Babîl (bajar)

Babîl an jî Babil (bi erebî: بابل, Bābil; akadî: Bābili(m); bi logograma sumerî: KÁ.DINGIR.RAKI; îbranî: בבל, Bābel; yewnanî: Βαβυλών, Babylōn) weke peytexta babîliyan yek ji girîngtirîn bajarên Serdema kevnare bû. Ew li qerexan çemê Feratê hatibû avakirin û 90 km li başûrê Bexdaya Iraqa îro bû Parêzgeha Babîlê. Xirbe û jibermayên bajêr di destpêka sedsala 20'an de di nav de Robert Koldewey ji aliyê arkeologên rojavayî ve hatin kolan.

Babîl

Bajarê Babîlê (Îraq)

Dergehê Iştarê yê Babilê, di sala 1932'an de

Dergehê Iştarê yê Babîlê, li mûzexaneya Pergamonê ya Berlînê

Şêrek ji Dergehê Îştarê yê Babîlê, li mûzexaneya Pergamonê ya Berlînê

Hûrbîniyek ji Dergehê Îştarê yê Babîlê, li mûzexaneya Pergamonê ya Berlînê

Bêjenasî

Navê Babîl ji gotina akadî Bab-ilim an Bab-ilu tê û wateya wê "Dergehê Xwedê" ye. Lê ev nav bi dibêtiyeke mezin ji aliyê akadî û babîliyan ve şaş hatiye fêmkirin û koka wê ne akadî ye (Babbillum).

Babîl di Peymana Kevin de

Di kitêba pêşî ya Tewratê de serhatiya Birca Babîlê tê gotin (Destpêkirin 11):

Piştî tofana Nûh, mirov ji zarokên Nuh dîsa li ser dinyayê zêde bûn. Di wê demê de zimanê hemû mirovên dinyayê yek bû û peyivîna wan jî yek bû. Çaxê ku wan ber bi Rojhilat ve koç kir, li herêma Şînarê deştek dîtin û li wir cîwar bûn. Wan ji hev re got: «Werin, em ji xwe re bajarekî û birceke ku serê wê bigihîje ezmên ava bikin, da ku em nav û dengê xwe derxin; nebe ku em li ser rûyê hemû erdê belav bibin. Werin, em kelpîçan çêkin û em wan baş biqelînin.»

Wan weha kir û dest bi avakirinê kirin. Di şûna keviran de kelpîçên wan û di şûna xercê de, zifta wan hebû.

Xwedê bi nêta wan dizanî û li wî bajarî û li wê birca ku mirovan çêdikirin, nêrî. Wî got: «Ew hemû yek nîjad in û zimanê wan hemûyan yek e. Wan dest bi vê yekê kiriye û êdî tu tiştê ku bixwazin bikin ji wan re namîne zehmet. Werin, em dakevin jêr û zimanê wan tevlihev bikin, da ku ew zimanê hev fêm nekin.»

Xwedê weha kir û ji ber ku mirovan zimanê hev fêm nekir, devjenî derket û wan zû dev ji avakirina bajêr berda û li ba hev neman.

Bi wî awayî Xwedê mirov li ser rûyê hemû erdê belav kirin. Ji ber vê yekê ji bajêr re "Babîl" hat gotin, çimkî Xudan zimanê hemû mirovan li wir tevlihev kir û bû "bil bila" wan.

Di sala 586'an berî hatina Mesîh de, padîşahê Babîlê Nebûxadnezar bi artêşa xwe ve hat û Orşelîm vegirt. Wî sûra bajêr û Perestgeha Xwedê ya ku Silêman padîşah ava kiribû, xera kir, şewitand û gelek mirov hatin kuştin.

Nebûxadnezar jî gelek cihû sirgûn kirin, anîn herêma Babîlê. Li wê derê 70 salî man. Di wê demê de, li Babîlê Zebûr 137 hat nivîsîn.

Çavkanî

• Tewrat: Destpêk: 11:1-9
• Joan Oates: Babylon. Stadt und Reich im Brennpunkt des Alten Orient. Gondrom-Verlag, Bindlach 1990. ISBN 3-8112-0727-X
• Nelson DeMille: An den Wassern von Babylon. Goldmann-Verlag, München 1990. ISBN 3-442-09647-2
• Auf der Suche nach der Vergangenheit. Verlag Das Beste, Stuttgart 1982, 1988. ISBN 3-87070-183-8
• Die letzten Geheimnisse unserer Welt. Verlag Das Beste, Stuttgart 1977, 1989. ISBN 3-87070-333-4
• D. Arnaud: Nabuchodonosor II, roi de Babylone. Fayard, Paris 2003. ISBN 2213617619
• Domenique Charpin, D. O. Edzard, M. Stol: Mesopotamien - die altbabylonische Zeit. Orbis biblicus et orientalis (OBO) 160,4. Academic Press u. Vandenhoeck & Ruprecht, Freiburg - Göttingen 2004. ISBN 3525530633 ISSN 1015-1850
• Domenique Charpin: Hammu-rabi de Babylone. Presses Univ. de France (PUF), Paris 2003. ISBN 2130539637