Aram Xaçatiryan

Aram Îlîç Xaçatiryan (bi rûsî: Ара́м Ильи́ч Хачатуря́н; bi ermenî: Արամ Խաչատրյան, bi ermenî: Aram Xačatryan; wekî [ɑˈɾɑm χɑt͡ʃʰɑt(ə)ɾˈjɑn] dihêt gotin; jdb. 6ê hezîrana 1903an – m. 1ê gulan 1978an) muzîkvanê navdar ê ermenî-soviyetî ye. Ew wekî yek ji navdartirîn muzîkvanên Soviyetê û cihanê li sedsala 20ê dihêt naskirin. Ew li Tiblîs a paytexta Gurcistanê ji dayik bû û her li wî bajarî jî mezin bû. Ew li temenê 18-salîyê, li sala 1921ê, piştî soviyetandina herêmên Qewqazê çê Moskoya paytexta Soviyetê. Bi ser wê ra ko berî hingî qet muzîk nexwandibû, navê xwe li Enstîtûta Gnessin ya Muzîkê dest bi xwandinê kir, paşî çû ber dersa Nîkolay Miyaskovskî li Konzervatoara Moskoyê.

Aram Xaçatiryan
Navê rastî	Արամ Խաչատրiան
Jidayikbûn	24 gulan 1903 (bi julianî)  Tbîlîsî, Kojori
Mirin	1 gulan 1978  Mosko
Cihê goristanê	Komitas Pantheon
Hevwelatî	Yekîtiya Komarên Sovyet ên Sosyalîst
Perwerde	Moscow Conservatory (1929–1934) Zanîngeha Moskoyê Gnessin State Musical College (–1929) Moscow Conservatory (1934–1936) Gnessin Russian Academy of Music
Pîşe	Classical composer rêveberê orkestrayê music educator mamosteya/yê zanîngehê
Xebat	Piano Concerto Masquerade
Meqam	deputy of the Supreme Soviet of the Soviet Union
Partiya Siyasî	Partiya Komunîst a Yekîtiya Sovyetê (1943–1978)
Hevjîn	Nina Makarova (1933–1976)
Xelat	Xelata Stalîn (1941) USSR State Prize (1971) Order of Lenin (1973) Lehengê xebata sosyalîst (1973) Order of the October Revolution (1971)
Malper	www.khachaturian.am/
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre

Karê wî yê giring yê herî pêşîn knoserto ya piyanoyê ya sala 1936ê bû, ko navê wî li nav Soviyetestanê û li derveyî wê jî bilind kir. Paşî li sala 1940ê Konsertoya kemanê anko viyolonê û li sala 1946ê jî konsertoya çeeloyê nivîsî anko dana. Karên wî yên dî, suita Maskaradê bû li sala 1941, sirûda niştîmanî ya Komara Sosiyalîstî ya Soviyetî ya Ermenistanê (1944), 3 sîmfonî (1935, 1943, 1947) û nêzîkî 25 parçeyên muzîkê ji bo filman bûn. Lê ew herî zêde ji ber mêzîka baleyên Gayanê (1942) û Spartakos (1954) hatîye niyasîn. Parçeya Reqsa Kahorî ji baleya Gayanê yek ji navdartirîn parçe muzîkên cihanî ye ko di nav xelkê da gelek belav bûye.

Di salên xebata xwe da, ew gelek caran ji alîyê desthilata Soviyetistanê ve hezkirî bû û gelek mensebên bilind di muzîka wî welatî da wergirtin, herçend e ko ew li sala 1943yê bi awayekî fermî bû endamê Partîya Komonîst. Lê paştir ew digel Sergeyî Prokofiyef û Dimîtrî Şostakovîçî li sala 1948ê kevtin ber xezeba Partîyê û hemî berhemên wan weekî ″formalîst″ û ″dijberî-gel″ hatin nasandin. Piştî salekê dîsa Partîyê ew efû kirin.

Li sala 1950ê, Xaçatiriyanî li Enstîtûta Gnessinê ya Muzîkê û Konzervatoara Moskoyê dest bi dersgotinê kir û dest bi gerriyanekê li Ewropayê û Welatên Yekbûyî yên Amerîkayê kir. Li sala 1957ê, ew bû emîndar anko sekreterê Yekîtîya Muzîkdanerên Soviyetistanê û heta dawîya jiyana xwe li ser wê kursîyê ma.

Wî di karên xwe da, bil ji muzîka Ermenî, gelek mifa ji muzîka Gurcistanê û muzîka Kurdî wergirtîye. Nemaze, perdeya duyê ji Baleya Gayanêyê tijî awaz û muzîka kurdî ye.

Jiyan

Aram li gundekê nêzîkî paytexta Gurcistanê, Tiblîsê, di malbateka ermenî da hat ser dinyayê. Babê wî, Yeqîya, ji gundê Aza Jorî ya nêzîkî Urdûbadê li Nexcivanê hatibû ser dinyayê, lê paşî di temenê 13-salîyê da mişextî Tiblîsê bûbû.