Yekîtiya Nîştimanî ya Kurdistanê (soranî)

(Ji YNK hat beralîkirin)

Yekîtiya Nîştimanî ya Kurdistanê - YNK (bi îngilîzî: PUK) partiyeke kurdistanî ya çepgir e. YNK di sala 1975 li Berlînê hat damezrandin. Serokê YNK Celal Talabanî ye. YNK di Îraqê de kar dike.

Yekîtiya Nîştimanî ya Kurdistanê
SerokCelal Talebanî
AvakerAdel Murad;
Elî Eskerî;
Celal Talebanî;
Newşîrwan Mistefa;
Fuad Mesûm
Damezrandin1ê hezîranê 1975(1975-06-01)
Alaya partiyê
Malper
https://www.pukmedia.com/

Mêjuwî damezrandinî (YNK) u nuwê bûnewe biguhêre

şorşî eylul le salî (1961) le bardoxêkî nawçeyî u nêwdewletî diyarî kiraw u le encamî zulm u stem u çewsanewey neteweyî ‏u komelayetîda helgîrsa u zorbey kurd lejêr balî ew şorşeda kobibowe , ziyatir le (100) hezar pêşmergey hebû le ruwî madî u ‏me'newî dewletî iêran piştwanî dekird , iêran bo labela kirdinewey nakokiyekanî xoy legel 'êraq hawkarî şorşî kurdî dekird .‏ duway rêkewtinnamey (11 î/ adarî / 1970 u çwar sal gftugo kirdin , le encamî razî nebûnî hikumetî 'êraq bo dan nan be ‏mafekanî gelî kurd, le nîsanî (1974) şer be germî destî pêkirdewe u hikumetî 'êraq le rêgay çendîn dewletî wek (rusiya – ‏iurdin- misir – emrîka ) hewlîda bo gftugo kirdin legel (şay îran ) ke eme dwa kartî 'êraq bû bo le barbirdinî şorşî kurd.‏ le rêkewtî 6/3/1975 rêkewtinnamey cezayr le nêwan (êdam hsên ) u(şay îran) le cezayr morkira u rêkewtineke be akam geyşt ‏biriyardra kewa çîtir dest le karubarî yektir werneden u îran dergay hawkarî kirdin dabixat le şorş. ‏ rojî 12/3/1975 wefdêkî partî be serokayetî barzanî çuwe îran duway hewldanêkî zor twaniyan (şay îran ) bibînin u (şa) pêyîanî ‏rageyand ke mawey (42) sale nakokîman heye legel 'êraqda iêsta rêkewtin be akam geyştuwe u iêweş (3) rêgatan le pêşe :- ‏ ‏-‏ dên bo iêran wek hawlatî îran hsabtan bo dekirê ‏ ‏-‏ degerênewe 'êraq arezuwî xotane ‏ ‏-‏ drêje be xebat deden iême snûr dadexeyn u be pê î îtfaqiyey cezayr her kesêk le snûr bigîrê teslîm be 'êraq ‏dekirêtewe . ‏ welamî barzanî : îmeş berjewendî îraniman belawe giringe . ‏ wefdeke gerayewe bo kurdistan le 14/3/1975 kobunewey serkirdayetî partî destî pêkird bo mawey (6) roj berdewam bû , şewî ‏‏18/19/3/1975 sercem serkirdayetî u mektebî siyasî u fermandekan kobunewe u dawa kira kewa drêje be xebat bidrê belam bê sûd ‏bû , dwacar le rojî 19/3/1975 biriyarî şer rawestan dra u aş betal kira . ‏ cge le partî (komelew hzbî şîu'î ) hebû belam bçuk bûn twanay maneweyan nebû , (komeley marksî lînînî kurdistan ) le ‏‏10/6/1970 damezrabû be nhênî le naw rîzekanî partî karî rêkxiraweyî xoyan dekird be serperştî (mam celal) . ‏

