Kûruşê Mezin

Împaratorekî Împaratoriya Hexamenîşî ye
(Ji Kûruşê II hat beralîkirin)

Kûruşê II, ango Kûruşê duwem yan Kûruşê Mezin (bi zimanê farsiya kevin:KUURUUSHA کوروش Kûruş, bi zimanê Babîloniyan: Kuraş, bi zimanê yewnanî: Kyros), şahanşah pêşî yê Hexamenişî‎ e (558 b.z.- 530 b.z.). Jê hatîbûna wîyî siyasî û leşkerî hişt ku ew desthilatiya împeratoriya farisan bihêz bike û li hemû rojhilata navîn desthiladariya farisan (Axamenî) qewîn bike. Gelek agahdariyê cihê di derbarê wî de hene. Lê em dizanin ku ew ji binemala Axameniya bû, ku keyên farisan bûn.

Kûruşê Mezin
Image dans Infobox.
Great King (en)
- b.z.
Cambyses I (en)
Cambyses II (en)
Şahanşah
- b.z.
Cambyses I (en)
Cambyses II (en)
Jidayikbûn
Nêz.Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Anshan Persia (en) (Pars)Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Mirin
Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Syr Darya (en)Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Cihê goristanê
Tomb of Cyrus the Great (en)Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Navê rastî
𐎤𐎢𐎽𐎢𐏁Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Hevwelatî
Împeratoriya Hexamenişî, Anshan Persia (en)Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Sernavên esilzade
Keyê Medê (d)
Şahanşah
King of Sumer and Akkad (en)
King of the Universe (en)
Great King (en)
King of the Four Corners (en)Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Pîşe
Desthilatdar, seroka/ê leşkerî, organizational founderLi ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Malbat
Achaemenid dynasty (en)Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Bav
Cambyses I (en)Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Mandane of Media (en)Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Hevjîn
Cassandane (en)
Amitis Shahbanu (en)
Neithiyti (d)Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Zarok
Cambyses II (en)
Roxane (d)
Atossa (en)
Bardiya (en)
Artystone (en)Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre

Ew heman demê li gor Herodot xwarziyê Astiyagesê keyê Medan yê dawiyê bû. Astiyages xwestibû piştî ku Koçekan jê re gotibûn ku dê xwarziyê wî desthilatiya wî ji bistîne, Kûruş bikuje.lewre vî destur da wezîrê xwe Harpagos ko wî bikuje û Harpagos ew kar da şiwanek bi nawê Mehrdad Lê mehrdad vî nekuşt. Herodot dibêje ku Kûruş di deh saliya xwe de êdî mîna Keyekî ye, ew ji zarokan re dibêje ezê bibime şahê we. Kûruş jê agahdar dibe ku xwarziyê Astiyages e û Astiyages jî êdî dizane ku ew dijî. Li ser vê yekê Astiyages wî ji seraya xwe dûrdixe û wî dike Mîrê farisan. Lê Kûruş dixwaze bi xwe bibe keyê împeratoriyê hemûyî. Piştî ku Harpages jî bi xiyaneta xwe alîkariya wî dike li dijî Astiyages bi ser dikeve û dibe keyê împeratoriya farisan yê pêşî.

Şahitî biguhêre

 
Gora Kûruşê II li Pasargadê (Îran)

Dûv derbaza textê bû di 550 b.z. de şahê Madyan Astiyag (bi zimanê farsiya kevin: Rişti Vaiga) bin xist, paytexta Medyan Ekbatana dest xwe xist û Împeratoriya Persanê mezin ava kir.

Paş Kûruş Împeratorî ava kir Lîdyan pêşengiya Krösus de bi Babîlan Misir û Spartan va piştgirtî kir. Lê Kûros di 546 b.z. de Lîdyan bin xist û Krösus dîlgirt. Paş re Asya Biçûk, ango Anatolî, jî dest xwe xist.

Dûv di 29'ê kewçêrê 539 b.z. de Babil vegirt şunda hem Împeratorî bitûnî serwer kir, hem jî cihû li Sirgûnê Babîl filîtandin.

Di 530 b.z. de 71 salan de cenga bi Masaget re de birin bû û 3 rojan din şunda jî mir.

 
Kûruşê mezin Cihûyan li surgunê difilitiîne û Orşelîm şunda ava dike.

Balora Kûruş biguhêre

Kênga Kûruş Babil vegirt li ser balorakê danezanêk nivisand. ew di 1879an de li Babil hat veditîn û îroj li Perûkxane British tê veşartin. Gorî hin Dîrokzanan ew Danazena Mafên Mirovana herî pêş de ye.

Navên Kûruşê Mezin biguhêre

Şahê Pars, Şahê Enşan, Şahê Mad, Şahê Babil, Şahê Sûmer û Ekked, Şahê çar aliyên cîhanê.

Girêdanên derve biguhêre