Îslenda
Îslenda (bi îslendî: Ísland) dewletek giravî li ser herêma Nordîk ye, ku di navbera Okyanûsa Atlantîka Bakur û Okyanûsa Arktîk de ye, li ser Kevirê Atlantîka Navîn di navbera Amerîkaya Bakur û Ewropayê de. Ew ji hêla çandî û siyasî ve bi Ewropa û welatê herî kêm niştecîh ê herêmê ve girêdayî ye.[1] Paytext û bajarê wê yê herî mezin Reykjavîk e, ku dora 36% ji nifûsa 380,000 niştecîhên wî welatî ye. Zimanê fermî yê welêt îslendî ye.
Îslenda
| |
---|---|
| |
65°Bk 19°Ra / 65°Bk 19°Ra | |
Dirûşm: Inspired by Iceland | |
Sirûd: Lofsöngur | |
Parzemîn | Ewropa |
Dewlet | Îslenda |
Paytext | |
Ziman | Îslendî û zimanê hêmayan ê îslendî |
Dema avabûnê | |
Birêvebirin | |
• Awayê birêvebirinê | Komara parlamenter |
• Serokê rêveberiyê | Bjarni Benediktsson (2024–) |
Rûerd | |
Nifûs | 364.260 (2019) |
Saet | |
Plakaya erebeyê | IS |
Malper | www |
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre |
Îslenda di navbera lewheyên tektonîk de li ser şikestinekê ye, û çalakiya wê ya jeolojîk geyzer û teqînên volkanîkî yên pir caran pêk tê.[2] Navxweyî ji deştek volkanîkî pêk tê ku bi zeviyên qûm û lava, çiya û cemedan ve tê taybetmendîkirin û gelek çemên cemedî di nav deştên nizm re diherikin deryayê. Îslenda ji hêla Çeka Kendavê ve germ dibe û xwedan avhewa nerm e, tevî ku li başûrê çembera Arktîkê ye.[3] Dirêjbûn û bandora wê ya deryayî havînan sar dihêle, û piraniya giravên wê avhewayek polar heye.
Li gorî destnivîsa kevnar Landnámabók, rûniştina Îslendayê di sala 874an de dest pê kir, dema ku serekê norwêcî Ingólfr Arnarson bû niştecihê yekem ê giravê. Di sedsalên paşerojê de, Norwêcî, û hindiktir jî skandînaviyên din, koçî Îslendayê kirin, bi xwe re janên (ango xulam an jî xulam) yên bi eslê xwe ji gelê galî anîn.[4]
Heya sedsala 20an, Îslenda bi giranî xwe dispêre masîgiriyê û çandiniyê.[5] Pîşesazîkirina masîvaniyê û alîkariya Plana Marshall piştî Şerê Cîhanî yê Duyem bextewarî anî, û Îslenda bû yek ji neteweyên herî dewlemend û pêşkeftî yên cîhanê.[3][6] Di sala 1994an de ew bû beşek ji Qada Aborî ya Ewropî, ku aboriya xwe di sektorên wekî darayî, biyoteknolojî, û çêkirinê de bêtir cihêreng kir.[7]
Îslenda li gorî welatên din ên OECD,[8] xwedî aborîya bazarê ye ku bi bacên nisbeten kêm e û her weha endametiya sendîkayên herî bilind li cîhanê. Ew pergalek refaha civakî ya Nordîk diparêze ku lênihêrîna tenduristî ya gerdûnî û perwerdehiya sêyemîn peyda dike. Îslenda di danberhevên navneteweyî yên performansa neteweyî de, wek qalîteya jiyanê, perwerdehî, parastina azadiyên sivîl, şefafiya hukûmetê, û azadiya aborî, pir rêz digire. Ew xwedî nifûsa herî piçûk a endamên NATO ye û yekane ye ku bê artêşek domdar e,[9] ku tenê xwedan parêzvanek behrê ya sivik e.[10]
Nifûs
biguhêre
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Çavkanî: 2019,[11] tîrmeh 2018,[12] |
Çavkanî
biguhêre- ^ "Statice". web.archive.org. 2 kanûna pêşîn 1998. Ji orîjînalê hat arşîvkirin. Roja arşîvkirinê: 2 kanûna pêşîn 1998. Roja gihiştinê 3 îlon 2024.
{{cite web}}
: CS1 maint: bot: original URL status unknown (lînk) - ^ "Iceland Regions - Iceland On The Web". www.icelandontheweb.com (bi îzlendî). Roja gihiştinê 3 îlon 2024.
- ^ a b "Iceland | History, Maps, Flag, Population, Climate, & Facts | Britannica". www.britannica.com (bi îngilîzî). 2 îlon 2024. Roja gihiştinê 3 îlon 2024.
- ^ "Studentar siga frá". web.archive.org. 13 tebax 2007. Ji orîjînalê di 13 tebax 2007 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 3 îlon 2024.
- ^ "A Complete History of Iceland". Guide to Iceland (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 3 îlon 2024.
- ^ "History of Iceland, 1840s to the Second World War". nordics.info (bi îngilîzî). 11 îlon 2019. Roja gihiştinê 3 îlon 2024.
- ^ Ingimundarson, Valur (2011). The Rebellious Ally: Iceland, the United States, and the Politics of Empire 1945-2006 (bi îngilîzî). Republic of Letters. ISBN 978-90-8979-069-9.
- ^ "OECD Tax Database". web.archive.org. 25 kanûna paşîn 2010. Ji orîjînalê hat arşîvkirin. Roja arşîvkirinê: 25 kanûna paşîn 2010. Roja gihiştinê 3 îlon 2024.
{{cite web}}
: CS1 maint: bot: original URL status unknown (lînk) - ^ "ACO - Allied Command Operations | Air Policing". web.archive.org. 24 kanûna paşîn 2010. Ji orîjînalê di 24 kanûna paşîn 2010 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 3 îlon 2024.
- ^ "Why does Iceland not have an army?". Blue Car Rental (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 3 îlon 2024.
- ^ "Population in the end of the 4th quarter of 2019".
- ^ "Population in the end of the 4th quarter of 2018".