Fêrîkê Ûsiv
Fêrikê Ûsiv (jdb. 1934, Sîpan, Êrîvan − m. 3ê gulana 1997an, Êrîvan, Ermenistan) helbestvan û wergêrê kurd yê êzidî yê ji Ermenistanê (Kafkasya) bû.[1] Di çiriya paşîn a 1934an de, li gundê Sîpanê yê Yêrêvanê di malbateke kurd ê êzîdî de ji dayik bûye.
Fêrîkê Ûsiv | |
|---|---|
 Fêrîkê Ûsiv | |
| Jidayikbûn | 1934  |
| Mirin | 3 gulan 1997 |
| Esil | Kurd |
| Hevwelatî |  Ermenî |
| Pîşe | Helbestvan û wergêr |
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre | |
Binemala wî
biguhêrePêşiyên Fêrikê Ûsiv ji bajarê Qersê, ji gundê Yemençayîrê, piştî Şerê Cîhanî yê Yekem, tevî kurdên êzidî yên din û ermenîyên herêmê derbasî aliyê Ûris bûne, bi rê de gelek kesên ji malbata wî mirine.[2] Malbata wî ji êla sîpkan, bereka wutiyan bûye. Wî dibistana seretayî li gundê xwe Sîpanê, di sala 1951ê de kuta kir. Zarokatiya wî, di ber xwendinê re, din ava çiyayên kurdan ên li aliyê Ermenistanê derbas bû, vê yekê jî hiştiye ku ew bibe tabietbêjekî yekta.
Xwendin û destpêka nivînsandinê
biguhêreFêrik di gundê Pampê ku paşê navê wî wekî Sîpan hatiye guhestin de dibistana xwe ya seretayî xelas dike. Pey wê re, piştî ku çar sala dibîstana navînî diqedîne di sala 1955 an de, Enstîtuya Pedagojiyê ya Xaçatûr Abovyan dest bi xwendina xwe ya bilind a di Para Dirok û Fîlolojiyê de dike. Di heman sala ku Rojnameya Rêya Teze dest bi weşana xwe a duvdirêj dike da, Fêrik vê rojnameya navdar re helbest û bendê xwe dişîne û ew di rojnameyê de têne weşandin. Ew di sala 1960î de Enstîtuya Pedagojiyê ya Xaçatûr Abovyan kuta dike.
Xebat di Radyoya Êrîvanê de
biguhêreFêrik piştî ku enstîtuyê xelas dike, di Radyoya Kurdî ya Yêrêvanê de wekî serokê Beşa Wêjeyê dest bi xebatê dike. Piştî vê yekê bi demeke kurt, ji ber ku Fêrik di jiyana xwe ya xebatê da rastgobû û tu carî qelbî û derewî nedipejirand, ew tûşî êrişan hat, rojekê ji ber vê yekê tîne hemû helbestên xwe yên çapbûyî û neçapbûyî li ber derê mala xwe dişewitîne û wiha dibêje; ‘‘Ji kê re dinivîsim’’. Fêrik pey dûrketina ji xebata xwe ya li Radyoya Êrîvanê ber xwe dikeve.
Xelatwergirtin bo wergera helbestê
biguhêreBi handana xezûrê xwe zimannas û zargotinnas Heciyê Cindî, di sala 1963an de, beşdarî pêşbirka wergerê ya bo berhemên Sayat-Nova dibe û wergera xwe ya bo kurmancî xelata sêyemîniyê werdigre.
Berhemên wî
biguhêrePîrtûka wî ya pêşîn bî navê Çavkanî dî sala 1961î de tê çapkirin. Paşê di sala 1964an de pirtûka wî ya bi navê Gula Elegezê çap dibe. Di sala 1967an de, berhevoka helbestkar a sisiyan yê bi navê Lîrîka çap dibe. Sê sal piştî ku ew li gundê xwe de dest bi mamostetiyê bike ango dî sala 1971an de destana wî, Xewna Mîrmih, li Moskovayê, di nava pirtûka Hîkayet Der Heqê Bar Mûraz de, bi rûsî hatiye weşandin. Di sala 1974an de, bû endamê Yekîtiya Nivîskaran. Destana wî ya bi navê Ûsivê Neviya di 1973yan de hatiye weşandin. Pirtûka wî ya bi navê Narê di sala 1977an de çap bûye. Du destanên wî yên din, Rihana Reso û Hesretdefter, di 1984an de, di berhevoka helbestkar û nivîskarên Kurdên Sovyetê, Bahara Tezeyê de hatine weşandin.
Hinek helbestên Fêrîkê Ûsiv ji aliyê hunermendên kurd ve hatine bestekirin û weşandin. Wekî mînak helbesta wî ya bi navê Gozel ji aliyê Nizamettin Ariç û Erdewan Zaxoyî ve hatiye strandin.[3][4], her wiha helbesta (dil ji min bir )ji aliyê Nizamettin Ariç ve hatiye strandin.
| Gozel Sîng û berê kewgozelê Elegez e, Memikên yarê li ser bedenê cotkanî ne, Guliyên yarê mîna cewên derbiharê, Ezî li ser kawkubarê bengiyê xefûr, Min got: - Yarê, tembûr di destê min de heliya, |
Got: - Beytûyo, por û guliyên min qumaş in, Sîng û berê min zozan e, ez çavreş im, Got berzeqê û bi awir li min nihêrî, Cotê guliyan bûn cotek mar û li min venîn, Mêrg û geliyên Elegezê girtin dûman, — Fêrîkê Ûsiv[5]
|
Wergerên wî
biguhêreFêrîk di navbera 1963 û de jî, Asedîk Îsahakyan, Lermontov, û Shakespeare behrem wergerandiye kurdî. Dîsa wî heta salên dawiya jiyana xwe her wiha ji Byron, Goethe, Pûşkîn, Yasenîn û Hovannes Tûmanyan behrem wergerandiye kurdî.
