Wêjeya almanî

Wêjeya almanî ji wan nivîsarên wêjeyî yên bi zimanê almanî hatine nivîsandin pêk tê. Vê wêjeya ku li Almanya, Awistirya, perçên alman yên Swîsre û Belçîka, Liechtenstein, Tîrol a Başûr li Îtalyayê û hinekî kêm jî berhem ên dîasporaya alman hat nivîsandin. Wêjeya almanî ya dema nûjen bi piranî bi almaniya standard e, lê hin herikînên wêjeyê hene ku di dereceyek zêde an hindik de ji zaravayan (wek mînak Alemanî) bandor kirine.

Wêjeya almanî ya serdema navîn wêjeya ku li Almanyayê hat nivîsandin, ji xanedana Karolenj dirêj dibe; dîrokên cûrbecûr ji bo bidawîbûna serdema navîn a wêjeyî ya alman hatine dayîn, Reformasyon (1517) xala qutkirina gengaza a herî dawî ye. Serdema Almanya Kevnar a Kevnar tête hesibandin ku heya nîvê sedsala 11an dom dike; berhemên herî navdar Hildebrandslied in û destanek lehengî ye ku wekî Heliand tête zanîn. Almaniya Navîn di sedsala 12an de dest pê dike; di nav berhemên sereke de Ring (nêzîkê 1410) û helbestên Oswald von Wolkenstein û Johannes von Tepl hene. Serdema Barok (1600 heya 1720) di wêjeya almanî de yek ji wan demên herî bi bereket bû. Wêjeya nûjen bi almanî bi nivîskarên serdema ronahîdariyê (wek Herder) dest pê dike. Tevgera Hestiyarî ya salên 1750-1770 bi Goethe berhema ku herî zêde firotiye Jana Werther (1774) bi dawî bûye. Tevgerên Klasîkîzma Sturm und Drang û Weimar ji hêla Johann Wolfgang von Goethe û Friedrich Schiller ve dihatin rêve birin. Romantîzma alman tevgera serdest a dawiya sedsala 18an û destpêka sedsala 19an bû .