Hermann Hesse
Hermann Hesse (Almanî: [ˈhɛʁman ˈhɛsə] (
Guhdar bike); jdb. 2ê tîrmeha 1877an - 9ê tebaxa 1962an) helbestvan, romannivîs û nîgarvanekî alman-swîsrî bû. Di sala 1946an de Xelata Nobelê ya Wêjeyê stendiye.
| Jidayikbûn | |
|---|---|
| Mirin | |
| Cihê goristanê |
Sant'Abbondio Cemetery in Gentilino (d) |
| Navê rastî |
Hermann Karl Hesse |
| Navê jidayikbûnê |
Hermann Karl Hesse |
| Nasnav |
Emil Sinclair |
| Hevwelatî | |
| Cîwar | |
| Perwerde | |
| Pîşe |
Romannivîs, helbestvan, literary, wênesaz, fîlozof, têkoşera/ê berxwedanê, illustrator, nivîskar, Nobel Prize winner, bookseller, aştîxwaz, librettist |
| Bav |
Johannes Hesse (d) |
| Dê |
Marie Hesse (d) |
| Xwişk û bira |
Marulla Hesse (d) |
| Hevjîn | |
| Zarok | |
| Qada xebatê |
Pexşan (en) |
| Endamê |
Prussian Academy of Arts (en) (- |
| Tevger | |
| Partenaire commercial |
Gertrud Zwingli-Häusermann (d) |
| Bandorbar |
Pietism (en), Buddhism as a religion (d), psîkoanalîz |
| Xelat |  Xelata Nobelê ya Wêjeyê ()Lîsteya berfireh Pour le Mérite (en) Pour le Mérite for Sciences and Arts order (d) Bauernfeld prize (en) () Gottfried-Keller-Preis (en) () Goethe Prize () Xelata Nobelê ya Wêjeyê ()Wilhelm Raabe Prize () Peace Prize of the German Publishers' and Booksellers' Association (en) () |
Jînenîgarî
biguhêre- 1877 2. tîrmehê de, Hermann Hesse ji bavekî misyoner Johannes Hesse û diya wî Xanim Marie (Cihzê. Gundert) li Calw ji dayîk bû.
- 1891 wek Stipendiat di evangelische Klosterseminar Maulbronn de hate pejirandin. Pîştî 7 mehan, ji wê rehbaniyê direvê, jiber wî nedixwest ji bilî helbestanvaniyê karekî din bike.
- 1895 Hesse dest bi karekî di pirtûkxaneyekê de kir, li Tübingen, û li wir karê wî ê toreyî dest pêkir
- 1898 dîwana Hesse a yekem bi navê "Romantische Lieder= Stranên Romantîk" hate weşandindin.
- 1899 Hesse pirtûkeke pexşane bi sernavê "Eine Stunde hinter Mitternacht= se´etekê piştî nîvê şêvê", weşand.
- 1899-1903 Hesse diçe Basel û li wir jî di pirtûkxaneyekê de kar dike.
Di 1904an de, nav û dengê Hesse belav dibe, ji ber weşana romana wî "Peter Camenzind", ko tê de rexne li pêşveçûna şaristaniyê digire û bi wênegira ji Basel Maria Bernoulli dizewice û dibin xwedî sê zarok.
- 1904-1912 Hesse êdî xwest karê nivîskariyê tenê bike û bi malbata xwe re li Bauernhaus li Gaienhofen li Bodensee dijî.
- 1906 Hesse di pirtûka kurte-çîrokên xwe de a bi navê "Unterm Rad = çerxê”Dûlab” jêr" zarokatiya xwe û astengiyên ko wî derbaskirin dike babet û mijarên vê pirtûkê.
- 1907-1912 Hesse digel Albert Langen (1869-1909), Ludwig Thoma (1867-1921) kovareke çepên lîberal "März=Adar" diweşînê.
- 1911 Hesse û hunermendê şêwekar Hans Sturzenegger (1875-1943) geştekê bo Seylon, Singapur û Sumatra dike. Ev geşt kartêkirineke mezin li jiyana wî dike
- 1912 Hesse û malbata xwe li Bern binecih dibin
1914 Hesse xwe wek leşeger di cenga cîhanî yekem de tomar dike. Hesse xwe nagirê û li dijî cengê radiwestê û wî wek mirovekî xayîn li dijî welatê bav li qelem didin. Hesse direvê û xwe digihînê Swêsra bo hevwelatiya wir werbigirê.
Ji 1916 Mirina bavê Hesse, nexweşiya kurê wî Martin, bodîlebûna jina wî û êlperestiya gelek rewşenbîrên wê demê, ew pir xemgîn kir û kete nav nexweşiyeke derunî pir mezin. Mecbûr dibe her nik dr. Derûnî ko şagirt bû ew jî Carl Gustav Jung (1875-1961) bû. Ev serpêhatî di romana wî a bi navê "Demian" (1919) diyar dibe. Carl G.Jung, dibêjiyê hewl bide ko tu hînî hunerê şêwekariyê bibî û bi vî şêweyî wî derman dike.
- 1919 Hesse bi tena xwe, bê malbata xwe li Montagnola li Tessin binecih dibe û jiyana xwe a mayî li wir diqedîne. Li wir Hesse nameyan bo xortên Elman rêdike û nivîsên xwe bo wan terxan dike û berê xwe dide wan, bi mebesta ko ew bikaribin, dîmenên Elmaniya ên giyanî biguherînin û nû bikin û bi hêviya ko rê li ber şerên din bête girtin.
- 1922 Romana H.Hesse a bi navê"Siddharta" tête weşandin.
- 1923 Hesse dibe hevwelatiyê Siwêsirî û jina xwe berdide.
- 1924 Careke din H.Hesse bi Ruth Wenger dizewce û wê di sala 1927an de, berdide.
- 1926 Preußische Akademie a hunerî Hesse wek endam dipejirînê.
- 1927 Romana Hesse (Steppenwolf=dîlana gurgan) tête weşandin.
- 1930 Romana "Narziß und Goldmund= Nercisî û zêreheyv" tête weşandin.
- 1931 Hesse careke din bi mêjûnasa hunerî Ninon Dolbin dizewce.
Di vê salê de, jiber sedemên siyasî dest ji Preußer Akademie berdide.
- 1933-1945 Tevî ko Hesse ne bi tu hêzên siyasî û partiyan girêdayî bû, lê wî di name û nivîsên xwe de, eşkere li dijî Naziyan bû û pirr alîkariya wan hunermend û nivîskar û rewşenbîrên jiber zulma naziyan revibûn dikir.
- 1946 Hesse xelata Goethe a bajarê Frankfurt/Main werdigire.
Komîsiyona Nobela xelata toreyî bo kar û nivîsên wî, xelata Nobel didinê.
- 1947 Zanîngeha Bernê Doktora rûmetê didin H. Hesse.
- 1955 Hesse Xelata Aştiyê a pirtûka Elmanî werdigire.
- 1962 li 9. tebaxê Hermann Hesse li Montagnola diçe ser dilovaniya xwe.