Weşandina hemû berhemên wî
biguhêreLi Bakurê Kurdistanê, di sala 2011an de Weşanxaneya Lîsê di bin edîtoriya helbestvan û wergêr Kawa Nemir de hemû berhemên wî ji nû ve çap kirin. Li gor Kawa Nemir Fêrîk -li gel Şikoyê Hesen- baştirîn helbestvanê kurd e di qonaxa Yekîtiya Sovyetan de û herwiha yek ji baştirîn helbestvanan e, di dîroka me de, di nava hemû helbestkarên me de. Kawa Nemir derbareyê Fêrîk de wiha dibêje;
| “ | Fêrîkê Ûsivê tebiyetbêj, helbestkarê çar werzan, çiyayan, belekiyên berfan, beyaniyên di pengbûna xwe de mişt bizav û êvarên hênik û zozanan û deştan, ba, baran, berf û bagerê, yê hemderd bi ewran re û hevriyê Pûşkîn, Yesenîn û Lermontovê mezin. Wî bê hesab risteyên evîn û berxwedanê, hezkirina ji welêt nivîsîne û dengekî nemir li pey xwe hiştiye.[6] | ” |
Li pey şopa Pûşkîn û Koça Dawî
biguhêreDi helbestê de, du helbestvan hebûn, ku Fêrîk ew wekî hoste qebûl dikirin: Pûşkîn û Yesenîn. Ji ber vê yekê, Fêrîkê Ûsiv di sala 1987an de derdikeve gereke demdirêj, ji bo ku bajarên Pûşkîn lê mayî bibîne, li danzdeh bajarên welatê Ûris digere.
Di payîza 1996an de, Fêrîkê Ûsiv diçe dîtina keça xwe, Zerê û neviyên xwe, Narê û Alîk, ên ku wê demê li bajarê Nîjnî Tagîlê diman, lê êdî nexweş bûye ew çax. Digel pêdagiriya malbatê, diçe. Di 28ê nîsana 1997an de, vedigere Yêrêvanê, mala xwe a ku bi xwe çêkiribû. Lê nexweşiyê lê giran dikir, Fêrîkî di 1ê gulanê de rakirine nexweşxaneyê. Tevî hewildanên pakkirinê, di 3yê gulana 1997an de, di 63 saliya xwe de, li Yêrêvana paytextê Ermenistanê, li wî aliyê din ê Erezê, li ser axa Serheda xwe wefat kiriye.
Li ser xwestina wî, Fêrîkê Ûsiv li gundê Sîpanê, li berpala Çiyayê Dibûrî bi xakê hatiye spartin.
Berhem
biguhêre- Çevkanî, Yêrêvan, 1961
- Gula Elegezê, Yêr., 1964
- Lîrîka, Yêr. 1967
- Ûsivê Nevya, destan,Yêr., 1973
- Narê, Yêr., 1977
- Hisretdevter, Yêr., berevoka "Bhara teze" da hij 3, 1984
- Dinya delal, Yêr., berevoka " Bahar" da, hij, 6, 1987
- Hîveron, Stockholm, 1993
- Hisret, Yêr., 2004, paşe Erbîl, 2005
- Destan, Yêr., 2005, paşê Êrbî1, 2006
- Ber ava gurr, bi zimanê ermenkî, Yêr., 2004
- Bera ber derya, berevoka wergera, Yêr. 2006
- Kerdîga kilama, dupa helbestên çapnekirî, Yêr., 2007
- Berevoka berhema, cilda 1, Yêr., 2008
- Berevoka berhema, cilda 2-a, Yêr., 2008
- Berevoka berhema, cilda 3-a, Yêr., 2009
- Pampa min, berhemên bona zarokan, Yêr., 2009[7]
Çavkanî
biguhêre- ^ Kopîkirina arşîvê, ji orîjînalê di 11 çiriya pêşîn 2011 de hat arşîvkirin, roja gihiştinê 1 tîrmeh 2011
{{citation}}: CS1 maint: archived copy as title (lînk) - ^ Hesretdefter, Hemû Berhem, Cilda I., r.17 Weşanxaneya Lîs, Gulan 2011, Amed
- ^ http://www.youtube.com/watch?v=-F5mzAhiDp0&NR=1
- ^ http://www.youtube.com/watch?v=uK0H1XVZvzE&feature=share
- ^ Hesretdefter, Hemû Berhem, Cilda I., r.67 Weşanxaneya Lîs, Gulan 2011, Amed
- ^ http://www.amidakurd.com/nuce/hesretdeftera_f%C3%AAr%C3%AEk%C3%AA_%C3%BBsiv_derket
- ^ "Kopîkirina arşîvê". Ji orîjînalê di 15 hezîran 2021 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 2 tîrmeh 2011.
{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (lînk)
Girêdanên derve
biguhêre- Helbesta Gozel bi dengê Nizamettin Ariç
- Dil ji min bir bi dengê Nizamettin Ariç
- Helbesta Gozel bi dengê Erdewan Zaxoyî
- Pênç stran bi gotinên Fêrîkê Ûsiv[girêdan daimî miriye]
- Pampa Min (Berhemên Bona Zarokan) Girêdana arşîvê 2021-06-15 li ser Wayback Machine
- Kerdîga Kilama Girêdana arşîvê 2021-06-15 li ser Wayback Machine
- Hisret Girêdana arşîvê 2021-06-15 li ser Wayback Machine