Îngûşetya

ГӀалгӀайче
ГӀалгӀайче ; Îngûşetya; ГӀалгӀайчe
Ala	Mertal
	Sirûd: National Anthem of Ingushetia ;
	Îngûşetya li ser nexşeyê;
Paytext	Magas ; ; 43°12'Bk, 45°0'Rh
Zimanên fermî	zimanê rûsî; zimanê îngûşî ;
Zimanên tên bikaranîn	zimanê îngûşî ;
Avakirin
Gelhe
Demjimêr	Moscow Time; Europe/Moscow; UTC+3 ;
	Malper; http://www.ingushetia.ru

Îngûşetya, bi fermî Komara Îngûşetyayê (bi îngûşî: ГӀалгӏайче, Ẍalẍayçye, bi ûrisî: Ингушéтия, Îngûşêtiya), komar û welatekî xweser ê Rûsyayê ye li Bakurê Qefqasyayê. Welat li başûr bi Gurcistan û Bakur Osetya-Alanyayê re û li aliyê rojava û bakur ve jî bi Çeçenistanê re sinor e. Paytextê welêt bajarê Magas e û bajarê herî qerebalix bajarê Nazran e. Welat bi rûbera 3.600 kîlomêtre çargoşê yek ji welatên xweser ên herî biçûk ên komara federal a Rûsyayê ye.^{[çavkanî hewce ye]}

Piştî ku Komara Sovyeta Sosyalîst a Xweser a Çeçen-Îngûşî dibe du parçe û di 4ê hezîrana sala 1992an de welatê îro ya Îngûşetiya tê damezrandin.^[1] Xwemaliyên Komara Îngûşanê bi eslê xwe ji naxî e. Li gorî serjimêriya sala 2021an a Rûsyayê, nifûsa welêt bi qasî 509.541 kes hatiye texmîn kirin.^[2]

Jiber serhildanên li Bakurê Qefqasya, Îngûşetiya yek ji herêmên herî feqîr û ne aram ên Rûsyayê maye. Tevî ku tundûtûjî di van salên dawî de kêm bûye,^[3]^[4] serhildanên li welatên cîranê wekî Çeçenistanê çar caran derbasî Îngûşetiyayê bûye. Li gorî lekolînên Çavdêriya Mafên Mirovan ê di sala 2008an de, komar jiber gendeliyê gelek tawanên mezinê (ku di nav de revandin û kuştina sivîlan ji aliyê hêzên ewlehiyê yên hikûmetê ve),^[5] xwepêşandanên li dijî hikûmetê, êrîşên li ser leşker û efseran, hatiye bêîstiqrarkirin. Zêdebûna leşkerî ya Rûsyayê û xirabûna rewşa mafên mirovan neteweyê herêmê ne razî ye.^[6] Li gel vê, Îngûşetiya xwedan bendewariya jiyanê ya herî bilind li tevahiya Rûsyayê bi 80.52 ye ku bi qasî 4 salan ji Daxistanê ya duyemîn derdixe.

Dabeşên îdarî

Bajarên di bin desthilatdariya komarê de ne (gorî 2016an): Magas (Paytext) Nazran (Назрань) Malgobek (Малгобек) Karabulak (Карабулак) Sunja (Сунжа)^[7]Navçeyên îdarî: Ceyrax (Джейрахский) Sunja (Сунженский) Nazran (Назрановский) Malgobek (Малгобекский)

