Îslama siyasî
Îslama siyasî her şîrovekirina Îslamê wekî çavkaniya nasname û çalakiya siyasî ye.[1]
Dikare behsa gelek kes û/an koman bike ku li gorî têgihiştina xwe ya ji prensîbên îslamî doza avakirina dewlet û civakê dikin. Her weha dibe ku Îslamê wekî çavkaniya helwest û têgehên siyasî bikar bîne.[2] Îslama siyasî aliyekî vejîna îslamê ya ku di sedsala 20an de dest pê kiriye, temsîl dike, û hemû şêweyên çalakiyên siyasî yên misilmanan di bin navê Îslama siyasî de nayên nîqaşkirin. Piraniya nivîskarên akademîsyen ji bo ravekirina heman diyardeyê terma îslamîzmê bikar tînin an jî van her du têgehan bi hev re bikar tînin. Hewldanên nû hene ku îslamîzmê wekî tevgerên siyasî yên ku bingeha olî ne û îslama siyasî wekî têgihîştina nûjen a neteweyî ya îslamê ji hev cuda bikin. Ev cudakirin ji aliyê aktorên laîk û îslamîst ve tê bikaranîn.[3]
Îslama siyasî li Ewropa biguhêre
Li Ewropayê ev têgîn ji bo ravekirina tevger û xwestekên siyasî-dînî yên ku ji koçberiya Îslamê derdikeve holê, tê bikaranîn. Ev têgîn bi rêgezên cuda yên îslamîzmê re tê nasîn, lê di heman demê de ji ber nebûna dilxwaziya entegrasyonê ya koçberan[4] û nîqaşên encam ên li ser siyaseta civakî û normên qanûnî jî tê bikar anîn. Civakên olî yên îslamî vê peyvê bi tenê wekî îfadeya dijminatiya li hember misilman û îslamê dibînin, lê gelek siyasetmedar û zanyar wê wekî têgehek kolektîf ji bo helwestên ku Îslam bi wan dikare bandorê li civaka rojavayî ya nirxan bike fam dikin.
Ev peyv bi taybetî ji nîvê sala 2020-an vir ve di encama hin êrîşên terorîstî de xuya bû. Ev yek bû sedema nîqaşên giştî li ser pakêtên bi navê antî-terorê û erkên polîsên dewletê û servîsên veşartî. Wek mînak, pirsa ku divê dewlet bi cîhadîstên ewropî yên ku ji Sûriyê vedigerin re çawa tevbigerin re roleke girîng dilîze. Pirseke din jî ew e ku dewletên Ewropî divê çawa bi pereyên ku ji herêma Tirkî an Erebî diherikin komeleyên mizgeftan ên li Ewropayê tevbigerin[5][6].
Wek mînak, Daîreya Parastina Destûra Bingehîn û Daîreya Federal a Parastina Destûra Bingehîn li Elmanyayê bi Îslama siyasî re mijûl dibin. Di vê çarçovê de behsa îslamîzmeke qanûnî jî tê kirin, ku hewl dide bi awayekî bê tundûtûjî derbasî nav civakan bibe û dewletên Îslamî ava bike, ew jî bi armanca sepandina şerîetê. Ofîsa Parastina Destûra Bingehîn diyar dike ku şopandina tezên tundrew û her wiha piştgirîkirina hewldanên wiha nayê cezakirin. Di nav wan de, wek nimûne, waîzên selefî yên li ser medyaya civakî hene ku bi bersivdana pirsan şîroveyek tund û nerexne ya Îslama selefî ji şopînerên xwe re rave dikin. Lêbelê, ev kiryar dibe sedema çavdêriyên Ofîsa Parastina Destûra Bingehîn. Wezaretên federal ên berpirsiyar tenê rêxistinên qanûnî qedexe dikin eger ew bi tundî û çekdarî tevbigerin da ku bigihîjin armancên xwe yên dijî destûrî.[7][8]
Çavkanî biguhêre
- ^ Voll, John O.; Sonn, Tamara (2009). "Political Islam". Oxford Bibliographies Online Datasets (bi îngilîzî). doi:10.1093/obo/9780195390155-0063.
- ^ Krämer, Gudrun. “Political Islam.” In Encyclopedia of Islam and the Muslim World. Vol. 6. Edited by Richard C. Martin, 536–540. New York: Macmillan, 2004. via Encyclopedia.com
- ^ Cesari, J. (2018): What is Political Islam? (Lynne Rienner Publisher, Boulder)
- ^ Integration und Politischer Islam, Th.Schmidinger 2012
- ^ IS-Rückkehrer: Wie gut funktioniert ihre Resozialisierung? Bayerischer Rundfunk 28. März 2020
- ^ Muslimbruderschaft: Gelder fliessen in und durch die Schweiz, T.Tscherrig 2019
- ^ "Warum legalistische Islamisten die Demokratie bedrohen". BR24 (bi almanî). 16 îlon 2020. Roja gihiştinê 18 çiriya paşîn 2022.
- ^ Politischer Islam: Gefährden Extremisten unsere Demokratie? | Kontrovers | BR24 (bi îngilîzî), roja gihiştinê 18 çiriya paşîn 2022