên radîkal wek tehdîd ji bo desthilatdariya xwe dîtin û hewl dan ku wî ji Qonyê derxînin. Piştî çend nakokiyan, Şems di sala 1247ê de bi awayekî nepenî wenda bû. Di derbarê wendabûna wî de teoriyên cihêreng hene: Hin kes dibêjin ku ew hatiye kuştin, hinên din jî bawer dikin ku ew bi dilxwazî ​​derketiye, da ku ji pevçûnan dûr keve.

Windabûna Şems xemgîniyek kûr û valahiyek giyanî li Rûmî hişt, û wî di helbestên xwe û xebatên xwe yên paşerojê de vê windabûn û xemgîniya xwe kir mijar. Rûmî Şemsê wek diyardeyeke xwedawendî didît û ew wek “xwediyê giyanê xwe” dihesiband. Di salên piştî wendabûna Şems de, Rûmî pratîka xwe ya mîstîk kûrtir kir, gelek berhemên helbestî û felsefî afirand û bi vî havî dersên mamosteyê xwe belav kir.

Şems paşê ji aliyê Rûmî û peyrewên wî ve wek mamosteyekî pîroz û ronakbîr hat qedirgirtin. Bandora mîstîk a Şemsê ya li ser Rûmî îro jî di beytên Rûmî û dersên sofîtî de tê hîskirin. Şems bi xwe tu berhemên nivîskî li pey xwe nehiştiye, lê şehrezayiya wî ya giyanî di helbest û hînkirinên Rûmî de hê jî dijî.

Di kevneşopiya sofiyan de, Şems bi gelemperî wekî sembola evîna xwedayî û mamosteyê ezmûna giyanî ya rasterast tê dîtin. Wî nîşan da ku giyanîtiya rastîn ji dogma û rîtuelên derveyî wêdetir e. Jiyan û hînkirinên Şems îro jî ji bo gelek lêger û helbestvanên ruhanî dibe îlham. Bi vî rengî nêrîna wî ya mîstîk a li ser evîna xwedawend bi pêş ve diçe.