Bo ewey xelk le dewrî ew rêkxirawe kobibêtewe kesanî roşnbîrî helbijard le wane (newşêrwan mstefa – şazad êayb – mehmudî ‏mela 'zet – rf'et mela mehmud ) ewaneş be nhênî le naw ( balî mektebî siyasî ) kariyan dekird . ‏ diyare pêş heftakanîş partî tuşî kêşey gendelî siyasî bibû le nawxo , twanay drêjedan be xebatî nemabû (mam celal ) le ‏hewlî drust kirdinî rêkxirawêkî nîştmanî şorşgêrdabû .‏ endamanî serkirdayetî (komele) le salî 1970 le mane pêkhatbûn (şhabî şêx nurî skirtêrî komîtey serkirdayetî le nawewey ‏wilat – mhemed se'îd mîrza/ l. lîjney bixda ‏ ‏-‏ ce'fer 'ebidulwahd/ l. lêjney hewlêr ‏ ‏-‏ awat 'ebidulxefur / l. lîjney slîmanî ‏ ‏-‏ frîdun 'ebidulqadr / l. lîjney kerkuk .‏ lew serdeme gencêkî zor peywendiyan be komelewe dekird heval (şazad êayb ) seferî derewey kird bo lay ( mam celal ) ‏bemebestî birdinî name u agadarbûnî le wez'î kurdistan herwea namey (mam celal ) î hêna bo kurdistan ke helumerceke le bare ‏bo drust kirdinî rêkxirawêkî nîştmanî frawan . ‏ ‏ (( destey damezrênerî / YNK ))‏ ‏ le (22/5/1975) le (dîmşq ) le rîsturanî (glîgle) le gerekî (abu rmane) î suriya yekem kobunewey destey damezrêner be 'emelî ‏destî be cêbecê kirdinî kareganî xoy kird em hevalane beşdarbûn :- ‏ ‏1-‏ mam celal 2- newşêrwan mstefa 3- d. fwad m'êwm 4- d. kmal fwad 5- 'adl mrad 6- 'ebidulrezaq feylî 7- 'mr şêx ‏mûs neytwanî beşdar bê çunke kurdî suriya bû . ‏ kobunewey duwem le berlîn bestira le 27/5/1975 be serperştî (mam celal) hendêk goran le pirojeke kira u be resmî le rojî ‏‏1/6/1975 bilawkirawe . ‏ ezmunî naw yekêtî î nîştmanî î kurdistan ezmunêkî nuwê bû le kurdayetîda ke (3) rêkxirawî ciyawaz (3) serkirdayetî ciyawaz ke ‏her sêkiyan serbexoy rêkxiraweyî tewawiyan hebû .‏ ‏- komeley marksî lînînî kurdistan le 10/6/1970 be nhênî damezrabû ‏ ‏- bzutinewey sosiyalîstî kurdistan ‏ ‏- hêlî giştî . ‏ le biraderanî destey damezrênerî (YNK ) pêkhatbû + ew kesaney ke ne bzutinewey sosiyalîst bûn ne komele bûn , nawiyan ‏lênan (xetî giştî ) .‏ ‏ (( aşkirabûnî rêkxstinekanî komele )) ‏ komele dostayetî legel rêkxirawêkî 'erebî hebû be nawî (hreke al'rbiye aştirakiye ) ke be nhênî karî dekird le naw 'êraq ‏lêpirsrawekey nawî ('bidalle alnêrawî ) bû .‏ bo peywendî kirdin be yektirewe le layen komele (anur zorab ) lelayen hreke (ulîd jnun) diyarîkirabûn herdûkiyan le m'ml karton ‏birîn îşiyan dekird le bexda , duway tawto kirdinî wez'î kurdistan (frîdun 'ebidulqadr ) raspêrdra ke bçête derewe bemebestî ‏agadar kirdinewey (mam celal ) le wez'î kurdistan pêş çûnî kak (fereydun – mam celal ) nameyek rewan dekat le rêgay (hreke ‏‏) nameke degate destî (ulîd) ke danîştuî bexdaye kurêk be nawî (star ş'lan) le rêkxstinekanî (hreke) legel (ulîd ) debê le ‏gerek debête şeriyan ke polîs dêt bo girtinî (star) rojnameyekî (hreke ) le malekey degîrê le emnî bexda dan be bûnî ‏rêkxstin dekat le naw 'êraq u herwea basî (ulîd) dekat ke deçne malî (ulîd) komelêk belgenamey (hreke) yan dest dekewê le ‏wane namekey ( mam celal ) ke bo kurdistan hatbû paş lêdanî (ulîd) nawî ( anur zorab ) dênî u şew kat jmêr (2) deyben le ‏malekey bernamey komele u demançeyek dedoznewe , bo beyanî mew'îdî kobunewe debê le malî ( anur zorab ) ke biraderan dên dezanin ‏gîrawe herçî belgenamey ke hebuwe lewê legel xoyan dîben berew snûrî îran deron bemebestî xorizgarkirdiniyan newek ‏aşkirabibn , le ser snûr hemuwiyan degîrên le rojî 24/9/1975 ke jimareyan (40) kesew le rojî 1/1/1976 be pê î atfaqiyey ‏cezayr îran hemuwiyan teslîm be hikumetî 'êraq dekatewe 0‏ ‏ ((helgîrsanewey şorş ))‏

