Charles Darwin

Charles Robert Darwin (jdb. 12ê sibata 1809an − m. 19ê nîsana 1882an) zanyarekî brîtanî ye. Pirtûka wî Koka Cureyan (bi inglîzî: On the Origin of Species) bandoreke girîng ser zanistan kir.

Charles Darwin FRS FRGS FLS FZS
Navê rastî	Charles Robert Darwin
Jidayikbûn	12ê sibata 1809an The Mount, Shrewsbury, Shropshire
Mirin	19ê nîsana 1882an (73 salî) Down House, Downe, Kent
Cihê goristanê	Westminster Abbey
Hevwelatî	Brîtanî
Perwerde	Christ's College University of Edinburgh Medical School Shrewsbury School (1818–1825) Zanîngeha Cambridge (1828–) Zanîngeha Edinburghê (1825–)
Pîşe	Erdnas siruştnas fîlozof nivîskar riweknas
Xebat	On the Tendency of Species to form Varieties; and on the Perpetuation of Varieties and Species by Natural Means of Selection On the Origin of Species The Voyage of the Beagle The Descent of Man, and Selection in Relation to Sex The Expression of the Emotions in Man and Animals
Bandorbar	Thomas Robert Malthus John Herschel Herbert Spencer Georges-Louis Leclerc, Comte de Buffon David Hume
Hevjîn	Emma Darwin (Maer Hall, 1839–1882)
Zarok	Anne Darwin Francis Darwin William Erasmus Darwin Henrietta Darwin George Howard Darwin Leonard Darwin Horace Darwin Charles Waring Darwin Elizabeth Darwin Mary Eleanor Darwin
Dê û bav	Robert Darwin  (bav) Susannah Wedgwood  (dê)
Xizm	Ursula Mommens (neviya neviyê ya jin) Josiah Wedgwood (ap / xal, xezûr) Emma Darwin (kuzena jin) Robin Darwin (kurê neviyê kur) Sarah Darwin
Xelat	Madalyayê Royal (1853) Madalyayê Wollaston (1859) Madalyayê Copley (1864)
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre

Charles Darwin sala 1809 de li Inglistanê wek zarokê malbateke dewlemend hat dinyayê. 16 saliya xwede ji bo perwerdeya tibe bibîne Zanîngeha Edinburghê li Skotlendayê. Le ev mijar bala wî nekişand û lewma ji bave wî ew ji bo bibe kese qane kir u xwest ew biçe Zanîngeha Cambridge. Ji xeyne viya tişta ku herî bala Charles dikişand dîroka xwezayê bu. Her wiha di vî demê de li Zanîngeha Cambridge de John Stevens Henslow e wek mamoste kar dikere bu hevalbend u dost. Darwin, ji saya Henslow gerinekî ji bo keşfkirine cu Amerikaya başur. Her wiha di vî demê de tişta ku herî bandore li ser Darwin dike pirtuka Alexander von Humboldt`in. Pirtuken Humboldt rêya zanistîya xwezayê li ber Darwin vekir. Darwin, 5 salan rewîtîyekî deryayê ji bo keşfkirina xweza û erdnigariye kir.  

Charles Darwin, di vegera rewîtîya xwe de li ser mijarên ajalnasî û erdnîgarî nivisen xwe yê rojane wesand. Ev tişt di raya giştîde navê wî belav kir.

Koka Cureyan (On the Origin of Species)

Darwin, di sala 1843 de berhema xwe ya bi navê Koka Cureyan wesand. Dema Darwin ev berhem nivîsand bi tabetî ji Thomas Malthus e ku pirtuka wî ya bi navê "Ezmûnîyek li ser Nifusa ku bandorxistina ji bo civaka pêşerojê" ê gelek bandora wî de ma. Malthus gotibi, civakeki mirovên an ji heywanan, dema hemu ferden wî werin salen gehiştî û xwe bidin zayin, bi lezekî mezin civak dikare duqat bibe. Darwin bi vî fikrê tevgeriya û teza xwe ya vebijartina xwezayî derxist u peştabir. Li gor teze; ji bo muhfezekirina nifusa ya civaka heywanan, giredaye mirina ferden ku hin nehatibune salen zayineye. Encax, ferden ku xwe li diji rewşa jiyanê xurtgirtine dikarin bizene an ji bide zayin. Her tişt vebijartina di navbera ferden ku xwe li dijî zehmetiya jiyane dike cedibe.

Ev teza wi seride u heya niha gelek rexne kişandiye. Bi taybetî rexneyên firmesunî u olî çebunin.

Tekosina Darwin, bi mirina wî qediya (1882)u fikre wi hin ji vî aliyê oldaran tê rexnekirin û te xwestin ku were puçkirin.

Deftera, 1837

On the Origin of Species, 1859, rûpel 116–117

Girêdanên derve

Li Wikimedia Commons medyayên di warê Charles Darwin de hene