Hêraklios

Hêraklios, Flabios Hêraklios (bi latinî: Flavius Heraclius Augustus; yewnanî: Ηράκλειος, Hērakleios), (jdb. nêzî 575 - m. 641) yek ji împeratorên Bîzansê di navbera 5ê kewçêra 610 û 641an de kargerî kirî bû.

Hêraklios Basileus
Solidusek bi Hêraklios û Konstantînê sêyem
Navê rastî	Φλάβιος Ἡράκλειος
Jidayikbûn	c. 575  Kapadokya
Mirin	11 sibat 641  Konstantînopolîs
Hevwelatî	Împeratoriya Bîzansê
Meqam	împeratorê Bîzansê (610–641)
Hevjîn	Fabîa Eudokîa Martîna
Zarok	Eudoksîa Epîfania Konstantînos III Yohanês Atalarîxos Konstantîn Nayê zanîn Theodosius Hêraklonas Davîd Martînos Augustîna Nayê zanîn Martinha Nayê zanîn
Dê û bav	Hêraklios ê Kal  (bav) Epîfanîa  (dê)
Malbat	xanedana Hêrakliyan
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre

Malbat

Hêraklios bi malbata xwe ve ji Ermenistanê bû. Hêraklios lawê Heraclius bû û ew generalekî giringê împerator Maurice bû.

Serîhildana li dijî împerator Fokas

Di 608an de bav û law herdu Hêraklios an li dijî împerator Fokas serîhildan. Di wê demê de di 609an de Hêrakliosê biçûk çû Misirê (wê demê Aegyptus) û li wir generalê Fokas (Phocas Bonosus) bin xist û ew navçeya Roma dest xwe xist.

Ji pê wê re Hêrakliosê biçûk di Sîcîlya û Kîpros re derbaza Konstantînopolîsê bû. Li wir bi arîstokratên bajer re beraftin kir û wek împerator da zanîn. Kênge ew gehîşte bajêr hin piştgirtiyên împerator rû li Fokas badan û piştgirî ji Herakliyo re kirin. Herakliyo bi hêsanî kete bajêr û Fokas bi xwe kuşt.

Di 5e kewçêra 610an de şunda hat tackirin û derbaza texta împeratoriye bû.

Împeratoriya Romê ji 526an ta 600an

Cenga li dijî persan

Kênge Herakliyo li textê runiştî bû, ji bo cenga hundur li Balkan hembera Awaran, li Sûrî jî hembera Sasanî hin xak hat wunda kirin bû.

Di wê demê de Hêraklios aşitî xast jî sasaniyan dewama êrîşên xwe kir û di 613an de Şam, di 614an de Orşelîm û di 616an de jî navçeya Misir dest xwe xistin. Wan dewama êrîşên xwe kir û heta hundurên Anatoliya xakên Bîzans dagir kirin û heta bajarekî nêzî paytexta Bîzans Konstantinopolis Chalcedon hatin.

Rewşa împeratoriyê ew qas zor bû ku împerator qala birina paytextê ji Konstantînopolîs de Kartaca dikir. Lê ji pê re Bîzansan êrîşa sasaniyan kir û xakên ji aliya sasaniyan hat dagir kirî bû şunda qezenc kirin. Di wê demê de di 626an de Awaran Konstantinopolis dagir kirn jî ji pê re Bîzansan şunda dest xwe xist.

Artêşên Hêraklios li dijî sasaniyan dewama cengê dikir û di 627an de gehîşte paytexta sasaniyan Ctesiphon û Şahê Sasaniyan ji aliya pêşengên Persan hat ji texte danîn. Paşwerê Xoşrû II Kavadh II bi peymaneke bi Herakleios re lihev hat û xakên Sasaniyan bi tunî dana Bîzansan. Herakliyo xwe li wir wek "Şahanşah" da zanîn jî, di 629an de şuna unvana împeratorên Bîzansên berê "Augustus" unvana Basileus girt û ew nêzî 800 salan heta hilwaşandina împeratorî ma.

Di 630an de jî Herakliyo Orşelîm dagir kir.

Cenga li dijî ereban

Împeratoriya Romê (641)

Di dema Hêraklios Muhemmed Pexêmber di Nîvgirava Erebîstan de dest bi belav kirina îslam û dagir kirina xakên wan deran kir.

Misilmanan ji pê vefata Muhemmed pexember re di 634an de êrîşa Sûrî û Felestîn kir. Di 636an de Cenga Yermuk de misilmanan Bîzans bin xist û Sûrî û Felestîn dagir kirin û çerxa ser Misir bûn. Kênge Hêraklios di 641ê de mir Misir bi piranî hat dagir kirî bû.