Donetsk
Donetsk (bi ûkraynî: Донецьк; bi rûsî: Донецк) bajarekî li rojhilatê Ukraynayê ye, ku navenda qada komirê ya Donbassê ye û beriya dewleta Ukraynayê pêncemîn bajarê herî mezin welêt bû. Herêm bi derdora qasî 1,1 mîlyon kesan e (di nav derdorên Ukraynayê). Hejmara niştecihên niha bi awayekî rast nayê diyarkirin. Bajar li welat cîhek pîşesazî ya girîng e, cîhê çend zanîngehan û navendek çandî ya girîng e.
Donetsk
bi rûsî: Донецк | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| bi ûkraynî: Донецьк | ||||||||
Ji jor heta jêrê, çep-rast: Veguherîna Katedrala Îsa (wêneya mezin), Qesra Donbassê, Şanoya Drama, Meydana Lenîn, Şanoya Opera, pira li ser Ilicha Prospect | ||||||||
 Ala .svg) Nîşan | ||||||||
| Koordînat: 48°00′10″Bk 37°48′19″Rh / 48.00278°Bk 37.80528°Rh | ||||||||
| Welat (de facto) |  Ukrayna | |||||||
| Oblast |  Komara Gel a Donetsk | |||||||
| Şaredarî |  Donetsk Oblast | |||||||
| Avakirin | 1869 | |||||||
| Mafên bajêr | 1917 | |||||||
| Paytexta Komara Gel a Donetskê | 2014 | |||||||
| Qism | ||||||||
| Îdarî | ||||||||
| Qada rûerdê | ||||||||
| • Bajar | 358 km2 (138 sq mi) | |||||||
| Bilindahî | 169 m (554 ft) | |||||||
| Nifûs (2021) | 905364 | |||||||
| • Bajarî | 2,009,700 | |||||||
| • Havîn (DST) | UTC+3 (EEST) | |||||||
| Kodên postayê | 83000 — 83497 | |||||||
| Koda telefonê | +380 622, 623 | |||||||
| Malper | gorod-donetsk.com | |||||||
biguhêre | ||||||||
.jpg)
Donetsk paytexta herêma Oblast Donetsk e, ku bi derdora 4,37 mîlyon niştecihên wê hene. Ji sala 1924'an heta 1961'an navê bajêr Stalino bû. Berî wê jî navê wî Jusowka bû, ku navê damezrînerê Brîtanî John Hughes bû.
Dîrok biguhêre
Yek ji niştecihên destpêkê yên madenê li axa Donetskê Aleksandrovka bû. Hebûna Aleksandrovskaya Kozak Sloboda di şûna wê de ji hêla 1779'an ve hatî pejirandin. Di dawiyê de kana komirê ya Aleksandrovsky li wir hate vekirin.
Bajarê Donetskê di sala 1869'an de hate damezrandin dema ku karsazê Welşî John Hughes kargehek pola û çend kanên komirê li Aleksandrovka kar dikir. Rûniştina karkeran a li kargehê bi Aleksandrovka re hate yek kirin û cîh bi navê Yuzovo, paşê Yuzovka (bi rûsî: Юзово, Юзовка), bi navê Hughes hate binavkirin. Di serdema xwe ya destpêkê de, wê koçberên ji Wales, nemaze ji bajarokê Merthyr Tydfil wergirtin. Di destpêka sedsala 20'an de, Yuzovka nêzîkî 50,000 niştecî bû û di sala 1917'an de statûya bajarekî bi dest xist. Navçeya sereke ya Yuzovka bi navê koloniya îngilîzî ye û eslê brîtanî yê bajêr sêwirandin herwiha mîmariya wê de xuya dike.
Dema ku Şerê navxweyî yê Rûsyayê dest pê kir, Yuzovka ji ragihandina serxwebûnê ya di 12ê sibata 1918'an de beşek ji Komara Sovyetê ya Donetskê ya Krivoy Rog bû. Komar di 2. Kongreya Sovyetê ya Tev-Ukraynayê de ji sala 20ê adarê 1918'an de, dema ku serxwebûna Komara Sovyetê ya Ukraynayê hat ragihandin û paşê hat hilweşandin.
Di sala 1924'an de, di bin desthilatdariya Sovyetê de, navê bajêr bû Stalîn. Di vê salê de, nifûsa bajêr bi tevahî 63.708 kes bûn û di sala pêş de 80.085 kes bûn. Di salên 1929'an heta 1931'an de navê bajêr bû Stalino. Li bajar heta sala 1931'an pergala ava vexwarinê tune bû, dema ku pergalek 55,3 km (34,4 mi) di binê erdê de hate danîn. Di tîrmeha 1933'an de, bajar bû navenda îdarî ya Oblast Donetsian ya SSR Ukraynayê. Di sala 1933'an de, yekem pergala kanalîzasyonê 12 km (7 mi) hate saz kirin û karanîna gazê sala din dest pê kir. Hin çavkanî[kîjan?] diyar dikin ku di dawiya sala 1923'an de bi kurtî navê bajêr Trotsk-li pey Leon Trotsky-ji bo çend mehan bû.