Donbas
Di vê gotarê de agahiyên bingehîn ên li ser mijarê kêm in an jî nîn in. (gulan 2024) |
Donbas (bi ûkraynî: Донба́с [donˈbɑs], Donbas; bi rûsî: Донба́сс, Donbass) herêmek e li başûrê rojhilatê welatê Ûkraynayê. Herêmeke dîrokî, çandî û aborî ye. Ji aliyê du dewletên cudaxwaz ên nenaskirî, Komara Gel a Donetskê û Komara Gel a Luhanskê ve hatiye dagirkirin. Peyva Donbas portmantoyek e, ku ji Donets Basin pêk hatiye. Kurtenivîsa "Donets Coal Basin" (bi ukraynî: Донецький вугільний басейн, bi romanî: Donetskyi vuhilnyi basein; bi rûsî: Донецкий угольный бассейн, bi romanî: Donetski basin). Navê hewza komirê referansa Donets Ridge ye; ya paşîn bi çemê Donets ve girêdayî ye. Gelek pênaseyên berfirehbûna herêmê hene.
Pênaseya herî gelemperî ya ku îro tê bikaranîn behsa herêmên Donetskê û Luhanskê yên Ûkraynayê dike. Di heman demê de herêma kana komirê ya dîrokî beşên van herêman dernaxe û deverên li herêma Dnipropetrovsk û başûrê Rûsyayê vedihewîne. Ewro herêmek bi heman navî ji herêmên Donetsk û Luhansk li Ûkrayna û herêma Rostov li Rûsyayê pêk tê. Donbas di navbera Zaporizhian Sich û Don Kozak Host de sînorê dîrokî ava kir. Ew ji dawiya sedsala 19'an de li vir herêmek girîng a kana komirê ye, dema ku ew bû herêmek pir pîşesazî.
Di adara 2014'an de piştî Euromaidan û Şoreşa Ûkraynayê rûberên mezin ên Donbasê ketin destê aloziyan. Ev alozî paşê veguherî şerekî cudaxwazên alîgirên Rûsya yên girêdayiyê Donetsk û Luhanskê ya bi navê "Komarên Gel" yên xwebexşkirî (ku ne ji hêla Rûsya û ne jî ji hêla endamek Neteweyên Yekbûyî ve wekî rewa têne nas kirin), bi piştgirîya Rûsyayê, tevî peydakirina çek û cebilxane û beşdarbûna servîsên leşkerî û ewlekarî, kirêt û dilxwazan, li dijî hikûmeta Ukraynayê şer dikin.
Berî şerê bajarê Donetskê (wê demê pêncemîn bajarê herî mezin a Ûkraynayê) wekî paytexta nefermî ya Donbasê dihat hesibandin. Bajarên mezin (zêdeyî 100,000 niştecîh) jî Luhansk, Mariupol, Makiivka, Horlivka, Kramatorsk, Sloviansk, Alchevsk, Sievierodonetsk û Lysychansk jî hebûn. Niha bajarê Kramatorsk navenda îdarî ya demkî ya Herêma Donetskê (Oblast) e, lê navenda demkî ya Herêma Luhanskê (Oblast) Sievierodonetsk e. Li aliyê cudaxwaz, Donetsk, Makiivka û Horlivka niha mezintirîn bajarên Komara Gel a Donetskê û Luhanskê û Alchevsk li Komara Gel a Luhanskê ne.