Psîkoanalîz

Psîkoanalîz rêmaneke grekî ye û ji du gotinan pêk tê, psîko (giyanê mirov, rewan) û analîz (dewiyandin, dahûrandin).

Yek ji rêbazên şîrovekirina nexweşiyên derûnnasiyê û dermankirina wê ye. Avakarê vê rêbazê Sigmund Freud e. Bingehên nexweşiyên derûnnasiyê pirranî, di jiyana zaroktiyê tên avêtin. Heger mirov sedaman nas bike nexweşî ji holê radibe. Mixabin dinya hundirîn a mirov pirr tevlîhev e. Nexweş bi serê xwe nikane ji bin vî barî derkeve. Pêwîstiya wê bi psîkanalîstan heye.

Psîkoanalîst rewşeke hêsan û bêalî (notr) amade dike. Bi rêbazên zîrek û plankirî pirsan li nexweş dike. Ji pirsên rojane û hêsan berî bi jiyana zaroktiyê û tarî ve diçe. Heger nêzîkayî bi sedemên nexweşiyê were, nexweş reaksiyonan nîşan dide û naxwaze bijîşk zêdetir bimeşe. Wê gavê seans tê qutkirin. Ji her seansê bijîşk gelek tiştan bidestdixe.

Psîkanalîz ne tenê bi pirsan dibe, herwekî bi hîpnotîzma (hîpnoz), bi bikaranîna hin dermanan hwd jî dibe. Bi têgîna psîkoanalîzê, bi giranî Freud tê bîra mirov.

Sigmund Freud, avakarê psîkoanalîzê

Cîhana psîkoanalîzê

Wekî şaxekê zanistiyê pîkoanalîz

Psîkoanalîz angaşt û konsepteke ji bo têgihîştina cîhana binhişarê (derbîr) ye. Ji bo mirov cîhana kûraniya kesayetiya yekê rohnî bike, pewîstî bi gelek aliyên zanistiyê heye. Bo mînak civaknasî, biyolojî, fîzyolojî ûêd. Lewra mirov parçeyek ji xwezayê û civakê ye.

Piştî Freud, Jung, Adler, Lacan û pêşengên din, psîkoanalîstan ev konsepta han bipêş xistin.

Psîkoanalîz, wekî rêbazek

Psîkoanalîz metodek bo fêhmkirin, têgihîştin û rohnîkirina kûraniya rewanê (ruhê) mirovan e. Hevaxavtin, hîpnoz, testên pîvanê, şîrovekirina zimanê laşê mirov û gelek aliyên vê rêbazê hene. Dehsalên dawiyê, gelek aliyên nû jî geş bûne.

Psîkoanalîz wekî terapiyê

Armanca psîkanalîzê çareserkirina pirsgirêk û nexweşiyên derûniyê ye. Doktor nexweş an rawêjkar, rawêjer, şêwirdar bi xwe ye. Psîkoanalîst bi rêbazên hêza xwe ji zanistiyê digirin, alîkariyê û birêveberiyê dike. Psîkoanalîz bi sedan nexweşiyan sax dike.

Dîrok û serpêhatiya psîkoanalîzê

Psîkoanalîz di dawiya salên 1800î de xwe ji şaxê din cuda kiriye. Di serî de bi navên din dihat binavkirin. Bi Sigmund Freud ve digihê xweseriya xwe.

Hin şaxên psîkoanalîzê

• Psîkolojiya analîtîk

• Dibistana Jacques Lacan

• Dibistana Melanie Klein, Margaret Mahler

• Dibistana Harry Stack Sullivan

• Psîkoanalîza pêwendîdar, dibistana Stephen A. Mitchell, Jessica Benjamin, Jay R. Greenberg

• Psîkoanalîza nûjen, dibistana Freud û şagirtên wî

Mirov dikare hejmara dibistanan zêdetir bike. Bingeha wan bi giranî yek e. Her dibistan bala xwe dide aliyekê û wê ji ya din girîngtir dibîne.

Psîkoanalîz bo dewlemendan e?

Mixabin psîkoterapî gelek biha ye. Li Kurdistanê jî wekî lûksekê ye. Pirraniya kurdan ji ber şer, xwedî psîkotrawmayan in. Lê xwediyê wan nînin. Li Bakurê Kurdistanê kêm kes diçin cem psîkoanalîstan, pirsgirêkên xwe parve dikin.

Li gelek welatên cîhana sêyemîn psîkoterapî rûneniştiye. Psîkolog an psîkoterapîst bi salan pereyê xelkê dixwin, wan dixapînin an bilî dikin.

Psîkolog an psîkoterapîst bi qasî 4- 10 salan li zanîngehan perwerdeyê dibînin. Li Ewropa û Amerîkayê derfetên perwerdeyê gelek in. Ne tenê perwerdeya terorîk, a praktîkî jî tê dayîn.

Herwiha binêrin

• Mekanîzma berevaniyê, Analîtîk sosyalpsîkolojî, otîstîzm, Kompleksa elektrayê, Etnopsîkoanalîz, Freudomarksîzm, Dîroka psîkoanalîzê, Întrojeksiyon, Psîkoanalîza zarokan, Lacanîzm, Kompleksa oidîpûsê, Psîkodînamîk.

Ensîklopedî

• International Dictionary of Psychoanalysis

Hin ji dûajoyên psîkoanalîzê

• Ambroise-Auguste Liébeault
• Johann Christian August Heinroth, Johann Friedrich Herbart, Friedrich Wilhelm Joseph Schelling
• Franz Anton Mesmer, Armand-Marie-Jacques Chastenet de Puységur, Silas Weir Mitchell
• Georg Ernst Stahl, François de La Rochefoucauld, Josef Breuer

Kesên bandora xwe li psîkoanalîzê dane

• Woody Allen, Louis Althusser, Eric Berne, Eugen Bleuler, Ernst Bloch, André Breton, Elisabeth Bronfen, Luis Buñuel, Judith Butler, Ruth Cohn, Salvador Dalí, Jacques Derrida, Federico Fellini, Eric Richard Kandel, Julia Kristeva, Bronisław Malinowski, Thomas Mann, Herbert Marcuse, Maurice Merleau-Ponty, Fritz Perls, Paul Ricoeur, Carl Rogers, Arthur Schnitzler, Peter Sloterdijk, Italo Svevo, Wim Wenders, Slavoj Žižek.

Warên înterdîsîplînê

• Antropolojî, Xebatên çandî, Dekonstrûkktîvîzm, Etnolojî, Etolojî, Fonksiyonalîzm, Mirovzanî, Kognîtîvpsîkolojî, Angaşta rexnekirinê, Tûrenasî, Fenomenolojî, Fîlozofiya rewanê, Postbinyatgerî, Psîkolojî, Psîkosomatîk, Psîkoterapî, Psîkotrawmatolojî, Civaknasî, Strûktûalîzm, Sûrrealîzm, Înteraksiyonîzma sîmbolîk, Angaşta sazûmaniyê.