Mijarên têkildar

Çiyayên Qefqazê

Çavkanî

^ "РЕСПУБЛИКА ИНГУШЕТИЯ. Социально-экономические характеристики". web.archive.org. 2 hezîran 2015. Ji orîjînalê di 2 hezîran 2015 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 16 adar 2024.
^ "Wayback Machine". web.archive.org. 1 îlon 2022. Ji orîjînalê hat arşîvkirin. Roja arşîvkirinê: 1 îlon 2022. Roja gihiştinê 16 adar 2024.{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (lînk)
^ Sokirianskaia, Ekaterina (12 nîsan 2016). "Russia's North Caucasus Insurgency Widens as ISIS' Foothold Grows". World Politics Review (bi îngilîziya amerîkî). Roja gihiştinê 16 adar 2024.
^ Walker, Shaun (4 nîsan 2017). "Why suspicion over St Petersburg metro attack is likely to fall on Islamist groups". The Guardian (bi îngilîziya brîtanî). ISSN 0261-3077. Roja gihiştinê 16 adar 2024.
^ "Ingushetia's cycle of violence" (bi îngilîziya brîtanî). 3 çiriya pêşîn 2009. Roja gihiştinê 16 adar 2024.
^ "Reuters AlertNet - Council of Europe Failing on Russia". web.archive.org. 11 çiriya pêşîn 2008. Ji orîjînalê hat arşîvkirin. Roja arşîvkirinê: 11 çiriya pêşîn 2008. Roja gihiştinê 16 adar 2024.{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (lînk)
^ "О ПРЕОБРАЗОВАНИИ ПОСЕЛКА ГОРОДСКОГО ТИПА СУНЖА СУНЖЕНСКОГО РАЙОНА РЕСПУБЛИКИ ИНГУШЕТИЯ, Закон Республики Ингушетия от 25 ноября 2016 года No.43-РЗ". docs.cntd.ru. Ji orîjînalê di 3 adar 2017 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 20 adar 2018.

Girêdanên derve

Nûçeyên jî Îngûşetiya
Nûçe û dîrok jî Îngûşetiya
Malpera fermî a Îngûşetiya (bi rûsî)
Malpera ne-fermî a Îngûşetiya (bi rûsî)
Malpera Muzîk/Vîdyo/Wêje a Îngûşî (bi rûsî)
Magas, malpera ciwanên Îngûş ^{Girêdana arşîvê 2021-02-04 li ser Wayback Machine} (bi rûsî)
Serseriya malperê Îngûşetyayê (bi rûsî)
Portala Nûçeyên Komara Îngûşetiya (bi rûsî)
Vîdyoyên Îngûşetiya (bi rûsî)
Rêvenameya Netewî: Mirovên Îngûşetiya ^{Girêdana arşîvê 9 kanûna paşîn 2015 li ser Wayback Machine} (bi rûsî)

Ev gotara kurt şitlekê ye. Heke tu bixwazî berfireh bikî pê li biguhêre bike. (Çawa?)

[1] "РЕСПУБЛИКА ИНГУШЕТИЯ. Социально-экономические характеристики". web.archive.org. 2 hezîran 2015. Ji orîjînalê di 2 hezîran 2015 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 16 adar 2024.

[2] "Wayback Machine". web.archive.org. 1 îlon 2022. Ji orîjînalê hat arşîvkirin. Roja arşîvkirinê: 1 îlon 2022. Roja gihiştinê 16 adar 2024.{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (lînk)

[3] Sokirianskaia, Ekaterina (12 nîsan 2016). "Russia's North Caucasus Insurgency Widens as ISIS' Foothold Grows". World Politics Review (bi îngilîziya amerîkî). Roja gihiştinê 16 adar 2024.

[4] Walker, Shaun (4 nîsan 2017). "Why suspicion over St Petersburg metro attack is likely to fall on Islamist groups". The Guardian (bi îngilîziya brîtanî). ISSN 0261-3077. Roja gihiştinê 16 adar 2024.

[5] "Ingushetia's cycle of violence" (bi îngilîziya brîtanî). 3 çiriya pêşîn 2009. Roja gihiştinê 16 adar 2024.

[6] "Reuters AlertNet - Council of Europe Failing on Russia". web.archive.org. 11 çiriya pêşîn 2008. Ji orîjînalê hat arşîvkirin. Roja arşîvkirinê: 11 çiriya pêşîn 2008. Roja gihiştinê 16 adar 2024.{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (lînk)

[7] "О ПРЕОБРАЗОВАНИИ ПОСЕЛКА ГОРОДСКОГО ТИПА СУНЖА СУНЖЕНСКОГО РАЙОНА РЕСПУБЛИКИ ИНГУШЕТИЯ, Закон Республики Ингушетия от 25 ноября 2016 года No.43-РЗ". docs.cntd.ru. Ji orîjînalê di 3 adar 2017 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 20 adar 2018.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]