Şêx Evdirehîm (kirmanckî)
Ev gotar bi zaravayê kurdiya zazakî (kirmanckî, dimilî) hatiye nivîsandin û bi zaravayên dinê zimanê kurdî jî hene: Bi kurdiya bakûrî (kurmancî): Şêx Evdirrehîm Ji bo malpera zazakî, binêre: Wîkîpediya Kurdiyî zazakî (kirmanckî, dimilî). Ji bo lîsteya gotarên bi zazakî jî binêre gotara bi zazakî. |
Şêx Evdirehîm (b. Xinis, 1897 - m. Bismil, 1937) birayê Şêx Seîdî yo tewr qij o. Dewa Qollhêsarî de ameyo dinya ke na dewe girêdayeya Xinisî yê Erziromî ya.
Lajê Şêx Mehmûd Fewzî û birayê Şêx Seîdî yo qij o. Qolhîsar de dest bi perwerdeyîya xo kerde û medreseyanê cîya cîyayan de tehsîlê xo domna. Wexto ke şerê Cîhanî yo yewin dest pêkerd bi keyeyê xo koçê qezaya Dîyarbekirî, Pîranî kerd.
Mîyanê hereketê azadiya kurdan de ca girewt. Serewedartişê kurdan 1925 de cayo ke tede îqamet keno, Pîran de dest pêkerd. Verî cû ey Pîran de tifing teqnena û dima şer dest pêkerd. Destpêk ra hetanî peynî Şêx Evdirehîm mîyanê şerî de bi. Cîyatî û camêrdîya xo ra leqebê ey sey “Dudil” ameyêne zanayîş.
Îdamkerdişê Şêx Seîd û embazanê ey ra dima demeyêk koyan de bi embazanê xo ya şer kerd.[1] Badî şi binxete (Sûrîye) ke uca o dem bin hukmê Fransizan de bi. Sûrîye de Xoybunî reyde têkilî rona. Serra 1937 de wexto ke xoverrodayîşê Dêrsimî destpêkerd, o û tayê embazê xo agêrenê welat. Nîyetê înan bibi ke xo biresnê Dêrsim. La deşta Dîyarbekirî de dewa Selata Cêrêne de dekewtî dehfika eskerê tirkan.[2] Eskerî dormaleyê înan girewt û şer vejîya. Goreyê vatişan, eskerî ewnîyenê ke nêeşkenê bitepişê, dormaleyê înan de adir wekenê û înan ra tayênan veşnenê.[3] Tirba Şêx Evdirehîmî, Bismil de cayo ke tede şehîd bîyo uca de ya.
Şêx Evdirehimî bixo yew metnê sanike açarnayo kirdkî (zazakî). Hewayo ke Celadet Alî Bedirxan nuseno, ey 1932 de na estanike yew Kurdê Mukrî ra eşnawita û nuşta, dima ey na estanike Mela Nezîr û Muhyeddînî rê wenda, înan zî tadaya kirdkî. Mela Nezîrî tadaya Kirdkîya Sêwregi, Muhyeddînî zî tadaya kirdkîya Palî ser. Hewna hewayo ke Celadet nuseno ey nê teksti nawitî Şêx Evdirehîmî. Nuştişê Celadeti ra fam beno ke ey serra 1932 yan zî 1933 de na sanike nawita Şêx Evdirehîmî û beno ki Şêx Evdirehîmî zî Celadeti rê o çax tadaya kirdkî ser.[4] Orîjînalê tekstî bi destê Celadet Alî Bedirxanî ameyo nuştene. Celadetî verniya tekstî di wina nuşto: “Dumiliya welatê Mirdêsî”, “Şêx Evdirehim Efendî”. Malmîsanijî zî nê tekstî bi nameyê "Lwî û Kerg" kovara Çira de weşanayo.[5]
Çimeyî
biguhêre- ^ Newepel: rojnameyo kulturî yo 15 roje, hûmare: 22, Dîyarbekir 01-15 Sibate 2012, r. 8
- ^ Nevîn & Ayhan Güngör, Navdarên Kurd, Doz, 2008, r. 142
- ^ J. Îhsan Espar, “Kurdê ke 1937 de Seba Hewara Dêrsimî Veşayî û Kişîyayî: Şêx Evdirehîm û Embazê Ey”, Vate: kovara kulturî, hûmare: 38, wisar 2012
- ^ Celadet Bedirxan, “Zarê Dumilî li Mewlûda Usman Efendî”, Hêvî, Paris, hûmar: 2, Gulan 1984, r. 77-83
- ^ Çira, Kovara Kulturî, Hejmar 4, Stockholm, Kanûna Pêşîn 1995, r. 45-46
Galerî
biguhêre-
Gora Şêx Evdirehîm -
Gor û gol a Şêx Evdurrehîm li Bismilê
