Wîkîpediya

Pêşmerge

Hêzên leşkerî yên Herema Kurdistanê

Pêşmerge, hêzên leşkerî ya kurd e ku berpirsê ewlekariya Herêma Kurdistanê (Başûrê Kurdistanê) ye. Hêzên Pêşmerge li gorî Destûra Bingehîn a Iraqê, berpirsê ewlehiyê ya Herêma Kurdistanê ye.[2][3][4] Li gorî yasayên Iraqê ya niha qedexe ye ku hêzên çekdar ên Iraqê derbasê herêma ewlehiya berpirs a hêzên pêşmerge (Herêma Kurdistanê) bibin.

Pêşmerge
DamezrandinJi salên 1920an heta niha
WelatBaşûrê Kurdistanê başûrê Kurdistanê
CureArtêş
Mezinahî390.000[1]

Dîroka Pêşmerge vedigere sedsala 18an ku di bin destê Osmanî û Safewiyan de weke hêzeke tund-eşîretî dest pê kir û paşê di sedsala 19an de guherî hêzeke gerîlayî ya bi dîsîplîn û perwerdekirî. Di sedsala 20an de hêzên pêşmerge wekî artêşeke nîzamî berpirsyariya ewlekariya Başûrê Kurdistanê girtiye ser xwe.

Etîmolojî

biguhêre

Peyva "Pêşmerge" tê wateya "pêş girtina mirinê".[5][6] Valentine diyar dike ku ev nav yekem car ji aliyê Qazî Mihemed ve di dema Komara Mehabadê de (1946-1947) hatiye bikaranîn.

Dîrok

biguhêre
 
Mistefa Barzanî heta mirina xwe di sala 1979an de serokê sereke yê siyasî û leşkerî yê doza Kurd bû.

Kevneşopiya serhildanê ya şervanên Kurd bi hezar salan li gel daxwazên serxwebûnê heye û şervanên Kurd ên destpêkê li dijî Împeratoriyên farisî, Împeratoriya Osmanî û Împaratoriya Brîtanyayê şer kirine.[7]

Di dîrokê de Pêşmerge cara yekem wekî rêxistineke gerîlayî hebûn lê di bin Komara Kurdistanê a Mehabadê ya xweser (1946-1947) de, hêzên Pêşmerge bi serokatiya Mistefa Barzanî bû artêşa fermî ya komarê. Piştî rûxandina Komara Kurdistanê a Mehabadê û bidarvekirin serokê komarê Qazî Mihemed, hêzên Pêşmerge dîsa wek rêxistineke gerîlayî derketiye holê.[8]

Li Başûrê Kurdistanê piraniya Pêşmergeyan bi serokatiya Mistefa Barzanî û Partiya Demokrat a Kurdistanê dihate birêvebirin.[9] Di sala 1975an de Pêşmerge di şerê duyem ê Iraq û Kurdistanê de têk çû. Endamê serkirdayetiya PDKê Celal Talebanî di heman salê de ji bo zindîkirina berxwedanê derket û Yekîtiya Niştimaniya Kurdistanê damezrand. Ev bûyer dibe bingehek ji bo nerazîbûna siyasî di navbera PDK û YNKê de ku heta îro hêzên Pêşmerge û piraniya civaka Kurdistanê ku li Kurdistanê parçe bûye.[10][11]

Piştî mirina Mistefa Barzanî di sala 1979an de kurê wî Mesûd Barzanî cihê wî girt.[12] Ji ber ku alozî di navbera PDK û YNKê de zêde bû, piraniya Pêşmergeyan şer kirin ku herêmekê di bin kontrola partiya xwe de bihêlin û di heman demê de li hember êrişên artêşa Iraqê jî bisekinin.

Di sala 2022an de jibo yekkirina hêzên Pêşmerge niqaş hene.[13]

Çek

biguhêre

Payeyên (rutbe) leşkerî

biguhêre
Îngilîzî Kurdî
General Payedar
Lieutenant General Salar
Major General Serdar
Brigadier Sertîp
Colonel Serheng
Lieutenant Colonel Pêşkar
Major Pêşrew
Captain Pêşeng
First Lieutenant Cîdarî yekem
Second Lieutenant Cîdar
Çavkanî[14]

Pêşangeha wêneyan

biguhêre
  •  
    Pêşmerge li Kerkûkê
  •  
    Zêrevanî
  •  
    Pêşmerge

Çavkanî

biguhêre
  1. ^ "The Kurdistan Region of Iraq - Access, Possibility of Protection, Security and Humanitarian Situation" (PDF). r. 41. Roja gihiştinê 3 tîrmeh 2019.
  2. ^ "وزارة البيشمركة". web.archive.org. 12 kanûna paşîn 2015. Ji orîjînalê hat arşîvkirin. Roja arşîvkirinê: 12 kanûna paşîn 2015. Roja gihiştinê 12 tîrmeh 2022.{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (lînk)
  3. ^ Newton-Small, Jay (31 kanûna pêşîn 2012). "Destination Kurdistan: Is This Autonomous Iraqi Region a Budding Tourist Hot Spot?". Time (bi îngilîziya amerîkî). Roja gihiştinê 12 tîrmeh 2022.
  4. ^ "Rare terrorist attack in peaceful Kurdish region of Iraq kills 6". Stars and Stripes (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 12 tîrmeh 2022.
  5. ^ Koerner, Brendan (21 adar 2003). "What does the Kurdish word peshmerga mean?". Slate Magazine (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 12 tîrmeh 2022.
  6. ^ Lyttelton, Adrian. The Hero and the People. Palgrave Macmillan.
  7. ^ "Diginole: FSU's Digital Repository | DigiNole". diginole.lib.fsu.edu. Roja gihiştinê 12 tîrmeh 2022.
  8. ^ "University of Chicago Press". Wikipedia (bi îngilîzî). 17 hezîran 2022.
  9. ^ "Kurdistan Regional Government". Wikipedia (bi îngilîzî). 30 hezîran 2022.
  10. ^ van Bruinessen, Martin (1986). "The Kurds between Iran and Iraq". MERIP Middle East Report (141): 14–27. doi:10.2307/3011925. ISSN 0888-0328.
  11. ^ "Getting Peshmerga Reform Right: Helping the Iraqi Kurds to Help Themselves in Post-ISIS Iraq - Foreign Policy Research Institute". www.fpri.org (bi îngilîziya amerîkî). Roja gihiştinê 14 tîrmeh 2022.
  12. ^ "Gobierno Regional del Kurdistán | President" (bi îngilîziya amerîkî). Roja gihiştinê 14 tîrmeh 2022.
  13. ^ "Peşmerge'nin birleşmesi siyasi uzlaşıya bağlı - Al-Monitor: Independent, trusted coverage of the Middle East". www.al-monitor.com (bi tirkî). Roja gihiştinê 14 tîrmeh 2022.
  14. ^ http://kurdistanskyscrapers.com/topic/9346414/1/

Girêdanên derve

biguhêre
Ji "https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Pêşmerge&oldid=1783503" hatiye standin.