le 1/6/1976 yekem mefrezey çekdarî le layen berêz (mam celal ) le suriya be rêkira ke jimareyan (37) pêşmerge bûn neqîbî ‏mhndis (îbirahîm 'ezo) lêpirsrawiyan bû ,em (37) pêşmergeye kira be (4) mefrezey bçuk , duway geyştiniyan le snûrî suriya – ‏turkiya – bo kurdistan .‏ her çwar mefrezeke lelayen qiyadey mweqetey ew katey partî destgîr kiran u şehîd kiran lenawçekan.‏

‏"uwem wecbey nardinî pêşmerge bo kurdistan"‏

em hêze lefermande u kadîrekanî suriya pêk hatbû, karn be sê retl be serperştî kak newşêrwan mstefa le 21/11/1976 ‏rewaney kurdistan kiran. belam hêşta mam celal betêçûnî mefrezey yekemî nedezanî dû namey danê bo 'elî 'ebidulla, îdrîs ‏barzanî u mes'ud barzanî. paş geyştinî duwem mefreze le sê snûr baregayan dana. ‏

‏"iyekem wecbey çek"‏

iyekem wecbey çek lesuriyawe hat paş îtfaq kirdin legel qiyadey mweqete. le1/3/1977 çekekan birîtî bûn le: 60 klaşînkof ‏ke lelayen newşîrwanewe wergîran.‏ geranewey mam celal le salî 1977 bo kurdistan duway geranewey lebeyrut bo kurdistan yekem kobûnewey komîtey serkirdayetî ‏leser xakî kurdistan le 31/8/1977 best, ke 12 rojî xayand.‏ lekobûneweke mam celal be skirtêrî giştî danra.‏ komele: aram - salar 'ezîz.‏ bzûtinewe: resul mame - 'elî 'eskerî.‏ xetî giştî: endamanî destey damezrênerî (î. n. k)‏ duway labirdinî serkirdayetî le sê snûr bo nokan. lemangî 3/1978 duwem kobûnewey serkirdayetî bestira bo rêkxstinî pêşmerge – ‏darayî – dananî nexşe u plan – drust kirdinî heşt herêm. ‏ duway çend mangêk biriyar dra bigerênewe bo sê snûr. leber nzîkî lesuriya – turkiya – iêran – kurdistan.‏ ew kate ziyatir le hezar pêşmerge le serkirdayetî bûn, kiran be sê retl u jimareyekî zorî bê çek bûn. paş wergirtinî zaniyarî ‏leser sê snûr ke hêzekanî qiyade mweqete lewê bûn jimareyan 300 kes bûn. ‏ duway berê kewtinî retlî yekem u duwem le hekarî tûşî şer bûn legel qiyade mweqete u caşekanî turkiya. ziyatir le 750 ‏pêşmerge lew serdeme tiyaçûn.‏ baqî hêzekey serkirdayetî geranewe qendîl le20/9/1978 duway xorêkxstinewey serkirdayetî u drêjedan beşorş u helgîrsanî ‏şerî nêwan 'êraq u iêran le salî 1980 peywendî nêwan komarî îslamî iêran legel yekêtî baş bû.‏ lemaweyekî kem yekêtî twanî xo rêk bixatewe u zor lesnûrekan lerjêm azad bikat u ta salî 1988.‏ duway şerî nêwan 'êraq u kuwêt yekêtî bernamey azad kirdinî kurdistanî dana u ew kate zorbey hêzekanî yekêtî wek partîzan ‏mabûnewe ta raperînî 1991. ‏ ‏"nuwê bûnewe"‏

