Lîbya

ليبيا
Komara Lîbyayê
(Ala) (Nîşan)
Sirûda netewî: Libya Libya Libya'
Zimanên fermî	Erebî
Paytext	Trablûs 32°52′Bk 13°11′Rh
Bajarê mezin	Trîpolîs
Sîstema siyasî	Komar
- Serokdewlet  - Serokwezîr	Muhammed el-Menfi Abdul Hamid Dbeibeh
Rûerd  - Giştî	1,759,541 km2 km2
Gelhe  - Giştî (2022)  - Berbelavî	6,9 mîlyon kes 9.4 kes/km2
Dirav	Dînarê
Dem	UTC +1, havînê +2
Nîşana înternetê	.ly
Koda telefonê	+218

Lîbya (bi erebî: ليبيا‎, lat. Libya) welatekî li Afrîkaya Bakur ye.

Dîrok

Welatê Lîbyayê heta sala 1911ê de jî di bin desthilata Osmaniyan da bû lê piştî dagirkirina Ewropiyan bo hemû Afrîkaya Bakur, welatê Îtalyayê jî li sala 1911ê de dest bi dagirkirina Lîbyayê kir.

Di Şerê Cîhanî yê Duyem de Fransa û Brîtanyayê bi alikariya xelkê Lîbyayê Lîbya dagir kir. Lîbya bû sê parçe, yek parçe di destê Fransayê de bû û du parçe di destê Brîtanyayê de bûn. Parçekê di destê Brîtanyayê de serokê terîqeta Şenûsî birêve dibir. Neteweyên Yekgirtî ji bo serxwebûna Lîbyayê biryarek da û di bin rêvebiriya serokê terîqeta Şenûsî key Îdrîs de li sala 1951ê de Lîbya bû serbixwe. Lê hindek leşkerên Brîtanya û Amerîkayê man li welat.

Li sala 1969ê de bi rêberiya Muemer Qedafî li Lîbyayê derbeya leşkerî pêkhat. Qedafî bû desthilatê nû.

Erdnîgarî

Lîbya li ber Deryaya Navîn ye. Dewletên cîran li rojhilat Misir û Sûdan, lî başûr Nîjer û Çad û li rojava jî Tûnis û Alcerya ne. Paytexta Lîbyayê Trîpolîs e.

Rûbera wî nêzî 1.800.000 km² e ku 90% ê wê ji çolan pêkhatiye; Lîbya, li gor rûber, çaremîn welatê mezinê Efrîqa û 17'emîn welatê mezinê cîhanê ye.

Aborî

Mezintirîn beşa aborî ya Lîbiyayê, berhemînan û firotina neftê ye.

Nifûs

Nifûs li gorî salan

Sal Nifûs ±% 1960 1.428.435 —     1961 1.478.580 +3,5% 1962 1.532.042 +3,6% 1963 1.588.755 +3,7% 1964 1.648.635 +3,8% 1965 1.711.637 +3,8% 1966 1.777.725 +3,9% 1967 1.846.963 +3,9% 1968 1.919.537 +3,9% 1969 1.995.704 +4,0% 1970 2.075.651 +4,0% 1971 2.159.518 +4,0% 1972 2.247.280 +4,1% 1973 2.338.769 +4,1% 1974 2.433.719 +4,1% 1975 2.531.982 +4,0% 1976 2.632.823 +4,0% 1977 2.736.280 +3,9% 1978 2.843.816 +3,9% 1979 2.957.454 +4,0% 1980 3.078.255 +4,1% 1981 3.207.065 +4,2% 1982 3.342.302 +4,2% 1983 3.479.637 +4,1% 1984 3.613.208 +3,8% 1985 3.738.814 +3,5% 1986 3.854.631 +3,1% 1987 3.961.787 +2,8%

Sal Nifûs ±% 1988 4.062.672 +2,5% 1989 4.161.093 +2,4% 1990 4.259.811 +2,4% 1991 4.359.515 +2,3% 1992 4.459.214 +2,3% 1993 4.558.021 +2,2% 1994 4.654.483 +2,1% 1995 4.747.619 +2,0% 1996 4.837.354 +1,9% 1997 4.924.347 +1,8% 1998 5.009.240 +1,7% 1999 5.092.939 +1,7% 2000 5.176.185 +1,6% 2001 5.258.677 +1,6% 2002 5.340.389 +1,6% 2003 5.422.612 +1,5% 2004 5.507.000 +1,6% 2005 5.594.450 +1,6% 2006 5.658.475 +1,1% 2007 5.782.108 +2,2% 2008 5.876.805 +1,6% 2009 5.964.325 +1,5% 2010 6.040.612 +1,3% 2011 6.103.233 +1,0% 2012 6.154.623 +0,8% 2013 6.201.521 +0,8% 2017 6.374.616 +2,8% 2018 6.678.567 +4,8%

Çavkanî: Li ser Wîkîdaneyê bibîne

Mijarên têkildar

• Alaya Lîbyayê

Girêdanên derve

 Li Wikimedia Commons medyayên di warê Lîbya de hene.

• Underground "Fossil Water" Running Out Brian Handwerk, National Geographic, May 6, 2010. (inglîzî)
• (inglîzî) Libya turns on the Great Man-Made River Marcia Merry, Printed in the Executive Intelligence Review, September 1991.