|
[[Wêne:Hof_(Dvor)-_Bildstock_-_Erzengel_Michael.jpg|thumb|[[Serfirîşte]] [[Mîxayîl]]]]
[[Wêne:Bernhard Plockhorst - Schutzengel.jpg|thumb|Ji aliyê Bernhard Plockhorst ve tê pêşandan ku Firîşteyek parêzvan li ser du zarokan temaşe dike.]]
'''Firîşte''', '''melek''' an jî '''milyaket''' ([[erebî]]: '''ملاك, ''malak'', [[îbranî]]: '''מלאך, ''malˀāχ'', [[yewnanî]]: '''Άγγελος, ''ángelos''), terîmekîterîmeke dînî ye ku li gorî baweriyan xizmetkariya [[Xweda|Xwedayaxwedayan]] dike. Li gorî [[Baweriyênbaweriyên Îbrahîmîîbrahîmî]] gelek caran wan wekî navbeynkarên ezmanî yên di navbera Xwedê (an bihuştê[[bihuşt]]ê) û mirovahiyê de nîşan didin.<ref>{{Cite journal|title=angel|url=https://www.thefreedictionary.com/angel|journal=The Free Dictionary}}</ref>
Di nava karên wan de jiboji bo mirovan parêzvan, rêber û xizmetkariya [[Xweda|Xwedê]] heye.<ref>{{Cite web|url=http://www.augustinus.it/latino/esposizioni_salmi/index2.htm|title=Augustinus Hipponensis - Enarrationes in Psalmos|website=www.augustinus.it|access-date=2021-10-04}}</ref> Baweriyên Îbrahîmîîbrahîmî hiyerarşiyên melekan ku li gorî [[Mezhebmezheb]] û [[Dîn|Dînandînan]] diguherin, tê pênase kirinpênasekirin. Hinek Firîştefirîşte xwedî navên taybet in (wekî [[Cibrayîl|Cibraîl]] û [[Mîxayîl|Mikaîl]]).
== Etîmolojî ==
Firîşte, ku di zimanên rojavayî de tê bikaranîn ji peyva yewnanî Angelosê''ángelos'' tê girtin û Agelos''ángelos'' di yewnaniya kevn de tê wateya sefîrê[[sefîr]]. Li gorî Pantheona[[panteon]]a yewnanî ya Firîşte Angelia, peyamnêrê xwedawendanan e û keça xwedayê peyamnêr [[Hermes]] e.
Tê hizirandin ku tê de peyvên wekî milyaket, melîk, milk, milk, memlûk hatine afirandin, ji navê ''Molek'' (molech''molekh'', moloch''molokh''), xwedayê [[gelê Emon]] ê ku cîranê Îsraîliyanîsraîliyan bû, tê.
==Firîşte li gorî baweriyan ==
===Zerdeştî===
Di baweriya [[Zerdeştî|Zerdeştiyêzerdeştiyê]] de kesayetên cuda yên bi xuyabûna firîşteyan hene. Her kes xwedî Firîşteyekfirîşteyek parêzvan, bi navê [[Fravaşî]] ye. Ew alî mirovan û zindiyên din dikin û di heman demê de ew enerjiya Xwedê nîşan didin.
[[Amesha Spentas]] gelek caran wek Firîşteyafirîşteya hatine hesibandin, lê belê ji wan re tu referansên rasterast tune, ku wan peyaman anîne. [[Ahûra Mezda]] ("Perwerdekarê Biaqil", Xwedê); ew di destpêkê de bi awayekî veqetî xuya bûn û paşê bûne kesên şexsî ku bi aliyên cuda yên afirandina [[Xweda|Xwedê]] re têkildar bûn.
=== Êzdîtî ===
{{...}}}
===Îslam===
Baweriya bi firîşteyan beşek ji baweriya olî ya îslamî ye, ango ew yek ji prensîbên baweriyê ye. Li gorî vê yekê, kesê ku di oladînê îslamê de bi hebûna firîşteyan bawer nake û nêrîna firîşteyê ola îslamê bawer nake. Mijar di 2/285 û 2/177 de di Quranê de derbas dibe.
Di ola îslamê de, firîşte wekî hebûnên ku naxwin, venaxwin, mêranî û jinîtiya wan nîn e, xew nakin, gunehan nakin, nedîtî ne, ji ronahî an agir<ref>Jane Dammen McAuliffe ( Weşanger.): Encyclopaedia of the Qurʾān. Berga 5ê, Brill, Leiden/Boston 2001, Rûpel 117–121 û Berga 3ê Rûpel 45</ref> hatine çêkirin. Wezîfeya wan ev e ku li afirîdên bi navê Xwedê temaşe bikin, di wan cûrbecûr de hêz û karên hunerî yên Xwedê bibînin, ji hemî kêmasiyan pesnê Xwedê bidin û ji Xwedê re perestîşt bikin. ▼
▲Di ola îslamê de, firîşte wekî hebûnên ku naxwin, venaxwin, mêranî û jinîtiya wan nîn e, xew nakin, gunehan nakin, nedîtî ne, ji ronahî an agir<ref>Jane Dammen McAuliffe ( Weşanger.): Encyclopaedia of the Qurʾān. Berga 5ê, Brill, Leiden/Boston 2001, Rûpel 117–121 û Berga 3ê Rûpel 45</ref> hatine çêkirin. Wezîfeya wan ev e ku li afirîdên bi navê Xwedê temaşe bikin, di wan cûrbecûr de hêz û karên hunerî yên Xwedê bibînin, ji hemî kêmasiyan pesnê Xwedê bidin û ji Xwedê re perestîşt bikin.
===Cihûtî===
Firîşte, bi îbranî מלאך ''Malmal'achakh'' "peyamnêr", bi wergera Tanaç û di kevneşopiyeke dirêj de wek hebûnên xwezayî yên li ezmanan li ba Xwedê disekinin, lê ji Xwedê cuda ne û ji wan re dibin xizmetkar. Carinan ew daxwaza Xwedê ji kesên hilbijartî re tînin.<ref>{{Cite book|title=3-261-02633-2}}</ref> Di kevneşopiya Cihûyan de jî ji mirovan kêmtir in, ji ber ku îradeya wan bi xwe nîne û tenê dikarin daxwazên xwedayî pêk bînin.
===Mesîhî ===
Di xirîstiyaniyê de milyaket her dem xwedî girîngiyek mezin in. Di doktrîna milyaketê [[Pseudo-Dionysius Areopagita]] de, rêza hiyerarşîk a milyaketan rolek sereke dileyze. [[Thomas Aquinas]] bi berfirehî li ser doktrîna melekan a berhema xwe [[Summa TheologiaeyaTheologiae]] xwe dade bi awayekî berfireh diyar kiriye. Li gorî Thomas, Firîştefirîşte hebûnên nemadî ne, ji formên paqij pêk tên û ti xuyabûneke ya wan tine. Di [[Încîl|Încîlê]] de, di nav Firîşteyanfirîşteyan de behsa celebên cûda dike.<ref>{{Cite web|url=https://www.stmichael-online.de/engel.htm|title=Über die Engel|website=www.stmichael-online.de|access-date=2021-10-04}}</ref>
== Çavkanî ==
{{Çavkanî}}
[[Kategorî:Dîn]]
| 