Êlih
Êlih anku Êliḧ (bi tirkî: Batman) bajarekî Bakurê Kurdistanê ye.
Navçeya Êlihê | |
|---|---|
| Batman | |
 Bajarê Êlihê | |
 Nexşeya bajarê | |
  Navçeya Êlihê  Navçeya Êlihê  Navçeya Êlihê | |
| Koordînat: 37°53′0″Bk 41°7′40″Rh / 37.88333°Bk 41.12778°Rh | |
| Welat | Bakurê Kurdistanê |
| Dewlet | Tirkiye |
| Parêzgeh | Batman |
| Serbajar | Êlih |
| Hejmara bajarokan | 5 bajarok |
| Hejmara taxan | 136 tax |
| Hejmara gundan | 283 gund |
| Qada rûerdê | |
| • Giştî | 564 km2 (218 sq mi) |
| Bilindahî | 575 m (1886 ft) |
| Nifûs (2022) | 634.491[1] |
| • Berbelavî | 575,2/km2 (1490/sq mi) |
| • Serbajar (2022) | 487.000 [2] |
| Koda postayê | 72000 |
| Koda telefonê | (+90) 488 |
 | |
biguhêre | |
Nav
biguhêreNavê bajêr ê kevn Êlih e. Di sala 1957an de navê bajar bûye "Batman".
Dîrok
biguhêreKronolojiya bajêr
biguhêreBerî Îsa (zayîn)
biguhêre- 800 - 612 dema asûriyan
- 612 - 550 Împeratoriya medan
Piştî Îsa (zayîn)
biguhêre- 350 Dema mekedoniyan
- 700 Dema ereban
- 927 Dema bîzansiyan
- 1107 Dema selçukiyan
- 1243 dema mogolan
- 1514 Dema osmaniyan
- 1894 Serhildana Sasonê li dijî osmaniyan
Erdnîgarî
biguhêreCihên erdnîgarî û sînorên bajêr
biguhêreBajar di nav parelelên 42° 54´ û 40° 59´ bakûr û merîdiyenên 38° 34´ û 37° 22´ rojhilat de ye. Bajar li bakûr bi Bidlîs û Mûşê, li rojhilat bi Sêrtê, li başûr bi Mêrdînê û li rojava jî bi Amedê hatiye dorpêçkirin.
Taybetiyên erda bajêr
biguhêreErda herêmê ji 75,7% ji çiyayan pêk tê. Zozan û deşt ji 24,3% e. Ji wî erdî ji 91,7% ê wî ji bo çandiniyê tê bikaranîn. Li herêmê bi tenê nîsk, genim, tûtin, pembo, tirî û zebeş, pîvaz tên çandin. Gwîz, berrû, incaz, beîv, hîjîr û wez jî li wêre tên şitlandin.
Avûhewa
biguhêreLi herêmê avhewaya reşahiyê serdest e. Havînan germ û zuha, zivistanan jî sar û berf û payîz baranî derbas dibe.
Çiyayên herêmê
biguhêreSason (2.973 m), Zupser (2.044 m), Raman (1.263 m)
Deşt û zozanên herêmê
biguhêreDeşta Batmanê (10.000 ha), Deşta Qubînê (dirêjahî 15–20 km, firehî 2–3 km ye).
Geliyê Çemê Batmanê û qismek ji geliyê Çemê Dîcle, geliyên herî mezinên li herêmê ne.
Çem û gol
biguhêreGol li herêmê tune ne. Çemê Batmanê û Dicleyê yên herî mezin in ên ku li herêmê diherikin. Çemê Xerzan jî dikeve nav sînorên bajêr.
Cureyên heywanan
biguhêreXwedîkirina heywanên kedî mijûliyeteke mezin e li herêmê. Li herêmê heywanên kovî, wekî rovî, kew, kîvroşk û gur jî peyde dibin.
Binerdên bajêr
biguhêreLi Qubînê, li Çiyayê Ramanê petrol derdikeve. Wekî din li herêmê xwê, krom, asfalt û sifir jî ji bin erdê derdikeve.
Ciyên turîstîk, dîrokî û gerê
biguhêreKela Hezoyê û bajarê berê yê Heskîfê ciyên gerê yên ji bo turîstan e.
Çand û huner
biguhêreOl û civak
biguhêrePiranîya serjimarê ji misilmanan pêk tê. Li gundên li derûdora Qubînê êzîdî gelheyeke mezin dinimînin. Xiristiyan pir kêm li herêmê peyde dibin. Piranîya gelheyê ji kurdan pêk tê. Van salên dawî bi saya Rafînera Petrolê tirk jî li herêmê bi cih bûne. Ereb û suryanî jî civakên din ên herêmê ne.
Xwarênên herêmê
biguhêreKeşkek, biryan, kifta bi mast û "Kitel" xwarinên herî naskirîne ku li herêmê tên xwarin.
Kincên herêmê
biguhêreŞelwar ji alî zilaman ve tê li xwe kirin. Bi ser de îşligek ku milê wî dirêj û nexş kirî (celehu) tê li xwe kirin. Di nigan de gorên ji hirî çêkirî û pêlavên ku jê re dibêjin "reşik" hene.
Jinên herêmê fîstanên hevreşim yên rengîn ku dibiriqîn li xwe dikin. Şelwarek fireh û gorên ji hirî li xwe dikin. Kefî yan jî puşî jî didin serê xwe. Pêlavên lastîk yan jî çarox ji li nigên xwe dikin.
Li heremê kincên modern ji, bi taybetî wan salên dawî tên li xwe kirin.
