Komara Agiriyê

Komara Agiriyê Komara Araratê Komara Kurdî ya Agiriyê
← 1927 — 1931 →
Alaya Kurdistanê
Komara Araratê 1927-1931
Agahiyên gelemperî
Rêveberî		Komarî
Paytext		Kurdava
Ziman		Kurdî
Dîn
TBH		{{{tbh}}}
TBH/sal		{{{tbh kes}}}
Dirav
Dem		{{{dem}}}
Nîşana înternetê		{{{nîşana înternetê}}}
Kd. telefonê		{{{koda telefonê}}}
{{{agahîgelemp1 sernav}}}		{{{agahîgelemp1}}}
{{{agahîgelemp2 sernav}}}		{{{agahîgelemp2}}}
{{{agahîgelemp3 sernav}}}		{{{agahîgelemp3}}}
{{{agahîgelemp4 sernav}}}		{{{agahîgelemp4}}}
{{{agahîgelemp5 sernav}}}		{{{agahîgelemp5}}}
Gelhe
		{{{gelhe}}}
		{{{gelhe2}}}
		{{{gelhe3}}}
		{{{gelhe4}}}
		{{{gelhe5}}}
Rûerd
		{{{rûerd}}}
		{{{rûerd2}}}
		{{{rûerd3}}}
		{{{rûerd4}}}
		{{{rûerd5}}}
Dîrok û bûyer
		{{{bûyer1}}}
		{{{bûyer2}}}
		{{{bûyer3}}}
		{{{bûyer4}}}
		{{{bûyer5}}}
		{{{bûyer6}}}
		{{{bûyer7}}}
		{{{bûyer8}}}
		{{{bûyer9}}}
		{{{bûyer10}}}
		{{{bûyer11}}}
		{{{bûyer12}}}
Serwerî
Serokê hikûmetê
1927 - 1931		Biroyê Heskî Têlî
		{{{serokA2}}}
		{{{serokA3}}}
		{{{serokA4}}}
		{{{serokA5}}}
		{{{serokA6}}}
Fermandarê artêşê
		Îhsan Nûrî Paşa
1921 - 1924		{{{serokB2}}}
		{{{serokB3}}}
		{{{serokB4}}}
		{{{serokB5}}}
{{{sernav serokC}}}
		{{{serokC1}}}
		{{{serokC2}}}
		{{{serokC3}}}
		{{{serokC4}}}
		{{{serokC5}}}
{{{sernav serokD}}}
		{{{serokD1}}}
		{{{serokD2}}}
		{{{serokD3}}}
		{{{serokD4}}}
		{{{serokD5}}}
{{{sernav serokE}}}
		{{{serokE1}}}
		{{{serokE2}}}
		{{{serokE3}}}
		{{{serokE4}}}
		{{{serokE5}}}
		{{{serokE6}}}
		{{{serokE7}}}
		{{{serokE8}}}
		{{{serokE9}}}
Karîna qanûndanînê
	{{{perleman}}}
		{{{perleman1}}}
		{{{perleman2}}}
		{{{perleman3}}}
		{{{perleman4}}}
		{{{perleman5}}}
Ya berê Ya paşê Komara Tirkiyeyê Komara Tirkiyeyê

Komara Agiriyê yan Komara Araratê yek ji dewletên kurd ên dîrokî ye. Di pêvajoya Serhildana Agiriyê de ji aliyê tevgera kurd ve hatiye îlankirin.

Gelê Kurd piştî têkçûyîna osmanî wekî gelên din li azadiya xwe digere. Gorî peymana Sevrê mafê kurd û ermeniyan ên dewletbûnê ji aliyê osmaniyan ve hatibû pejirandin. Lê di praktîkê de tirkan nedixwastin kurd bibin xwedî dewlet û ji bo wê jî çi ji destê wan bihata dikirin.

Bi şikestina tevgera di bin pêşengiya Şêx Seîd re, navenda doza azadiya Kurdistanê bû Agirî. Serokê Kurd Îhsan Nûrî Paşa tevger û şereke nûjen dida û roj bi roj Kurd berî bi serkeftinê dibûn. Tê zanîn rêxistina Xoybûnê serhildan birêvedibir. Xoybûn îlankirina Komara Agiriyê (li Ewropa Komara Araratê dihate binavkirin û pirranî wisa tê zanîn) bi fermî kir. Komar dê sazûmaniyeke demokratîk avabikira û Kurd û Ermenî di nava dostanî û têkildariyê de bijiyan.

Biroyê Heskî Têlî (Îbrahîm Heskî) bû serokê birêvebiriya avakirina hikûmetê û karên sîvîl. Herwekî Temir Axa wekî serokê artêşê û berpirsiyarê birêvebiriya avakirina karên leşkerî hate peywirdarkirin.

Bi alîkariya YKSS, Brîtanya û Îranê hêza kurdan hate şikestin û serhildan têkçû. Lê heya sala 1931ê ala Komara Agiriyê her dihate pêldan.

Xebatên Xoybûnê

Piştî têkbirina komara Agiriyê, karîkatura di Milliyetê de;Kurdistana Xeyalî li vê derê veşartiye.

Di vê navbêrê de di encama xebatên ronakbîrên kurd ên bi rêxistinkirinê yên ku di rêxistinên kurdan de xebatkirine, li beldeya Bihamdum ya Libnanê Kongreya Serbixwe ya Xoybûnê hate lidarxistin û vê Kongreyê li gel hemu rêxistinên kurd, serekeşîrên mûxalîf ên li Kurdistanê jî anîbû cem hev. Li hemberî banga hukumetê ya "efuya giştî" Xoybunê li her deverê belavok belavkirin û bang li eşîretan kir ku bi gotinên efuyê neyên xapandin.

Di vê navbêrê de Îhsan Nûrî Paşa di ser Îranê re derbasî cîhê ku eşîreta celaliyan rabû ser pêyan, yanî derbasî Agiriyê bû. Îhsan Nûrî Paşa, li vê derê serekeşîrên ku rabûne serhildanê, di nava tevgereke çekdarî de bi rêxistin kir.

Piştî ku berxwedana Agiriyê ji aliyê hêzên artêşa Komara Tirk ve hatin temirandin, di rojnameyên wê demê de qarîqatorekî qerfî hatibû weşandin û tê de li ser goristanekê wiha hatibû nivîsîn: "Kurdistana Xeyalî li vê derê veşartiye...". Dixwestin bibêjin ku êdî pirsgirêka kurdî hatiye betonkirin.

Ala

Al yekem carî di dema tevgera ji bo serxwebûna Kurdistanê ji Împeratoriya Osmanî de xuya bû û dişibe guhertoyek berê ku ji hêla rêxistina Xoybûn ve hatibû afirandin, di serhildana Araratê ya 1930 de çalak bû, û di dema 1927 de ji hêla Komara Araratê ya veqetandî ve hat daliqandin. –1931.

Alaya Komara Agiriyê ku di 1927 de hate afirandin

Bide ber

• Keyaniya Kurdistanê
• Komara Kurdistanê
• Kurdistana Sor
• Komara kurdî ya Laçînê

Mijarên têkildar

• Dîroka Bakurê Kurdistanê