Partiya Komunîst a Yekîtiya Sovyetê
Partiya Komunîst a Yekîtiya Sovyetê an PKYS (bi rûsî: Коммунистическая партия Советского Союза) partiyeke komunîst a li Rûsyayê û Yekîtiya Sovyetê bû.
Partiya Komunîst a Yekîtiya Sovyetê | |
|---|---|
| |
| |
 | |
 Logoya Partiya Komunîst a Yekîtiya Sovyetê | |
Dirûşm: Пролетарии всех стран, соединяйтесь!  | |
Sirûd: Înternasyonal | |
| Dewlet | Yekîtiya Komarên Sovyet ên Sosyalîst |
| Dema avabûnê |
|
| Damezrîner | |
| Serok |
|
| Cihê baregehê |
|
| Pêk tê ji |
|
| Hj. endaman |
|
| Nerîna siyasî | Çepgirên tund û Siyaseta çepgir |
| Îdeolojiya siyasî | Marksîzm-Lenînîzm û Soviet patriotism |
| Weşana fermî | Pravda |
| Çenga ciwanan | All-Union Leninist Young Communist League |
| |
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre | |
Navê wê di sala 1918 de piştî Şoreşa çiriya pêşîn ya li Rûsyayê ji Partiya Karker a Sosyal-Demokrat a Rûsyayê (Bolşevîk) (PKSDR(B)) wek Partiya Komunîst a Rûsyayê (Bolşevîk) (PKR(B)) hat guhertin. Di sala 1925 de navê wê wek Partiya Tev-Yekîtiya Komunîst (Bolşevîk) (PTYK(B)) hate guherandin. Di sala 1952 de navê partiyê bû Partiya Komunîst a Yekîtiya Sovyetê. Piştî derbeya têkçûyî ya tebaxê ya li Moskowê di sala 1991 de, ku hilweşîna Yekîtiya Sovyetê bileztir kir, çalakiyên partiyê bi Biryarnameya Serokatiya Rûsyayê ya 6ê çiriya paşîn a 1991an hate qedexe kirin.
Serokê partiyê ji 1912 heta 1924 Vladimir Ilyich Lenin bû. Di sala 1922 de, Yosîf Stalin postê nû yê sekreterê giştî yê partiyê girt û piştî mirina Lenîn di sala 1924an de, wî her ku çû hêzên dîktatorî yên ku li gorî şexsê wî hatine çêkirin, da xwê. Piştî bidawîbûna serdema Stalîn di sala 1953 de, Nîkîta Krûşçev di şerê desthilatdariyê yê paşê de di nav partiyê de xwe wekî sekreterê partiyê destnîşan kir. Di sala 1964an de Krûşçev hat hilweşandin û Leonid Brejnev bû cîgirê wî, ji sala 1966an de dîsa bû Sekreterê Giştî. Ji sala 1977an de Brejnev di heman demê de serokê dewleta Yekîtiya Sovyetê bû.
Piştî mirina Brezhnev di 1982 de, desthilatdariya Yuri Andropov û Konstantin Tschernenko di navberên kurt de man. Di sala 1985an de Mikhail Gorbaçov serokatiya partiyê girt û hewl da ku Yekîtiya Sovyetê bi reforman (glasnost, perestroika) nûjen bike û di heman demê de pêkhateyên sosyalîst biparêze. Lêbelê, Gorbaçov bi van hewldanên reformê têk çû; wî ne bi ser ket ku strukturên serkirdayetiya otokratîk li Yekîtiya Sovyetê ji holê rabike û ne jî karîbû PKYS reform bike partiyek demokrat a piralî.
Ji dor 1920 heta 1990, PKYS, wekî partiya dewletê ya di pergala yek-partî ya Sovyetê de, yekane hêza siyasî ya têkildar li Yekîtiya Sovyetê bû. Partiya Komunîst a Federasyona Rûsyayê (PKFR) dikare wekî partiya şûngirê PKYS ji bo Rûsyayê were dîtin.
Siyaseta PKYS di destpêkê de ji hêla îdeolojiya Lenînîzmê ve hate çêkirin, ku nûnertiya berfirehkirina Marksîzmê li gorî şert û mercên Rûsyayê ji hêla Lenîn ve hatî adaptekirin, ku piştre ji sala 1927an ve bi Marksîzm-Lenînîzm an Stalînîzma Stalîn hate guhertin. Piştî mirina Stalîn, ji sala 1956an de di bin desthilatdariya Nikita Krûşçev de asteke diyarkirî ji stalînîzasyonê dest pê kir. Ev ji aliyê cîgirê wî Leonid Brezhnev ve di sala 1964an de hat şikandin, li şûna wê PKYS kursek ji nû ve stendinê di bin destê wî de şopand, ku di encamê de di sala 1985an de ji hêla Mikhail Gorbaçov ve, ku xwe dispêre glasnost (vebûn û şefafî) û perestroika (ji nû veavakirin) bi dawî kir.
Rêxistina ciwanên Sovyetê Komsomol rêxistina ciwanan a partiyê bû. Her wiha Komîteya Rêxistinên Ciwanan a Yekîtiya Sovyetê jî hebû, ku hemû rêxistinên ciwanan tê de cih digirtin.
Dibistana partiyê ya navendî “W. I. Lenîn” li Moskovayê hebû. Gelek kadroyên ji partiyên komunîst ên welatên din jî li vir xwendine.