Johannes von Tepl
Johannes von Tepl (di heman demê de Johannes von Saaz, bi zimanê Çekî Jan ze Žatce, Johann Ackermann an Johannes von Schüttwa ; jdb. dora 1350 li Schüttwa, Keyaniya Bohemyayê m. 1414 li Prague) helbestvan , bajarnivîs û noterê alman bû.
Johannes von Tepl
| |
|---|---|
| |
biguherîne
|
Bi berhema Der Ackermann aus Böhmen (yekem car li dora 1460 hate çap kirin) ve wî li dor 1401 yek ji girîngtirîn helbestên prozayî ê almanîpeyv ya serdema navîn a paşîn nivîsand. Gotûbêja di navbera gundiyek û mirina kesane de tête hesibandin ku yek ji wan çend nivîsên girîng almanîaxêv ên serdema navîn a paşîn e. Di heman demê de, Der Ackermann aus Böhmen jî girêdanek bi humanîzma destpêkê re ye.
Jiyan biguhêre
Johannes von Tepl li dor 1350 li Schüttwa (Šitboř), gundekî rojavayê Bohemya, ji dayik bû. Ew dibe ku navê xwe ji dibistana keşexaneya li Tepl girtiye, ku ew wekî xortek lê xwendiye, lê ev nehatiye selmandin. Tepl dibe ku yekem cîhê xebata wî be. Wî carinan ji xwe re digot Johannes de Sitbor. Bavê wî yê dewlemend heya 1374an li wir xwedanê parishek bû. Tepl yek ji heft hunerên serbest de, dibe ku li Zanîngeha Pragê , ku di 1348 de hate damezrandin, bawernameyek xelas kir. Xwendinên postdiplomê yên di dadê de li zanîngehek din îhtîmal e. Çendîn belge îspat dikin ku wî rûmeta masterê stendiye. Ji dora 1373an ew yekem wekî noterê giştî (notarius Counis) û ji destpêka heştêyan de wekî serokê dibistana herêmî ya Latînî (rektor scolarium) li Saaz xebitî. Ji sala 1383an ve wî tomara Bajarê Saaz jî digirt.
Çalakiyên wî yên cihêreng wî kir endamek elîta bajarvaniyê. Ji ber karûbarên wî, meclîsa bajêr mafê salekê şerab, bîra û şarabê hengivî dabû wî. Tê bawer kirin ku vê yekê wî dahatek mezin anî, ji ber ku ne pir paşê wî li ber dîwarê bajêr zemînek avahiyê kirî û li wir avahiyek mîna bircê lêkir. Di 1404an de key Wenzel dîsa dahatek pêvek da wî: Johannes von Tepl hate destûr kirin ku ji her serjêkerê ku goşt anî sûkê drav bixwaze.
Ji sala 1411-an ew wek pronotary li bajarê Nû yê Pragê dijî. Li wir wî di 1411 de (îro Spálená 23) li kolana Brenta xaniyek kirî. Lêbelê, ew di 1413 de nexweş ket û sala din mir.
Bîranîna Johannes von Tepl biguhêre
Çirî 2011, li baxçeyê keşexaneya bajarê Žatec (Saaz) abîdeyek ji Johannes von Tepl hate vekirin. Li gelek bajarên Çekî, Žatec jî tê de navên wî li kolanan tê kirin. Li Almanyayê li Donauwörth kolana Johannes-von-Tepl-Straße heye. Wekî din, Xelata Çandê ya Egerland, ku ji sala 1995 ve her sal tê dayin, li ser navê Johannes von Tepl hate girtin.
Berhem biguhêre
- Der Ackermann aus Böhmen (um 1401, üblich sind auch die Titel Der Ackermann und Der Ackermann und der Tod. Faksimile-Ausg. d. 1. Druckes. Insel-Verl., Leipzig 1919. Digitalisierte Ausgabe der Universitäts- und Landesbibliothek Düsseldorf)
- 10 Verse im St.-Hieronymus-Offizium (1404)
Wêje biguhêre
- Karl Bartsch: Ackermann, Johann. In: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Band 1, Duncker & Humblot, Leipzig 1875, S. 36 f.
- Gerhard Hahn: Johannes von Tepl, in: Verfasserlexikon. 2. Ausgabe, Teil 11, 2004, Sp. 797
- Antonin Hrubý: Johannes von Tepl. In: Neue Deutsche Biographie (NDB). Band 10, Duncker & Humblot, Berlin 1974, ISBN 3-428-00191-5, S. 568–571 (Digitalisat).
- Hellmut Rosenfeld: Johannes von Tepl. In: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Band 3, Bautz, Herzberg 1992, ISBN 3-88309-035-2, Sp. 593–595.
- Hans Rupprich, Hedwig Heger: . 2. Auflage. C. H. Beck, München 1994, ISBN 3-406-37898-6, S. 395–396 (Erstausgabe: 1970).
- Dietrich Schmidtke: . In: . Band 5. Artemis & Winkler, München/Zürich 1991, ISBN 3-7608-8905-0, Sp. 607 f.
- Der Ackermann aus Böhmen : [Deutsch-tschechische Konferenz über den Tod und das Sterben : Tagungsband] = Oráč z Čech : [česko-německá konference o smrti a umírání : sborník]: Žatec 14.-15. Oktober 2006, Praha 2007 ISBN 978-80-254-2387-5
Girêdanên derve biguhêre
 |
Di Wîkîgotin da gotarek li ser Johannes von Tepl heye. |
* Nîvîsên li ser Johannes von Tepl di kataloga Deutschen Nationalbibliothek de (almanî)
* Codex Palatinus germanicus 76: Johannes von Tepl – 'Der Ackermann aus Böhmen', Einführung zum digitalen Faksimile der Heidelberger Bilderhandschrift * E-Text mit Porträt in der Bibliotheca Augustana
* eLibrary Austria Project (etext wiki)
* Informationen über den Egerländer Kulturpreis "Johannes von Tepl" Girêdana arşîvê 2017-11-15 li ser Wayback Machine.