hemû rêkxirawêkî siyasî seretay drust bûnî beqonaxekanî mindalî u gencî u pîrîda têdeperê u hewlî geyştin be amanc ‏dedat. ‏ şorşî nuwê lemawey xebatî siyasî u çekdarî leşax komelêk goranî têda rûdawe. herweha berengarî hemû roje sextekan ‏bwetewe u twanay helsanewey hebuwe sereray bûnî komelê bîrî ciyawaz lenaw yekêtî.‏ bestinî çendîn konfrans leşax, lesalanî 80 kan wek konfransî komele lesalî 83 u 84 herweha konfransî herdû balî naw ‏iyekêtî – xetî giştî u bzûtinewey sosiyalîst paş ciyabûnewey beşêkî bzûtinewey sosiyalîst lenaw yekêtî lew konfranse ‏her dû baleke yekiyan girt u nawiyan na yekêtî şorşgêran. lewe bedwawe yekêtî buwe dû bal. yekêtî şurşgêran u komeley ‏rencderan.‏ bestinî kongirey yek le 28/1/1992 leslêmanî duway dû roj gwastirawe bo hewlêr ke mawey 17 rojî xayand. ziyatir le 750 kadîr lew ‏serdeme beşdarî kongireke bûn, her dû balî komele u yekêtî şorşgêran twanewe u biriyarî yekxstinî herdû baleke dra u tebenî ‏fîkirey sosiyal dîmukirat kira ke fre mînberî u cêgay hemû takêkî kurdistanî têda debêtewe u detwanin lenaw em rêkxirawe xebatî ‏siyasî xoyan biken u sereray bûnî bîr u ray ciyawazîş. ‏ we leduway salî 1996 yekêtî bo mawey çendîn roj kobûnewey serkirdayetî best le slêmanî be mebestî gorankarî lebernamey ‏karî xoy wek:‏ dananî wezaretî mafî mirov u kirdinewey nûsîngey mafî mirov le sercem dam u dezgakan. drust kirdinî çendîn rêkxirawî medenî u ‏kirdinewey kenalî ciyaciyaî azad u derkirdinî çendîn rojname u giringî dan berêkxirawe pîşeiyekan u kirdinewey çendîn senter u ‏komeley roşnbîrî be mebestî goran u kiranewe.‏ leruwî xizmetewe hewlê başî da bo bujanewey wez'î danîştwanî snûrî hikumetekey u ziyad kirdinî mûçey sercem fermanberan ‏pêş rûxanî hikumetî 'êraq. le 4/4/1999 konfransî nawxo bestira bo rêkxstinekan le sercem melbendekan, le 2001 kongirey ‏duwemî yekêtî le slêmanî bestira, tebenî fîkirey sosiyalîst u dîmukirat kira u serkirdayetî nuwê helbjêrdra u berêz mam celal be ‏skirtêrî giştî yekêtî helbjêrdra. ‏ sereray ew barudoxey ke kurdistanî pêda têdeperî bûnî şer lenêwan yekêtî u partî herweha lenêwan hikumetî 'êraq be ‏hawkarî p. k. k u anêar walaslam leser snûrî iêran u hêrşekanî salî 1997î partî behawkarî dewletî turkiya bo ser ‏hêzekanî yekêtî. ‏ beşdarî kirdinî yekêtî lekonfransî rêkxirawî ‏SI‏ lerojanî 31/5 u 1/6/2001 lemerakîş u wergîranî yekêtî beendamî çawdêr lew ‏rêkxirawe ke beduwem rêkxiraw dê leduway ‏UN‏ u nuwênerî 172 part u rêkxirawî têda endame.‏ mêjuwî 31 saley yekêtî behemû qonax u berzî u nzmî u germî u sardiye heme coriyekaniyewe, demanbatewe ser rastî twanay ‏iyekêtî lexo guncandin u rew kirdin legel ew waqî'e tazey ke heye. ‏ leserdemî şax u rûberû bûnewey çekdarane legel dagîr keranda u leduniyaî qurbanîdan da dijî sê kuçkey te'rîb – teb'îz – ‏tehcîr. yekêtî xawenî mezntirîn sermaiyeye. ‏ leraperênî helumercî şar u awedan kirdinewe damezrandinî berdî binaxey dîmukirasî u medeniyet u azadîş da yekêtî lerîzî ‏pêşewey parte siyasiyekanî kurdistan buwe. ‏ qonaxî duway rizgar kirdinî beşekey tirî jêr deselatî rjêm lesalî 2003 we erkî parastin u çespandiyan amajey behêzn u twanay ‏iyekêtî.‏ paş 2003 meseley bexoda çûnewe u xo nuwê kirdinewe lenaw yekêtî xstine ruwî kêşekan u beşdarî pê kirdinî xelk lekêşekan ‏ştêkî tazeye lerojeelatî nawerast begiştî u lekurdistan be taybetî.‏

Girêdanên derve biguhêre