Pêvekirina Krîmê ji Rûsyayê
Di sibat û adara 2014'an de, Rûsyayê Nîvgirava Krîmê ji Ukraynayê dagir kir û pişt re girêda xwe. Ev bûyer piştî Şoreşa Rûmetê pêk hat û beşek ji nakokiya berfireh a Rûs-Ukrayna ye.
Di 22-23 sibat 2014'an de, Serokê Rûsyayê Vladimîr Pûtîn bi serokên servîsên ewlehiyê re civîneke tevahiya şevê li dar xist da ku li ser derxistina serokê îstifakirî yê Ukraynayê, Viktor Yanukovych gotûbêj bike. Pûtîn di dawiya hevdîtinê de destnîşan kir ku "divê em ji bo vegerandina Krîmê ji Rûsyayê re dest bi xebatê bikin." Di 23'ê sibatê de li bajarê Sêwastopolê yê Krîmê xwepêşandanên alîgirên Rûsyayê hatin lidarxistin. Di 27'ê sibatê de, leşkerên rûsî yên bi maske û bê nîşan, dest danîn ser Konseya Bilind (parlamento) Krîmê û cihên stratejîk li seranserê Krîmê girtin, ku bû sedema avakirina hikûmeta Sergey Aksyonov ya alîgirê Rûsyayê li Krîmê, pêkanîna referandûma statuya Krîmê û Daxuyaniya serxwebûna Krîmê di 16'ê Adara 2014'an da. Rûsyayê bi fermî Krîmê wek du welatên federe yên Rûsyayê-Komara Krîmê û bajarê federal Sêwastopolê di 18'ê adara 2014'an de ji bo xurtkirina statukoya nû li ser erdê bi nav kir.
Ukrayna û gelek welatên din ev pêvek şermezar kirin û wekî binpêkirina hiqûqa navneteweyî û peymanên ku ji hêla Rûsyayê ve hatine îmzekirin ku yekparebûna axa Ukraynayê diparêzin, di nav de Peymana Belavezha ya 1991'an de Yekîtiya Dewletên Serbixwe ava kir, Peymana Helsinkî ya 1975'an, Memorandûma Bûdapestê ya 1994 li ser Temînatên Ewlekariyê û Peymana 1997'an a li ser hevaltî, hevkarî û hevkariyê di navbera Federasyona Rûsyayê û Ukraynayê de. Ev bû sedema endamên din ên wê demê yên G8 ya Rûsyayê ji komê rawestînin û dûv re gera yekem a cezayên li dijî wî welatî danîne. Civata Giştî ya Neteweyên Yekbûyî jî referandum û îlhaqê red kir, biryarek pejirand ku "yekparebûna axa Ukraynayê di nav sînorên wê yên navneteweyî de naskirî" ye. Biryara Neteweyên Yekbûyî her wiha "teqdîr dike ku referanduma ku ne rast e, nikare bibe bingehek ji bo guhertina statuya [Krimea]" û bang li hemû dewlet û rêxistinên navneteweyî kir ku pêvekirina Rûsyayê nas nekin an jî îtîraf nekin. Di sala 2016'an de, Civata Giştî ya Neteweyên Yekbûyî nenaskirina pêvekirinê dubare kir û "dagirkirina demkî ya beşek ji axa Ukraynayê - Komara Xweser a Krîmê û bajarê Sêwastopolê" şermezar kir.
Hikûmeta Rûsyayê li dij etîketa “pêvegirtinê” ya Pûtînê referandumê li gorî prensîba çarenivîsa gelan tevdigere diparêziya.
Nav
Navên şerê Krîmê bi dereceyek domdar diguhezin. Li Rûsyayê, ew bi navê tevlîbûna Krîmê ji bo Federasyona Rûsyayê (bi [[Zimanê Şablon:ISO 639 navê rûsî|Şablon:ISO 639 navê rûsî]]: Присоединение Крыма к Российской Федерации), bi vegera Krîmê (bi [[Zimanê Şablon:ISO 639 navê rûsî|Şablon:ISO 639 navê rûsî]]: За возвращение Крыма) û ji nû ve yekbûna Krîmê.[1][2] Li Ukraynayê, navên wan jî bi navê Dagirkirina demkî ya Komara Xweser a Krîmê û Sêwastopolê ji aliyê Rûsyayê ve (bi [[Zimanê Şablon:ISO 639 navê ukraynî|Şablon:ISO 639 navê ukraynî]]: Тимчасова окупація Автономної Республіки Крим і Севастополя Росією), dagirkirina neqanûnî ya Komara Xweser a Krîmê, hilweşîna Krîmê û dagirkirina Krîmê.[3][4][5][6]
- ^ "Минобороны России учредило медаль "За возвращение Крыма"" [Ministry of Defense of Russia established a medal "For the Return of Crimea"] (bi rûsî). Gazeta.ru. 25 adar 2014. Roja gihiştinê 30 tebax 2014.
- ^ https://osce.usmission.gov/right-of-reply-to-russia-seventh-anniversary-of-the-reunification-of-crimea-with-russia/ [GIRÊDANA tazî]
- ^ "Указ Президента України №117/2021". Ji orîjînalê di 24 adar 2021 de hat arşîvkirin.
{{cite web}}: Parametreya|вебсайт=nayê zanîn, tê tine hesibandin (alîkarî); Parametreya|дата-доступу=nayê zanîn, tê tine hesibandin (alîkarî); Parametreya|дата=nayê zanîn, tê tine hesibandin (alîkarî); Parametreya|назва=nayê zanîn, tê tine hesibandin (alîkarî) - ^ "Seven Years of Illegal Occupation of the Autonomous Republic of Crimea". 4 adar 2021.
- ^ https://www.army.mil/article/140557/the_fall_of_crimea_one_marines_story [GIRÊDANA tazî]
- ^ "Bitter Crimean Anniversary – Victims of Russian Annexation".