Rosa Luxemburg

Rosa Luxemburg (jdb. 5ê adarê 1871 li Zamość li Polonyayê – m. 15ê kanûna paşîn 1919 li Berlîn li Elmanya), fîlozof, şoreşger û pêşengeka Marksîst a alman e.

Rosa Luxemburg

Jidayikbûn	5ê adara 1871an Zamość (en) (Congress Poland (en))
Mirin	15ê kanûna paşîn a 1919an (47 salî) Berlîn
Navê rastî	Róża Luksemburg
Navê jidayikbûnê	Rozalia Luxenburg, Rozalia Luksenburg
Nasnav	R. Kruszynska
Hevwelatî	Almanya, Rûsyaya Çarî
Perwerde	University of Zurich (en)
Pîşe	Siyasetmedar, fîlozof, şoreşger, aborînas, rojnamevan, editor, political theorist, botanical collector, economist, rojnamevanê alîgir, editing staff, docent
Hevjîn	Gustav Lübeck (d) (ji 1889 heta 1903) Julian Marchlewski (en) (dp. 1893)
Partiyên siyasî	Social Democracy of the Kingdom of Poland and Lithuania (en) (1893-1918) Partiya Sosyaldemokrat a Almanya (1898-1915) Spartacus League (en) (1915-1918) Independent Social Democratic Party of Germany (en) (1917-1918) Communist Party of Germany (en) (dp. 1ê kanûna paşîn a 1919an)
Xwendekara	Julius Wolf (d)
Partenaires commerciaux	Julian Marchlewski (en) (dp. 1893), Leo Jogiches (en) (dp. 1893), Karl Liebknecht (en) (dp. 1918)

Bilêvkirin

Xebatên navdar

The Accumulation of Capital (d), Social Reform or Revolution (d)

Şanenav

Wêneyê goristanê

Li Polonyayê ji dayîk bûye û bi eslê xwe cihû ye. Navê wê yî berê Rozalia Luksenburg e. Di temenekê ciwan de dest bi têkoşîna sosyalîzmê dike û hêj 18 salî bûye wekî penaber direve Swîsreyê. Ji partiyên sosyalîst ên Polon û Rûs cuda difikire û xwe dide karê pêkanîna şoreşek sosyalîst li rojavayê Ewropayê. Gorî wê heger li welatek wekî Almanya şoreş pêk were, ango ki welatek dewlemend û xwedî kapîtalîzmeka pêşketî, dê li Polonyayê bi hêsanî şoreş çêbe. Ev fikrên wê dibe sedem ku ji aliyê sosyalîstên Rûs û Polon ve were rexnekirin.

Luxemburg herwekî di modela rêxistinên sosyalîst de jî hinde guhertinên nû pêşniyar dike. Bi gelek sosyalîstên navdar ên hemdemî ve dikeve têkilî û nîqaşan. Ramanên wê li seranser Ewropayê tê şopandin. Luxemburg herwekî perwerdeya xwe jî li bajarê Zürichê didomîne. Di sala 1898an de bi Gustav Lübeck re dizewice û li Berlînê bicihdibe. Di nava refên SPD (Partiya Sosyaldemokrat a Alman) têdikoşe. Gelek caran tê zindanîkirin û bi destpêka Şerê Cîhanî yê Yekem ji SPD derdikeve. Lewra SPD piştgiriya şer dike.

5ê tebaxê 1914 de bi Karl Liebknecht re Internationaleyê (Înternasyonalê) dadimezirîne. Ev koma han piştre bi navê Spartakusbund (Yekîtiya Spartakûs) tê binavkirin. Ji ber armancên vê komê Luxemburg dîsa tê girtin û 2 sal di zîndanê de dimîne. Li zîndanê xebatên xwe didomîne. Rexneyên girîng li Bolşewîkan dike. Piştî azadiya xwe bi hevalên xwe ve Partiya Komunîst dadimezirîne û dest bi cerbandina pêkanîna şoreşê dike.

Di 15ê kanûna paşîn 1919 de bi tevî Karl Liebknecht tên girtin û bi hovîtî têne kuştin.

Galerî

• 
  Rosa Luxemburg (1883)
• 
  Rosa Luxemburg (1895)
• 
  Rosa Luxemburg (Berlin, 1907)
• 
  Rosa Luxemburg û Kostja Zetkin (1909)
• 
  Clara Zetkin û Rosa Luxemburg (1910)
• 
  Rosa Luxemburg (1915)
• 
  Rosa Luxemburg (1918)

Girêdanên derve

Li Wikimedia Commons medyayên di warê Rosa Luxemburg de hene